Bộ tộc Awa hiện đang sinh sống tại tiểu bang Maranhao, dọc theo biên giới Brazil - Peru.
Không liên hệ thế giới bên ngoài
Rất hiếm khi người ngoài được nhìn thấy họ và lần đầu tiên phát hiện ra bộ lạc này là vào giữa những năm 1970. Hiện bộ tộc có khoảng 335 đến 360 người, trong số đó khoảng 60-100 người sống ẩn náu trong khu rừng và không có bất cứ liên hệ gì với thế giới bên ngoài.
Người Awa sống gần gũi với thiên nhiên, thậm chí đã trở thành một phần của thiên nhiên. Họ đánh bắt cá trong những dòng suối trên mảnh đất của mình và rất thích món thịt rùa. Tuy nhiên, cũng có một số loài động vật mà họ không bao giờ lấy làm thức ăn như chuột lang nước, đại bàng Harpy; quan niệm ăn dơi sẽ bị đau đầu, chồn Opossum có mùi hôi nên không thể làm thức ăn…
Người dân bộ tộc Awa chủ yếu săn bắt và hái lượm để sinh sống, do đó cuộc sống của họ phụ thuộc rất nhiều vào rừng xanh. Đàn ông Awa là những tay thợ săn lành nghề và lão luyện, tự làm lấy mũi tên, cung tên cho mình. Những bà mẹ người Awa địu con trên một tấm vải vắt ngang người, trước đây làm từ sợi cây cọ và nay là bằng vải.
Một số người già sống trong một căn lều lợp bằng lá dừa cùng với những con thú cưng; hằng ngày, họ vẫn vào rừng để kiếm thức ăn. Trong khi đó trẻ em của bộ tộc Awa sống hoang dã ngay từ khi còn bé, chúng thường tới tắm và chơi đùa ở những con sông nhỏ trong rừng.
Trước đây họ cũng từng là bộ tộc đông đúc, nhưng cách đây 5 thế kỷ bộ tộc này buộc phải dời đi do cuộc cách mạng khai hoang, bị cướp đất đai, bị đẩy tới bờ vực của tuyệt chủng. Ngoài ra, số lượng người Awa giảm dần còn vì dịch bệnh như đậu mùa, sởi, cúm hoặc bị bắt làm nô lệ trong các đồn điền cao su, mía đường.
Dân số của bộ tộc Awa từng có đến hàng chục nghìn người, nhưng nay chỉ còn lại khoảng vài trăm người. Năm 1835, sau nhiều thế kỷ bị đàn áp, các bộ lạc của Maranhao nổi dậy chống lại nhà cầm quyền cai trị. Cuộc nổi dậy kéo dài 5 năm kết thúc với sự hủy diệt hàng loạt của khoảng 100.000 người dân bản địa.
Để thoát khỏi tình cảnh khốn cùng, họ buộc phải sống du mục. Và giờ đây họ trở thành bộ tộc du mục ít người nhất hành tinh, đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Tuy số lượng thành viên của bộ tộc không nhiều, nhưng họ sống hòa hợp với thiên nhiên, trở thành thợ săn chuyên nghiệp, dựng nơi trú ẩn tạm thời chỉ trong vài giờ và bỏ lại nó bất kỳ khi nào muốn rời đi.
Vì có lối sống du mục nên tài sản của họ khi di chuyển chỉ có cung và mũi tên, trẻ em và vật nuôi, xuyên suốt cánh rừng Amazon năm này qua tháng khác. Mọi thứ đều phụ thuộc vào rừng: giỏ làm từ lá cọ, nhựa cây đốt để thắp sáng... Nhưng cũng chính vì lối sống du mục mà họ mất dần đi kiến thức nông nghiệp.
 |
| Khỉ là vật nuôi được người Awa yêu thích nhất. |
Coi động vật như con
Đối với người Awa, gia đình là tất cả những gì quan trọng nhất và luôn được đặt lên trên hết, nhưng không chỉ giới hạn ở người thân trong nhà mà thậm chí là những con vật nuôi mà họ tìm thấy trong rừng.
Hầu hết trong mỗi gia đình đều nuôi một số loại động vật hoang dã, coi chúng là vật nuôi, là thành viên trong gia đình và người phụ nữ cho chúng bú sữa đến khi chúng trưởng thành. Những con vật nuôi này cũng giúp đỡ họ trong công việc hàng ngày như hái quả, bóc hạt, trông con cho họ ngủ…
Những con vật nuôi của bộ tộc này chủ yếu là lợn rừng, sóc, vẹt đuôi dài, và các loài gặm nhấm, đặc biệt, khỉ là loài vật được họ ưa thích nhất. Những loài linh trưởng là nguồn thức ăn quan trọng của bộ tộc, nhưng một khi chúng được nuôi từ bé thì họ sẽ không bao giờ ăn nó. Ngay cả khi chúng lớn lên, trở về rừng sinh sống thì họ vẫn nhận ra con vật mà mình từng nuôi nấng.
