Hội thảo là diễn đàn mở chính thức đầu tiên tại Việt Nam về chủ đề “Phát ngôn gây thù ghét” với sự tham gia của các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp, các học giả trong nước và quốc tế. Diễn đàn là cầu nối đối thoại để các nhà nghiên cứu khoa học, các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp cung cấp nền tảng mạng xã hội cùng thảo luận nhằm tìm ra các giải pháp khả thi, hướng tới xây dựng một môi trường mạng xã hội an toàn và công bằng cho người sử dụng.
Việt Nam hiện đang có hơn 35 triệu người sử dụng mạng xã hội (chiếm 37% dân số) với thời lượng trung bình dành cho mạng xã hội khoảng 2 giờ18 phút mỗi ngày. Đây là tỷ lệ cao so với mức độ trung bình toàn cầu là 31%.
Bên cạnh những mặt tích cực không thể phủ nhận của mạng xã hội trong đời sống xã hội hiện đại, mạng xã hội cũng tạo ra những bất cập cho cá nhân người dùng và doanh nghiệp. Phát ngôn gây thù ghét (hate speech) ngày càng phổ biến và trở thành vấn đề cấp thiết hiện nay ở Việt Nam với rất nhiều trường hợp nằm ngoài sự điều chỉnh của luật pháp Việt Nam và gây nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Soi chiếu vào bối cảnh tại Việt Nam, VPIS công bố trong nghiên cứu của mình (trên 1000 mẫu nghiên cứu khảo sát), 78% người được hỏi tại Việt Nam đều khẳng định đã từng là nạn nhân hoặc biết những trường hợp phát ngôn gây thù ghét trên mạng xã hội.
Phát biểu khai mạc hội thảo, GS.TS. Phạm Quang Minh, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Chương trình Nghiên cứu Internet và Xã hội (VPIS), Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội, khẳng định: “Mạng xã hội đã tạo ra một sân chơi rộng lớn cho “công dân toàn cầu” tự do kết nối và chia sẻ. Tuy nhiên, nó cũng trở thành công cụ miễn phí và vô hình mà bất cứ ai có thể sử dụng để tấn công hay trục lợi từ những phát ngôn truyền bá bạo lực và thù hận (hate speech) đối với cá nhân và tổ chức. Tình trạng này đang ngày càng nghiêm trọng và đang tạo nên một thách thức lớn không chỉ tại Việt Nam mà trên phạm vi toàn cầu.”
Ông Lê Quang Tự Do, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết “Trong thời gian qua, Bộ TT&TT, trực tiếp là Cục PTTH&TTĐT đã và đang thực hiện hàng loạt các giải pháp đồng bộ bao gồm ban hành các quy định mới phù hợp với diễn biến thực tại của mạng xã hội và tiến hành đối thoại, kêu gọi sự hợp tác và trách nhiệm hơn nữa từ các nhà cung cấp nền tảng mạng xã hội. Chúng tôi cho rằng, Hội thảo “Phát ngôn gây thù ghét và các giải pháp hướng tới một môi trường mạng xã hội an toàn và phát triển bền vững” là một cơ hội để các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu, cộng đồng và doanh nghiệp cùng thảo luận các giải pháp khả thi để hướng tới các giải pháp lâu dài và bền vững cho cộng đồng sử dụng mạng xã hội tại Việt Nam”.
TS. Phạm Hải Chung, Đồng trưởng ban Internet và Truyền thông, VPIS cho rằng: “Tùy vào bối cảnh từng quốc gia và khu vực với những mâu thuẫn nội tại, yếu tố văn hóa và quan điểm chính trị riêng biệt mà phát ngôn gây thù ghét được định nghĩa và bao trùm những khía cạnh khác nhau. Ở Việt Nam, phát ngôn gây thù ghét cũng đang lan tràn trên mạng xã hội dưới nhiều hình thức. Theo kết quả khảo sát của VPIS, trong các nội dung phát ngôn gây thù ghét, 86% người sử dụng MXH đã từng chứng kiến hoặc trở thành nạn nhân của những phát ngôn nói xấu, phỉ báng, bôi nhọ danh dự, hay những nội dung vu khống, bịa đặt thông tin.”
Bằng những ví dụ cụ thể, trong cuốn sách “Thiện, ác và smartphone”, Tác giả. TS. Đăng Hoàng Giang đã đưa ra thực trạng của văn hóa lăng nhục công cộng thời mạng xã hội tại Việt Nam: “Chúng ta đang chứng kiến sự phục sinh đáng kinh ngạc của hiện tượng làm nhục công cộng. Trong thời đại của Internet, chưa bao giờ con người lại bị lăng nhục nhanh, nhiều và dễ dàng đến thế. Sự vô hình của những cư dân mạng khác cũng làm chúng ta có xu hướng thờ ơ với nỗi đau của họ. Chúng ta không hình dung ra đằng sau cái bình luận hay cái avatar đó là một con người bằng xương bằng thịt.”
