Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, sáng nay, 4/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về đánh kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và một số nội dung khác.
Cho ý kiến tại phiên họp, một số ý kiến Đại biểu nhấn mạnh về công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Nhấn mạnh về công tác chống lãng phí trong bộ máy công quyền, Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Đoàn Nam Định) cho rằng, trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã rất quan tâm đến công tác chống lãng phí. Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/12/2023 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Quốc hội đã thực hiện giám sát tối cao và ban hành Nghị quyết số 74/2022/QH15 ngày 15/11/2022 về đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Gần đây nhất, Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mới được bổ sung nhiệm vụ mới về phòng, chống lãng phí.
“Bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm về chống lãng phí đã đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và đưa ra nhiều giải pháp rất trúng. Đây là một thông điệp mạnh mẽ, sâu sắc, khuyến khích mọi người dân, đặc biệt là cán bộ trong bộ máy công quyền cần xem xét lại cách thức sử dụng và quản lý các nguồn lực trong xã hội. Bài viết đã đánh giá, lãng phí còn diễn ra khá phổ biến dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển”, Đại biểu nói.
Theo Đại biểu, tình trạng này có một số nguyên nhân chủ yếu. Thứ nhất, còn có một bộ phận cán bộ có tâm lý coi nhẹ việc chống lãng phí ngay trong hoạt động quản lý.
“Lâu nay họ chỉ coi lãng phí hành vi cần khắc phục nhưng chưa đến mức nghiêm trọng, chưa coi lãng phí là hành vi nguy hiểm cho xã hội”, Đại biểu nói.
Thứ hai, có một số cán bộ còn quan niệm lãng phí chỉ là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước không hiệu quả nhưng trên thực tế có lãng phí về cơ hội và thời gian.
“Một chuyên gia nước ngoài đã nhận định, lãng phí cơ hội và thời gian là sự lãng phí tài sản vô hình lớn nhất của con người, khi cơ hội và thời gian trôi qua sẽ không bao giờ quay trở lại. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định, thủ tục hành chính rườm rà làm lãng phí thời gian của người dân, doanh nghiệp; bệnh sợ trách nhiệm, đùn đẩy công việc sẽ lãng phí cơ hội phát triển của địa phương và đất nước”, Đại biểu nói.
Nguyên nhân thứ ba là bệnh thành tích, tư duy nhiệm kỳ, tư duy chủ quan của một số cán bộ muốn thực hiện những dự án ở địa phương, bộ, ngành mình và trong nhiệm kỳ mình làm lãnh đạo để chứng tỏ năng lực, sự năng động, nhưng do cách làm nóng vội, sự tính toán chủ quan, sự không tuân thủ đầy đủ các quy trình thủ tục nên một số dự án đã đem lại hiệu quả không mong muốn.
Theo Đại biểu, vừa qua, một số dự án đã được Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí điểm mặt, chỉ tên là những dẫn chứng cụ thể nhất.
Nguyên nhân thứ tư là chế tài xử lý lãng phí đã ban hành nhưng tính răn đe chưa cao.
Phân tích, Đại biểu chỉ rõ, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã quy định trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu, việc xử lý hành vi vi phạm trong việc để xảy ra tình trạng lãng phí. Tuy nhiên, các quy định này chủ yếu có tính chất cảnh báo, nhắc nhở.
Bộ luật Hình sự có 2 điều đề cập đến các hành vi phạm tội dẫn đến hậu quả lãng phí. Đó là, Điều 179 về tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và Điều 219 về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Song, trên thực tế, các điều luật này ít khi được sử dụng để xử lý hành vi lãng phí mà thường được xử lý bằng các tội danh khác như “Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, “Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”…
“Với cách xử lý này, mặc dù tội phạm vẫn bị trừng trị nhưng tính răn đe, giáo dục về chống lãng phí chưa cao. Tôi thiết nghĩ rằng, nếu chúng ta chống lãng phí thành công như chống tham nhũng thời gian qua thì đất nước ta nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình”, Đại biểu Mai Thị Phương Hoa bày tỏ.
Quan tâm đến việc quản lý, khai thác và sử dụng tiết kiệm khoáng sản, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho rằng, thực tiễn cho thấy nhiều khoáng sản quý giá nằm lẫn lộn trong đất đá nên tổ chức, cá nhân lợi dụng sơ hở luật pháp trong quản lý để lách luật, khai thác chung với vật liệu thông thường để tiêu thụ mà không bị phát hiện. Các mỏ khoáng sản được cấp phép khai thác theo cơ chế xin - cho làm thất thu ngân sách nhà nước.
Việc khai thác khoáng sản quý trái phép diễn ra cục bộ ở một số nơi vẫn qua mắt được cơ quan chức năng. Tình trạng này không phải chỉ những tài nguyên quốc gia bị thất thoát, lãng phí mà hệ lụy sẽ còn kéo thêm nhiều người tử nạn do khai thác thủ công lén lút không an toàn... Từ đó, Đại biểu đề nghị Chính phủ, bộ ngành có giải pháp cần thiết để sử dụng đất đá thải ra từ các mỏ khoáng sản, xỉ than từ các nhà máy nhiệt điện để sử dụng thay thế cho cát sông làm vật liệu thông thường…