Người phụ nữ có tên Awa Parakeet của bộ tộc Awa cho biết: “Chúng tôi tìm thấy những con động vật nhỏ trong rừng và mang nó về chăm sóc cho đến khi chúng đủ lớn, có thể trở về rừng sinh sống. Những lúc đi săn bắn, nếu như thấy vật nuôi của mình, chúng tôi sẽ không bao giờ bắn nó. Chúng tôi không bao giờ ăn những động vật đã bú sữa và lớn lên như một thành viên trong nhà, điều đó quá khủng khiếp”.
Đứng trước nguy cơ tuyệt chủng
Ngày nay, bộ tộc này lại tiếp tục đứng trước báo động đỏ vì những đối tượng xâm chiếm như chủ trang trại, những người di cư tới chiếm đất để xây dựng các khu định cư, khai thác gỗ bất hợp pháp trên mảnh đất của họ.
Nạn phá rừng là một trong những nguyên nhân chính, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến khu rừng mà còn khiến bộ lạc có nguy cơ tuyệt chủng. Năm 2015, một vụ cháy lớn ở Amazon đã khiến cho người dân của bộ tộc hoảng sợ, đám cháy đã phá hủy một khoảng rộng của khu rừng ở phía đông.
Tatuxa'a, một thành viên của bộ tộc Awa nói: “Hôm đó tôi đi vào rừng, nhưng xung quanh toàn là khói, lửa ở khắp mọi nơi và lan gần đến chỗ chúng tôi. Chúng tôi cần sự trợ giúp từ chính phủ vì chỉ mình chúng tôi không đủ sức dập tắt đám cháy. Rừng là nguồn sống nhưng nó đang bị phá hủy. Chúng tôi sẽ đi săn ở đâu? Thu thập mật ong ở đâu? Tôi thật sự rất buồn và lo lắng cho tương lai của bộ tộc mình”.
Không chỉ đổ xô đến vùng đất của người Awa, những người xâm nhập bất hợp pháp còn xây dựng các khu định cư bất hợp pháp và các trại chăn nuôi gia súc; sau đó, họ thuê các tay súng tàn sát những người trong bộ tộc Awa dám đứng lên bảo vệ vùng đất nơi mình sinh sống. Nhiều người Awa thậm chí tận mắt nhìn thấy gia đình mình bị xóa sổ một cách thảm khốc.
 |
| Người Awa chủ yếu dựa vào săn bắn và hái lượm. |
Biện pháp bảo vệ
Trước thực trạng trên, phía chính phủ cũng đã có những biện pháp đối phó như bắt giữ với những kẻ lâm tặc khai thác gỗ và những trại gia súc bất hợp pháp, đồng thời trả lại phần đất cho bộ tộc Awa ở phía đông rừng Amazon. Ngoài ra, chính phủ cũng phát động chiến dịch quốc tế nhằm kêu gọi sự giúp đỡ để cứu lấy người dân bản địa.
Nhóm luật sư Survival International đã thực hiện một chiến dịch với hy vọng cứu bộ tộc này khỏi những kẻ xâm lấn đất. Fiona Watson, giám đốc Survival International, cho rằng:“Khi những khu rừng bị phá hủy, họ cũng sẽ biến mất hoặc chết”.
Nhằm góp phần bảo vệ bộ lạc, Colin Firth-1 diễn viên người Anh- cũng đã cho ra mắt một phim tài liệu ngắn về một bộ tộc đang đứng bên bờ diệt chủng. Bộ phim tái hiện mối quan hệ khăng khít giữa 355 người còn sót lại của bộ lạc Awa và rừng rậm Amazon huyền bí với những cảnh leo trèo, hái lượm, trẻ em vui đùa với thú rừng, phụ nữ vắt từng giọt sữa tươi để nuôi sống chú khỉ con...
Bộ phim là một phần trong chiến dịch mang tên “Bộ tộc bị đe dọa nghiêm trọng nhất trên thế giới” nhằm kêu gọi Chính phủ Brazil hành động để cứu lấy tộc người này trước khi quá muộn.
Gần đây nhất, năm 1982, Ngân hàng Thế giới và Liên minh châu Âu cũng đã cho Brazil vay 600 triệu euro để giúp nước này bảo vệ những người dân bản địa ở Amazon, tuy nhiên lâm tặc có lẽ vẫn sẽ là mối nguy hiểm đe dọa họ trong 30 năm tới. Được biết, khoảng 450 bộ lạc đã bị sát hại từ năm 2003-2010.../.
