BCA cho biết, quá trình thực hiện, chủ đầu tư và các đơn vị liên quan, các nhà thầu trong trong giai đoạn thực hiện dự án (DA) đã buông lỏng công tác quản lý thi công, giám sát thi công, nghiệm thu hạng mục, công trình. Bên cạnh đó, là các quy định chưa rõ ràng, thiếu tính ràng buộc trách nhiệm ở các khâu thực hiện, dẫn đến công trình không đảm bảo tiêu chuẩn, chất lượng.
Lỗ hổng trong thiết kế DA và giám sát thi công
Kết quả điều tra cho thấy, ở DA này, liên danh Nippon Koei - Nippon Engineering Consultant (Nhật Bản) - Thai Engineering Consultant (Thái Lan) là đơn vị tư vấn thiết kế kỹ thuật DA nhưng đã không tham gia vào quá trình điều chỉnh thiết kế DA theo quy định.
Theo BCA, thực tế việc thiết kế kỹ thuật của DA chủ đầu tư chỉ sử dụng đến giai đoạn hoàn thành công tác thiết kế, liên danh tự giải thể, không tham gia vào quá trình điều chỉnh thiết kế kỹ thuật và hoạt động giám sát tác giả thiết kế DA. Quá trình thi công, nhà thầu, tư vấn giám sát có sự điều chỉnh thiết kế ở một số hạng mục thi công, đề nghị lập hồ sơ thay đổi về khối lượng, đơn giá các hạng mục công trình để được thanh toán chi phí phát sinh nhưng không có sự tham gia, xác nhận của đơn vị thiết kế kỹ thuật, tiềm ẩn nguy cơ có sự thông đồng, móc ngoặc làm thiệt hại tài sản nhà nước.
Ngoài ra, việc thiết kế như vậy dẫn đến thiếu tính khách quan, độc lập trong công tác thiết kế, tính toán khối lượng, đánh giá chất lượng vật liệu, chất lượng thi công và quá trình nghiệm thu công trình đều chịu sự chi phối của nhà thầu thi công.
Ở DA này, VEC ký hợp đồng thuê liên danh tư vấn giám sát OC-KEI-SMEC (Nhật Bản) giám sát thi công đoạn cao tốc Đà Nẵng - Tam Kỳ (Quảng Nam) và CDM Smith (Mỹ) giám sát thi công đoạn Tam Kỳ - Quảng Ngãi. Nhưng trên công trường chỉ có một số ít là kỹ sư nước ngoài, phần lớn là các kỹ sư người Việt yếu năng lực, thiếu kinh nghiệm giám sát, không có công cụ để kiểm tra chất lượng, thí nghiệm độc lập mà phụ thuộc vào sự điều hành hoạt động của nhà thầu thi công tại công trường.
Thực tế đó dẫn đến tư vấn giám sát không phát huy được tính độc lập, tự chủ về chuyên môn, không phản ánh được thực tế chất lượng công trình xây dựng, nhưng vẫn tham gia ký xác nhận chất lượng công trình các hạng mục thi công, công trình xây dựng.
 |
| Nhà thầu và chủ đầu tư đã phải sửa chữa, khắc phục tại 291 vị trí trên tuyến cao tốc. |
Mất kiểm soát chất lượng
Thi công dự án, VEC đã lựa chọn nhiều nhà thầu nước ngoài như Cty OHL (Tây Ban Nha) thi công gói thầu số 7; Tập đoàn Lotte (Hàn Quốc) thi công gói thầu A1 và A4; Tập đoàn Sơn Đông - Giang Tô (Trung Quốc) thi công gói thầu A2, A3; Tập đoàn Posco (Hàn Quốc) thi công gói thầu A5.
Tuy nhiên, theo điều tra của BCA, sau khi trúng thầu, ký hợp đồng xây lắp, chủ đầu tư theo đệ trình của của các nhà thầu đã cho phép rất nhiều nhà thầu phụ (B’, B’’) là các DN xây dựng trong nước tham gia mà không phải thông qua công tác đấu thầu nhưng lại được giao thi công các hạng mục chính, quan trọng của DA thay cho nhà thầu chính.
Nghiêm trọng nhất là tại gói thầu A3 do Liên danh Tập đoàn Sơn Đông - Giang Tô trúng thầu. Liên danh này đã chia nhỏ gói thầu A3 cho nhiều thầu phụ trong nước làm. Chỉ một đoạn ngắn từ km101+800 đến Km102+400 (dài 0,4km) của gói thầu A3 cũng được giao tới 4 nhà thầu thực hiện. Cụ thể, Cty Anh Cường thi công các lớp vật liệu là đất nền K95, K98; Tập đoàn Giang Tô thi công các lớp vật liệu cấp phối đá dăm; Cty Weicovina thi công lớp vật liệu đá dăm gia cố nhựa; Cty Tranimexco thi công các lớp bê tông nhựa.
Việc Liên danh Tập đoàn Sơn Đông - Giang Tô “băm nát” gói thầu nhưng không có cơ chế kiểm tra, giám sát, đánh giá năng lực thầu phụ, thầu thứ cấp, dẫn đến mất khả năng kiểm soát chất lượng công trình xây dựng. Liên danh nhà thầu này cũng tự giải thể khi DA còn nhiều công đoạn chưa thực hiện, công trình chưa được bàn giao.
Bên cạnh đó, dù cao tốc được thông tuyến từ tháng 9/2018 nhưng còn nhiều hạng mục chưa hoàn thành. Trong đó có 58 đường gom, đường ngang dân sinh, đường mượn của dân để thi công công trình, đường 24B kết nối với nút giao Bắc Quảng Ngãi chưa được thi công hoàn trả cho địa phương. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng tới kết nối giao thông, đến đi lại, sinh hoạt của người dân, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. Đặc biệt người dân địa bàn các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi đã có kiến nghị phản ánh rất nhiều đến chủ đầu tư và đơn vị liên quan nhưng chưa được giải quyết, tiềm ẩn nguy cơ khiếu kiện, gây mất an ninh trật tự ở địa phương.
Đề nghị Bộ GTVT “bịt” ngay các lỗ hổng:
Trong bối cảnh Bộ GTVT đang chuẩn bị triển khai nhiều DA quan trọng quốc gia về giao thông đường bộ, BCA kiến nghị Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT khẩn trương rà soát lại các văn bản pháp luật có liên quan trong tất cả các khâu đấu thầu, thi công, giám sát, thanh quyết toán để khắc phục bất cập; nhất là quy định ràng buộc trách nhiệm, tăng tính độc lập, giám sát chuyên môn nhà thầu thiết kế, giám sát, thi công trong suốt quá trình thực hiện cho đến khi hoàn thành DA.
Đặc biệt trong đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, cần quy định cụ thể về năng lực tài chính, nhân sự, phương tiện máy móc thiết bị, điều kiện tham gia của các nhà thầu phụ, phải khắc phục triệt để tình trạng chia nhỏ, “băm nát” gói thầu, giao nhiều nhà thầu phụ, thầu thứ cấp không đủ năng lực làm DA, dẫn đến mất kiểm soát chất lượng.