Phát ngôn gây thù ghét là một trong những vấn nạn toàn cầu đang phải đối mặt trong Kỷ nguyên số, các quốc gia trên thế giới cũng đang cố gắng tìm ra những cách giải quyết hiệu quả nhất. Từ đó, Việt Nam có thể học hỏi những kinh nghiệm quý báu từ các nước trên thế giới.
 |
TS. Andreas Mattsson, Khoa báo chí & Truyền thông, ĐH Lund, Thụy Điển chia sẻ thực trạng tin giả và phát ngôn gây thù ghét tại Thụy Điển: “Tuy Thụy Điển là một trong những nước rất đề cao quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, chính phủ Thụy Điển cũng đang rất lo ngại vấn nạn tin giả đang ngày càng phổ biến trên mạng xã hội, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội”
Anh Cao Hoàng Nam, Điều phối viên trưởng Chương trình Internet & Xã hội (VPIS) nêu lên thực tế rằng, các mạng xã hội có ảnh hưởng lớn nhất tại Việt Nam là Facebook, Twitter hay Youtube là những nhà cung cấp nền tảng dịch vụ, các công ty này đều cho rằng họ không hoàn toàn phải chịu trách nhiệm về những phát ngôn thù ghét trên mạng xã hội. Mặc dù trên các trang mạng xã hội đều cài đặt chức năng “thông báo vi phạm” cho phép người dùng báo cáo những nội dung sai sự thật, kích động thù hận, tuy nhiên, việc xóa bỏ còn chậm, không nhiều và chưa đáp ứng được so với yêu cầu thực tế. Trước thực trạng này, đã đến lúc buộc các nhà cung cấp nền tảng mạng xã hội phải chịu trách nhiệm nhiều hơn nữa trong việc hạn chế những phát ngôn thù ghét để hướng tới xây dựng môi trường mạng an toàn và công bằng hơn cho người sử dụng tại Việt Nam”.
Diễn đàn đã làm rõ và tạo được sự đồng thuận giữa Cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan nghiên cứu khoa học, doanh nghiệp và xã hội về tác hại của “Phát ngôn gây thù ghét bất hợp pháp” đối với cá nhân, tổ chức và xã hội trên môi trường mạng xã hội. Đồng thời học hỏi kinh nghiệm từ các nước trên thế giới và dựa trên bối cảnh thực tế tai Việt Nam, hội thảo đồng tình quản điểm cần kết hợp những biện pháp mềm mang tính đạo đức và giáo dục với đề xuất xây dựng và triển khai “Bộ quy tắc ứng xử cho mạng xã hội Việt Nam” theo đề xuất của Chương trình Nghiên cứu Internet & Xã hội, Trường ĐH KHXH & NV cùng việc tăng cương thực thi quản lý nhà nước với những quy định cứng rắn và cụ thể hơn để giảm thiểu và ngăn chặn vấn đề này.
Các vấn đề được đề cập trong hội thảo sẽ nằm trong những chủ đề chính của Diễn đàn Internet Việt Nam (Vietnam Internet Forum) lần thứ nhất dự kiến sẽ diễn ra vào Quý 4 năm 2017, đây là hội nghị quốc tế quy tụ các nhà nghiên cứu, các doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách thảo luận đa chiều về mối quan hệ tương tác giữa Internet và các mặt của đời sống xã hội tại Việt Nam dưới góc độ của khoa học xã hội và nhân văn.
Tham dự và chia sẻ tại diễn đàn, bà Huỳnh Thị Xuân Liên, Phó Tổng Giám đốc Cấp cao phụ trách Marketing của Suntory PepsiCo Việt Nam, đại diện các doanh nghiệp cho biết: “Công ty hoạt động tại Việt Nam trong hơn 23 năm qua với những tiêu chuẩn kinh doanh, đạo đức và chất lượng sản phẩm hết sức nghiêm ngặt, luôn luôn tuân thủ các quy định của Pháp Luật Việt Nam. Mặc dù vậy, trong thời gian gần đây, tin giả và phát ngôn gây thù ghét trên mạng xã hội nhắm vào một số nhãn hàng của Công ty đã làm ảnh hưởng khá nghiêm trọng tới uy tín của chúng tôi. Điều này gây ra nhiều vấn đề hơn chúng ta nghĩ: nhãn hàng bị ảnh hưởng về uy tín, người tiêu dùng hoang mang, mất niềm tin. Ảnh hưởng này có thể vượt ra khỏi phạm vi một nhãn hàng hay một công ty, gây ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và doanh thu của không những của công ty chúng tôi mà là toàn bộ ngành hàng và cả các công ty trong chuỗi cung ứng của chúng tôi. Điều này ảnh hưởng đến thu nhập cũng như việc làm cho người lao động trong các công ty liên quan, và quan trọng hơn nữa là sự ảnh hưởng đến thu nhập của Nhà Nước từ thuế khi kinh doanh của tất cả chúng tôi bị ảnh hưởng”.
Do vậy, bà Liên cũng đưa ra ba đề nghị đối với các cơ quan nhà nước và đơn vị cung cấp dịch vụ trên mạng xã hội bao gồm: thứ nhất, bà tin rằng nhà nước, cộng đồng cũng như doanh nghiệp có thể phối hợp với nhau để nâng cao ý thức cho người tham gia mạng xã hội. Họ cần nhận thức rằng những gì họ viết, chia sẻ hay bình luận có thể ảnh hưởng đến người khác, doanh nghiêp … và vì vậy họ cần cân nhắc, kiểm chứng thông tin trước khi đăng và biến nó thành một thói quen của người sử dụng mạng xã hội lành mạnh và có trách nhiệm. Thứ hai, một hành lang pháp lý cho việc xử lý tin giả và thông tin gây thù ghét là cần thiết để bảo vệ cá nhân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Cuối cùng các công ty cung cấp dịch vụ mạng xã hội cần có trách nhiệm với dịch vụ/ nền tảng họ cung cấp để góp phần tạo ra một môi trường lành mạnh trên mạng xã hội.”
