Nhắc đến Brazil, mọi người thường nghĩ đến thành phố Rio de Janeiro. Đây từng là thủ đô của Brazil nhưng hiện tại, vị trí này thuộc về Brasilia. Năm 1956, ngay sau khi lên nhậm chức, Tổng thống Brazil Juscelino Kubitschek quyết định xây dựng một thủ đô mới thay Rio de Janeiro.
Ông đã mời các kiến trúc sư giỏi nhất thế giới tham gia kế hoạch này, đó là Công trình sư đô thị Lucio Costa và Kiến trúc sư Oscar Nimayer. Sau 3 năm xây dựng, ngày 21/4/1960, thủ đô mới của Brazil mang tên Brasilia đã được khánh thành, khiến toàn thế giới ngạc nhiên và khâm phục. Thành phố này đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới dù được xây dựng trong thế kỷ 20.
Thủ đô của Brazil có gì đặc biệt
Được xây dựng ở trung tâm đất nước, Brasilia là sự đối lập hoàn toàn với thủ đô cũ kỹ bên bờ biển Rio de Janeiro. Brasilia sẽ không có di sản thuộc địa, không có kiến trúc Baroque và kiến trúc cổ điển, đồng thời không có cả các khu ổ chuột.
Đó là một thành phố mới với những con đường sạch sẽ, quy hoạch hợp lý và không gian thoáng mát. Việc xây dựng Brasilia đã được sử dụng tiên tiến nhất, công nghệ hiện đại và phương pháp của kiến trúc. Đây là thành phố được quy hoạch đô thị rất tốt của Brazil.
 |
“Tôi không thiết kế bố cục của Brasilia. Tôi chỉ thiết kế kiến trúc. Đây là nơi mà các tòa nhà chiếm rất nhiều. Thành phố bằng phẳng. Đường chân trời trải dài vô tận. Tổng thống Juscelino Kubitschek muốn xây một thủ đô mới. Nhưng ông ấy không muốn lặp lại những gì đã có ở thủ đô cũ. Ông ấy muốn một thành phố đại diện cho Brazil. Vì thế, tôi dành mọi tâm huyết để tìm kiếm một giải pháp mới, thứ gì đó thu hút sự chú ý”, Kiến trúc sư Niemeyer cho biết.
Thành phố Brasilia được thiết kế có mặt bằng giống một con chim đang bay về hướng Đông, được tạo thành bởi 2 trục không gian chính. Theo đó, trục không gian theo hướng Bắc-Nam, hình tượng như cánh chim, dọc theo trục không gian này là các khu chức năng đô thị, tạo thành các khu phố phía Bắc và phía Nam (Asa Norte và Asa Sul), là nơi bố trí các công trình ngân hàng, khách sạn, kinh doanh và nhà ở tạo thành khu vực trung tâm thành phố, xung quanh là khu vực nông thôn ngoại thị.
Trục không gian chính giữa theo hướng Đông-Tây, như hình tượng thân của con chim (còn được gọi là Monumental Axis). Điểm đầu hướng Tây c là đài tưởng niệm Juscelino Kubitschek, điểm đầu hướng Đông là nhà Quốc hội Brazil, dọc hai bên là các công trình quan trọng của Chính phủ, tượng đài tưởng niệm...
 |
Thành phố được quy hoạch, thiết kế cho 800.000 người dân sinh sống, đảm bảo đầy đủ tiện nghi, sinh hoạt thuận lợi và môi trường trong sạch, xanh đẹp. Trong thành phố không có vỉa hè, và lối đi dành cho người đi bộ cũng rất hạn chế. Brasilia ngày nay rợp một màu xanh vì không có các nhà máy công nghiệp trong thành phố.
Công trình kiến trúc nổi bật tại thủ đô Brasilia là Tòa nhà Quốc hội, nằm tại điểm cuối phía Đông của trục không gian Monumental Axis. Công trình do KTS Oscar Niemeyer thiết kế theo phong cách hiện đại. Khối cầu bên trái là phòng họp của Thượng viện, bên phải là Hạ viện, giữa hai khối cầu là hai tháp văn phòng. Trụ sở Quốc hội còn có một số tòa nhà khác ở xung quanh, kết nối với tòa nhà chính bằng một đường hầm. Phía trước của tòa nhà là một bãi cỏ lớn. Phía sau là Quảng trường Tam quyền (Praça dos Três Poderes/Three Powers Plaza). Công trình nổi bật với tòa tháp đôi 28 tầng và hai mái vòm ở hai bên sườn. Bên trong tòa nhà có hầu như tất cả các tiện nghi của một thành phố thu nhỏ, từ trạm phát thanh, truyền hình, đến các quán ăn, quán rượu nhỏ, hiệu cắt tóc...
