Khoảng trống trong quản lý
Trao đổi với Báo Pháp luật Việt Nam, Đại biểu Quốc hội (QH) Đỗ Đức Hiển (Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH) chỉ ra rằng, “quy định chế độ sử dụng đất xây dựng công trình trên không, công trình ngầm, đất hình thành từ hoạt động lấn biển” là một trong các nội dung thuộc nhiệm vụ hoàn thiện thể chế chính sách quản lý và sử dụng đất đồng bộ với thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN được xác định tại Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương.
Thể chế hóa nội dung này, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trình tại Kỳ họp Quốc hội thứ 5 vừa qua ngoài việc tập trung quy định về cơ chế quản lý, sử dụng đất trên bề mặt cũng đã có những quy định về chế độ sử dụng đất xây dựng công trình trên không, công trình ngầm, bước đầu hình thành nên cơ chế pháp lý nhằm khai thác tối đa hiệu quả sử dụng đất theo hướng mở rộng quỹ đất theo không gian, phục vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh quỹ đất ngày càng hạn hẹp, đặc biệt là đất đô thị. Đây cũng được coi là một trong những đổi mới quan trọng và rất cần thiết trong chính sách quản lý, sử dụng đất đai đã và đang được nhiều quốc gia thực hiện.
Tuy nhiên, theo Đại biểu Đỗ Đức Hiển, pháp luật đất đai, pháp luật dân sự hiện hành và cả Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) không có quy định cụ thể về chiều cao và chiều sâu mà tổ chức, cá nhân có quyền sử dụng đất được khai thác, sử dụng. Việc giới hạn chiều cao, chiều sâu này được thực hiện theo quy định của pháp luật chuyên ngành. Qua rà soát cho thấy, trong Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị và các văn bản hướng dẫn thi hành hiện nay đã có một số quy định riêng để quản lý không gian mặt đất, không gian trên mặt đất. Riêng đối với không gian ngầm đã có Nghị định 39 năm 2010 của Chính phủ và hiện nay một số địa phương như Hà Nội đã có quy hoạch không gian ngầm.
Song, theo Đại biểu Đỗ Đức Hiển, các quy định này còn rất tản mát, tiếp cận còn riêng lẻ, thiếu đồng bộ; độ phủ của các quy hoạch chưa kín nên gây lúng túng trong quản lý.
Quy định cụ thể, bảo đảm tính khả thi
Đại biểu Đỗ Đức Hiển cho rằng, để khắc phục các vấn đề trên, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần được nghiên cứu, bổ sung quy định nguyên tắc về sự phân chia quyền sử dụng đất ngầm theo địa tầng. Theo đó, căn cứ vào từng loại đất, ngoài diện tích bề mặt của người sử dụng đất thì còn quy định độ sâu tối đa mà người sử dụng đất bề mặt được khai thác, sử dụng. Đồng thời, bổ sung quy định về việc sử dụng khoảng không gian bên trên mặt đất để bảo đảm đồng bộ. “Tất nhiên, trong mọi trường hợp, việc khai thác, sử dụng không gian ngầm, không gian bên trên mặt đất vẫn phải theo quy hoạch cụ thể của từng vị trí đất”, ông Hiển nói.
Vẫn theo Đại biểu Đỗ Đức Hiển, hầu hết các quy định của Dự thảo Luật mới chỉ đề cập đến đất xây dựng công trình trên mặt đất phục vụ cho việc vận hành, khai thác sử dụng công trình ngầm mà chưa có các quy định để điều chỉnh đối với không gian dưới lòng đất để xây dựng công trình. “Ví dụ, các khu vực công cộng, vườn hoa, công viên, quảng trường thì có thể cấp quyền sử dụng không gian ngầm cho các tổ chức, cá nhân hay không? Bên cạnh đó, cũng cần làm rõ trong trường hợp cho phép sử dụng không gian ngầm để xây dựng công trình không phải là phần ngầm của công trình trên mặt đất thì cơ chế sử dụng đất, mối quan hệ giữa các chủ thể có quyền sử dụng bề mặt đất với chủ sở hữu công trình ngầm sẽ được giải quyết ra sao để tạo thuận lợi cho quá trình khai thác, sử dụng”, Đại biểu nêu ý kiến.
Ngoài ra, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định người sử dụng đất theo quy định của Luật này được chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại không gian dưới lòng đất theo quy định của pháp luật khi được Nhà nước xác định theo pháp luật về xây dựng, pháp luật về quy hoạch đô thị, pháp luật về kiến trúc... Tuy nhiên, việc chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại để sử dụng vào mục đích gì, trình tự, thủ tục thực hiện cụ thể như thế nào thì chưa được Dự thảo Luật quy định. Do đó, Đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung làm rõ các nội dung này để bảo đảm tính khả thi của quy định.
Phát biểu tại Kỳ họp thứ 5 của Quốc hội, Đại biểu Nguyễn Phi Thường (đoàn TP Hà Nội) chỉ ra rằng, theo quy hoạch, tại TP Hà Nội có 75,6km đường sắt đô thị đi ngầm và tại TP Hồ Chí Minh là 66km. Nhấn mạnh đây là số liệu khá lớn và rất cần chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để xây dựng công trình ngầm, Đại biểu đề nghị bổ sung vào Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) một số nội dung liên quan đến quản lý, khai thác, sử dụng đất, không gian ngầm để giải quyết được những vấn đề tồn tại, bất cập trong thực tiễn thời gian qua.
