Bỗng dưng muốn... teen?

Theo cấu trúc của một phim tuổi mới lớn, đó là những câu chuyện có nội dung liên quan trực tiếp đến thế hệ thanh thiếu niên hiện đại ngày nay: tuổi dậy thì, những cảm xúc đầu đời, phút bốc đồng, xung đột mâu thuẫn với cha mẹ, thầy cô, bạn học; rối loạn tâm sinh lí hay những sự chuyển biến tinh thần tiêu cực và tích cực… Không chỉ dành cho các khán giả tuổi mới lớn- vốn là những khách hàng “trọng yếu” của rạp chiếu phim, dòng phim này còn thu hút cả các bậc phụ huynh.

Chẳng phải bỗng dưng...

Dễ hiểu vì vậy, các nhà sản xuất phim Mỹ quan tâm đặc biệt tới dòng phim này, thậm chí còn “hạ tuổi” của các nhân vật xuống để thu hút giới trẻ. Hàng loạt các bộ phim ăn khách tại các phòng vé thời gian qua đã rơi vào dòng phim này. Harry Potter với doanh thu toàn cầu của 6 tập (2001- 2009) lên tới 5 tỷ đô-la. Spider-Man cả ba phần doanh thu đều ngấp nghé con số tỷ đô-la. Series phim ma cà rồng Twilight sau khi gây được hiệu ứng cơn sốt nàng Bella và chàng trai bí ẩn, đã nhảy ngay qua phần hai New Moon, và sắp tới là phần ba Eclipse, với dàn sao hùng hậu. 

High Music School tuy kém về doanh thu so với những bộ phim kể trên nhưng lại là một phim nhạc kịch (musical) rất thành công, làm tới phần ba vẫn ăn khách. Final Destination với những cách chết chóc rợn mình tiếp tục phần thứ tư sau khi đã “nhát ma” được vô khối khán giả trẻ. Ngoài ra còn phải kể đến American Pie có tới bảy phần, Scary Movie chuyên “nhại” lại các siêu phẩm lẫn tác phẩm nghệ thuật của Hollywood để làm trò cười, Bring It On cũng thành một series tuy những phần sau ít tạo được tiếng vang.

Từ những thành công trên màn ảnh rộng, dòng phim teen cũng tìm được mảnh đất màu mỡ trên truyền hình. Thành công lớn cho đến thời điểm này là series phim hài Hannah Monata có thâm niên bốn năm phát sóng, giới thiệu thần tượng giới trẻ Miley Cyrus. Gần đây nhất là phim hài ca nhạc Glee thu được sự tán dương nhiệt tình của khán giả và nhận vô số giải thưởng lớn vào dịp cuối năm ngoái của TH Mỹ, hứa hẹn một series phim hài ăn khách nữa thuộc dòng phim tuổi mới lớn này.

Thành công của phim teen từng được lý giải một cách dễ dãi và hời hợt: diễn viên trẻ đẹp, câu chuyện hài hước, vui nhộn...Thực ra đó chỉ là một cái nhìn lỗi thời về dòng phim này. Trong lịch sử điện ảnh thế giới, không hiếm phim teen trở thành tác phẩm lớn trên màn ảnh về độ sâu sắc trong những thông điệp mà những phim này mang tới.

Năm 1959, đạo diễn người Pháp François Truffaut đã đem tới cho khán giả một trong những tác phẩm kinh điển của phong trào Làn sóng mới, mà nhân vật chính là cậu bé Antonie và bối cảnh chính là lớp học: The 400 Blows. Nhưng câu chuyện của Antonie không nằm ở trong lớp học, nó là câu chuyện về một xã hội vô cảm và Antonie thì bị cuốn vào dòng chảy u tối đó.

Sau The 400 Blows, năm 1980, cũng khởi nguồn từ Pháp, một bộ phim khác về tuổi mới lớn lại gây một cơn sốt, La Boum (1980) của Claude Pinoteau do ngôi sao Sophie Marceau đóng vai chính, kể về câu chuyện cô bé Vic 13 tuổi yêu một cậu bạn chung trường để rồi sau đó nhận ra đấy không phải là tình yêu thật sự. Gần đây, thành công lớn đến với dòng phim teen thông qua tác phẩm Bend It Like Beckham (2002) của Gurinder Chadha, câu chuyện về hai cô gái cùng mê bóng đá, đã tiến cử cho làng điện ảnh một ngôi sao mới: Keira Knightley.

Năm 2007, hàng loạt phim teen: Hairspray, Juno, Enchanted, Stardust…lần lượt làm “nổ tung” màn ảnh. Nổi bật trong số này, Juno chỉ với kinh phí sản xuất 6,5 triệu USD nhưng đã thu về 231 triệu USD. Đạo diễn Jason Reitman và ngôi sao Ellen Page đã đưa đến cho những người xem trẻ tuổi cái nhìn nhận, ứng xử tự nhiên và chân thật tới tận cùng xung quanh quan hệ của một nữ sinh chẳng may “dính bầu”, cô và gia đình quyết định cho đi đứa con. Trong hành trình đi tìm cho đứa bé một cặp cha mẹ tuyệt vời, cô bé Juno đã nhận ra nhiều điều trong cuộc sống.

Chưa nóng đã nguội?

