Tổng thống Nga Vladimir Putin Ngày 31/3 đưa ra “tối hậu thư” theo đó các nước “không thân thiện” sẽ phải mua khí đốt Nga bằng đồng ruble. Các đợt giao hàng từ ngày 1/4 phải được thanh toán bằng đồng ruble, nếu không Nga sẽ đóng băng hợp đồng.
Tuyên bố của ông Putin đã khiến nhiều nước châu Âu phát đi cảnh báo về nguy cơ bị cắt nguồn cung khí đốt. Đây được xem là động thái đáp trả mạnh nhất của Nga với các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Ảnh: Getty
Châu Âu bác bỏ “tối hậu thư”
Theo sắc lệnh được Tổng thống Putin ký ngày 31/3, người mua nước ngoài phải mở tài khoản cả bằng đồng ruble và ngoại tệ tại một ngân hàng do nhà nước Nga kiểm soát, thay vì giao dịch trực tiếp với tập đoàn khí đốt khổng lồ Gazprom của Nga.
Quy định của Nga được cho là nhằm làm tăng nhu cầu đối với đồng ruble. Tiền tệ của Nga đã phục hồi trong những ngày gần đây sau khi rớt giá thảm hại kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine và các lệnh trừng phạt của phương Tây được công bố sau đó.
“Chính sách thanh toán mới đối với xuất khẩu khí đốt dường như là một yếu tố góp phần vào sự phục hồi mạnh mẽ của đồng tiền Nga trong những tuần gần đây”, các nhà phân tích của Eurasia Group đánh giá.
Tuy nhiên nhiều nước châu Âu từ chối thanh toán tiền mua khí đốt của Nga bằng đồng ruble.
Hầu hết các hợp đồng xuất khẩu khí đốt của Nga hiện được định giá bằng euro hoặc USD. Đức và Pháp ngày 31/3 ra thông báo khẳng định hai nước này cũng như nhiều nước châu Âu khác sẽ chỉ thanh toán các hợp đồng năng lượng đã ký với Nga bằng đồng euro, chứ không chấp nhận thanh toán bằng đồng ruble như yêu cầu từ phía Nga.
Ông Paolo Gentiloni, quan chức kinh tế hàng đầu của Liên minh châu Âu, cựu Thủ tướng Italy, ngày 1/4 nói rằng các hợp đồng hiện tại không bao gồm nghĩa vụ thanh toán bằng đồng ruble và chúng phải được tôn trọng. Điều đó có nghĩa là cơ chế hoán đổi euro sang ruble như Moscow đề xuất sẽ không hoạt động.
Châu Âu mua khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ Nga, được vận chuyển trên các đường ống qua Belarus, Ukraine và Ba Lan hoặc đường ống dưới Biển Baltic. Đức là khách hàng lớn nhất và ngành công nghiệp sản xuất khổng lồ của nước này sử dụng khí khí đốt cũng như điện năng từ khí đốt với khối lượng lớn.
Chính phủ Đức trong tuần này đã kích hoạt kế hoạch khẩn cấp về khí đốt do lo ngại thiếu nguồn cung, đồng thời kêu gọi người dân sử dụng càng ít càng tốt.
Nếu mất nguồn cung cấp đáng kể từ Nga, nền kinh tế lớn nhất châu Âu có thể sẽ rơi vào suy thoái, thậm chí tác động có thể ảnh hưởng tới cả khu vực rộng lớn hơn. Giá khí đốt tăng cao đang khiến các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng không có lãi và ảnh hưởng không nhỏ đến “túi tiền” các hộ gia đình. Dữ liệu khảo sát được công bố ngày 1/4 cho thấy hoạt động sản xuất của Đức đang ở mức thấp nhất trong 18 tháng. Bức tranh ở những nơi khác của châu Âu cũng ảm đạm không kém so với Đức.
Vì sao Nga chưa đóng van khí đốt?
Mặc dù nguy cơ nguồn cung châu Âu bị gián đoạn ngày càng gia tăng, nhưng theo Reuters, trong ngày 1/4, khí đốt của Nga vẫn chảy về phía Tây trên 2 trong 3 đường ống chính.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cũng nói rằng, Nga sẽ chưa dừng cung cấp khí đốt sang châu Âu ngay lập tức. Các khoản thanh toán cho khí đốt được giao từ 1/4 sẽ đến hạn vào cuối tháng 4 hoặc đầu tháng 5, đó là lý do tại sao Nga chưa ngay lập tức đóng van đường ống dẫn khí đốt đến châu Âu.
“Tôi đã nhận được nhiều câu hỏi về việc nếu không có xác nhận thanh toán bằng đồng ruble, khí đốt có bị ngắt từ ngày 1/4 hay không? Không. Sắc lệnh không quy định như vậy”, ông Peskov nói với các phóng viên.
Gazprom sẽ làm việc với khách hàng để thực hiện các quy tắc mới. Ông Peskov cũng cho biết thêm, quy định về việc thanh toán bằng đồng ruble có thể bị đảo ngược.
“Hoàn toàn có thể. Nếu các điều kiện khác xuất hiện”, người phát ngôn Điện Kremlin nói.
Các nhà phân tích cho rằng, việc Moscow công khai đe dọa đóng van khí đốt có thể phản tác dụng và khiến châu Âu thêm quyết tâm giảm sự phụ thuộc vào năng lượng Nga. GDP của Nga có thể giảm khoảng 20% trong năm nay và Moscow cũng không thể dễ dàng bán khí đốt tự nhiên cho các quốc gia khác, chẳng hạn như Trung Quốc, vì chưa có đủ cơ sở hạ tầng đường ống.
Các quan chức EU đã đặt mục tiêu cắt giảm 66% việc sử dụng khí đốt của Nga trong năm 2022. Đức đang xây dựng các bến cảng để nhập khẩu khí đốt hóa lỏng từ Mỹ và nhiều nước châu Âu đang đẩy nhanh các dự án năng lượng tái tạo.
Dù vậy, người phát ngôn của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, ông Ibrahim Kalin nói rằng châu Âu sẽ còn phụ thuộc vào khí đốt của Nga trong 10 năm tới.
Trong khi đó, Thủ tướng Hungary Viktor Orban cũng nói rằng, có nhiều nước không thể thay thế khí đốt từ Nga bằng nguồn khí hóa lỏng đắt đỏ từ Mỹ.
Phát biểu với đài phát thanh Kossuth, ông Orban nói rằng, khí đốt của Nga là lựa chọn duy nhất của Hungarry bởi Hungary nằm sâu trong đất liền và không thể nhận trực tiếp khí đốt hóa lỏng từ Mỹ.
“Vấn đề không phải là mặc thêm chiếc áo len lúc nửa đêm hoặc trả thêm tiền để mua khí đốt, vấn đề nằm ở thực tế nếu không có khí đốt từ Nga, Hungary sẽ không có năng lượng”, ông Orban nói.