Ngoài ra, còn phải kể đến những công trình như Dinh Tổng thống với những hàng cột đặc biệt được thể hiện như những thác nước nhân tạo đang tuôn chảy; Toà nhà Tòa án Tối cao nổi bật với bức tượng mang đậm nét điêu khắc hiện đại; Tòa nhà Chính phủ với kiến trúc tạo cảm giác tòa nhà đang bay lượn trên mặt nước phẳng lặng hay Nhà thờ lớn - một trong những nhà thờ đẹp nhất thế giới, được thiết kế hình vành hoa mận gai và được khánh thành vào năm 1970 sau 10 năm xây dựng.
Ngoài ra thủ đô còn có một số công trình vô cùng ấn tương. Cụ thể, Đài tưởng niệm Juscelino Kubitschek tọa lạc tại một trong những điểm cao nhất trong thành phố Brasilia. Đài tưởng niệm là nơi bảo tồn ký ức liên quan đến Juscelino Kubitschek, vị Tổng thống của Brazil từ năm 1956 đến năm 1961, người có vai trò to lớn trong quá trình công nghiệp hóa và xây dựng thủ đô mới của Brazil.
Khu tưởng niệm được đánh giá là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu, tại đây có Lăng mộ của Juscelino Kubitschek và Viện bảo tàng Juscelino Kubitschek, là nơi lưu giữ các bộ sưu tập về cá nhân Tổng thống, các tài liệu về quá trình hình thành và xây dựng thành phố. Xung quanh đài tưởng niệm và các tác phẩm nghệ thuật của các nhà điêu khắc đương đại. Công trình được mở cửa vào năm 1981.
Thủ đô Brasilia đã được thiết kế để đảm bảo phù hợp với tốc độ phát triển giao thông ngày càng gia tăng. Các dải đường dành cho khách bộ hành được tách hẳn khỏi đường ô tô chính, nhờ vậy mà nạn ùn tắc giao thông không xảy ra tại đây.
Điều trái ngược ở thủ đô Brasilia
Được thiết kế ấn tượng, thủ đô của Brazil nhận được rất nhiều lời khen có cánh. “Đẹp đến mức ám ảnh” và “đẹp kỳ diệu” là những tính từ mà kiến trúc sư người Anh Norman Foster mô tả về Brasilia. “Kiệt tác tuyệt vời của một kiến trúc sư đại tài... Nó mang đến cảm giác về ánh sáng, sự tươi đẹp và tinh thần lạc quan tuyệt vời. Nó khiến cuộc sống của những người ở đây trở nên phong phú hơn”, ông nói.
Không thể phủ nhận vẻ đẹp cũng như những công trình kiến trúc đầy ấn tượng của thủ đô Brasilia, thế nhưng không phải người dân nào cũng muốn sống ở thủ đô mới của Brazil.
 |
Theo ông Ricky Burdett (Giáo sư nghiên cứu đô thị tại Trường Kinh tế London) nhận xét: “Vấn đề nằm ở chỗ nó không phải một thành phố. Nó không có sự phức tạp, xô bồ, náo nhiệt...… của một thành phố bình thường. Nó chỉ giống như một khu văn phòng cho chính phủ. Ở nơi này bạn sẽ không thể bắt gặp những trung tâm thương mại đông đúc người mua sắm, đường phố với những đứa trẻ chơi đùa cũng như những địa điểm mở cửa 24/7, bán đồ ăn, rượu và bất cứ thứ gì. Người dân thường trốn khỏi nơi này vào tối thứ 5 hàng tuần để tới vui vẻ ở Sao Paulo hay Rio de Janeiro”.
Được thiết kế để trở thành nơi sinh sống cho khoảng 800.000 người, thủ đô Brasilia giờ đây có khoảng 2,5 triệu dân. Người dân ở Brasilia đánh giá cao nỗ lực của ông Niemeyer nhưng thành phố này thực sự khó sống. “Thật khó khăn khi đi bộ ở đây. Cứ như thể quy mô của thành phố không dành cho con người vậy”, Lucy Jordan, nhà báo ở Brasilia nói.
Trước những ý kiến trái chiều, ông Niemeyer vẫn bảo vệ kiệt tác của mình. “Brasilia mới trên dưới 50 tuổi. Đừng quá khắt khe với nó. Hãy chờ thêm 200 năm nữa rồi nói về vấn đề này”, ông quả quyết.