Thật ra cũng hơi quá khi ai đó bảo rằng điện ảnh Việt Nam chỉ có hai loại: “phim thiếu nhi” và “phim người lớn”, mà nếu đem so với “phim teen” thì cái trước quá “bé”, cái sau lại quá “to”! Như đã nói, do những đặc thù riêng về xã hội, ngay cả môn giáo dục giới tính những năm gần đây mới được đưa vào nhà trường và vẫn còn gây không ít tranh cãi xung quanh chuyện “vẽ đường hay không vẽ đường cho hươu chạy”, nên dòng phim tuổi mới lớn chậm phát triển ở Việt Nam cũng là chuyện bình thường.

Thực tế thì, từ thuở “phim mì ăn liền”, các nhà sản xuất đã nhanh chân khai thác dòng phim này, nhưng do phần lớn xem xong là trôi tuột nên nhớ được tên phim: Nước mắt học trò, Tình nàng áo trắng, hay Cô nữ sinh bướng bỉnh... đã là may!

Có lẽ dấu ấn ban đầu đáng nhớ nhất là sự xuất hiện của bộ phim 12A và 4H trên chương trình Văn nghệ Chủ nhật của VTV3 năm 1994. 12A và 4H xoay quanh câu chuyện về nhóm bạn gái có tên bắt đầu bằng chữ “H” (4H) đều là học sinh giỏi của lớp 12A. Ở lớp 12A này, nhiều chuyện “động trời” của tuổi mới lớn đã xảy ra. Một “H” nảy sinh tình cảm với một bạn trai cùng lớp có gia cảnh khó khăn và phải đi đạp xích lô sau giờ học để kiếm sống. Một “H” khác gặp rắc rối hơn khi có tình cảm với thầy giáo chủ nhiệm... Vào thời điểm đó, như mở một cánh cửa vào một thế giới lâu nay bị khép lại vì ngại ngần, 12A và 4H tạo nên một cơn sốt trong giới học sinh trung học và sinh viên Hà Nội.

Và ngay cả bây giờ, nó vẫn được xem là một bộ phim thành công về tuổi áo trắng. Năm 1995, 12A và 4H nhận được giải thưởng của Hội Điện ảnh Việt Nam cho phim truyện video hay nhất. Diễn viên Quốc Tuấn (vai thầy Minh) và đạo diễn trẻ Bùi Thạc Chuyên cũng đặt dấu ấn cho mình sau thành công của bộ phim này.

Sau Bùi Thạc Chuyên, đạo diễn Đỗ Thanh Hải là người tạo dựng tên tuổi với dòng phim teen. Sau Xin hãy tin em (phim đầu tay, 1997) và Phía trước là bầu trời (2001) tuy hơi “cứng tuổi” (các nhân vật đang hoặc vừa kết thúc đời sinh viên) song vẫn được tuổi mới lớn bầu chọn là những phim của họ và cho họ, Đỗ Thanh Hải là tổng đạo diễn dự án lớn Nhật ký Vàng Anh - một phim đúng chất tuổi teen. Là phiên bản của bộ phim Nhật ký Sophia (Bồ Đào Nha) nhưng Nhật ký Vàng Anh đã được Việt hóa khá nhuyễn, gây được sức nóng không chỉ với giới trẻ học đường, dàn diễn viên nhanh chóng trở thành “thần tượng” trong giới học sinh. Rủi là “sự cố” của diễn viên trong vai nhân vật chính đã khiến sau này người ta ngại xem đây như một bộ phim teen vào loại thành công.

Sau những cái tên nói trên, hầu như không còn bộ phim teen nào có khả năng gây đình đám, cho dù danh sách vẫn liên tục được cập nhật: 5W trong 1, Siêu mẫu Xì-trum, Nhất quỷ nhì ma... Đặc biệt là sau thất bại ngoài phòng vé của Chiến dịch trái tim bên phải (2004), phim teen Việt gần như “tuyệt chủng” ngoài rạp.

Tiếp tục những câu chuyện trường lớp, quan hệ thầy trò, những rung động đầu đời, những khác biệt thế hệ trong gia đình, sự tò mò về giới tính... quen thuộc của dòng phim tuổi mới lớn, nhưng thường là câu chuyện quá lạc hậu so với thực tế đời sống tuổi teen (vốn biến động không ngừng), cũng như không đưa ra một cái nhìn mới, lạ.

Cũng cần phải nói thêm, thế giới tuổi mới lớn khá nhiều chuyện “phức tạp” mà người lớn nhiều khi không thể hiểu, do đó sự gần gũi với lứa tuổi này là một “điều kiện cơ bản” của các nhà làm phim teen. Sự thành công trong những bộ phim đầu tay của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và Đỗ Thanh Hải, và phần nào của Đào Duy Phúc (Chiến dịch trái tim bên phải) một phần cũng xuất phát từ lứa tuổi. Chưa thấy có đạo diễn “cứng” cả tuổi nghề lẫn tuổi đời nào thành công với phim teen ở Việt Nam. Ở tuổi 54, đạo diễn Lê Hoàng khá “mạo hiểm” với phim teen đầu tay Những thiên thần áo trắng.

Chu Trần Minh Đức - Hoàng Nhật Linh
Theo TT&VH Cuối tuần