Lớn lên trong khu ổ chuột của người Do Thái ở Frankfurt (Đức), Mayer Amschel Rothschild (1744–1812) luôn gìn giữ và dạy dỗ các con trai thấm nhuần ý thức sâu sắc về truyền thống từ thiện. Đây là một trong những truyền thống được gia tộc Rothchilds duy trì suốt nhiều thế kỷ tới ngày nay. Bắt đầu bằng việc hỗ trợ và giúp đỡ những người Do Thái chạy trốn sự truy đuổi của Đức Quốc xã, đòi lại công bằng, tự do cho họ...
Luôn giúp đỡ những người Do Thái nghèo khó
Cuộc diện chủng Holocaust do Đức Quốc xã và bè phái tiến hành đã dẫn tới cái chết của khoảng 6 triệu người Do Thái. Phần lớn những người Do Thái may mắn sống sót trong cuộc diệt chủng đó thì phải sống trong cảnh nghèo đói. Hai phần ba trong số 60.000 người Do Thái sống ở các vùng đất của Đức và Ba Lan sống chủ yếu bằng cách ăn xin, buôn bán vải vụn, bán rong, hay có người khá hơn sẽ tham gia vào việc môi giới cầm đồ và cho vay tiền quy mô nhỏ. Vào những năm 1600, người Do Thái không được bất cứ một tổ chức thiện nguyện nào hỗ trợ bởi số lượng người cần giúp đỡ quá lớn. Nhiều tổ chức từ thiện coi người Do Thái là gánh nặng về tài chính.
Vào mùa đông năm 1803, trong một chuyến kinh doanh qua bang Hesse (Đức), Mayer Rothschild đã bắt gặp một cậu bé Do Thái di cư đến từ Ba Lan. Cậu bé này kiếm sống bằng cách hát những bài hát tiếng Do Thái. Người chủ ngân hàng đã đưa cậu bé đến Frankfurt. Khi tới đây, ông đã giao cậu bé cho người kế toán Siegfried Geisenheimer chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Geisenheimer bị ảnh hưởng sâu sắc bởi suy nghĩ của Moses Mendelssohn (1729-1786), một nhân vật hàng đầu của Haskalah (phong trào trí tuệ trong những người Do Thái của Trung ương và Đông Âu).
Siegfried đã thiết lập một chương trình giảng dạy kéo dài 3 năm và ngay sau đó đã mở các lớp dạy của mình cho nhiều trẻ em Do Thái mồ côi được gia tộc Rothschild tài trợ. Cùng với 3người khác tham gia vào nỗ lực này, Siegfried đã phát động lời kêu gọi đăng ký hướng tới việc thành lập “Jüdische Frei-Schule” (Trường học tự do của người Do Thái), theo mô hình của những trường đã được thành lập ở Berlin, Breslau, Dessau và Seesen, tất cả đều bị ảnh hưởng bởi Haskalah.
Dần dần số lượng các học viên tìm tới ngôi trường này càng nhiều, có cả các gia đình giàu có cũng gửi con tới đây học. Theo đó, chi phí giảng dạy của trường được nhiều phụ huynh chi trả. Cùng với danh tiếng, ngôi trường này trở nên độc lập về tài chính và không còn nhận nhiều sự hỗ trợ từ Rothschild.
 |
Người tị nạn Do Thái Ba Lan bên ngoài Trung tâm Tiếp nhận Rothschild ở Vienna. |
Theo gương cha và truyền thống của gia đình, các con trai của Mayer Rothschild cũng tích cực tham gia vào các hoạt động thiện nguyện, hỗ trợ người Do Thái. Cụ thể, hàng loạt quỹ, tổ chức tài trợ của gia tộc Rothschild đã được thành lập để tài trợ cho nhiều đối tượng người Do Thái.
Quỹ Amschel Mayer von Rothschild cho người nghèo Do Thái ở Frankfurt được thành lập năm 1857 theo di chúc của Amschel Mayer (1773-1855) với số vốn ban đầu là 1.200.000 Gulden (đơn vị tiền tệ dùng trong các vùng đất của gia tộc Habsburg từ năm 1754 tới 1892). Lãi suất vốn được giải ngân hàng tuần cho những người nghèo Do Thái, với số tiền khác nhau được cấp cho các nhóm tùy thuộc vào hoàn cảnh của họ. Tuy nhiên, đến năm 1940, tài sản của quỹ bị Nhà nước Đức Quốc xã thu giữ.
Georgine Sara von Rothschild (1851-1869) là con gái của Willy Carl (1828-1901), người đứng đầu nhà Frankfurt. Cô qua đời khi còn trẻ và quỹ mang tên cô được thành lập bởi cha mẹ cô, những người đã đóng góp 30.000 Gulden hàng năm để duy trì nó. Tổ chức dành cho người Do Thái nước ngoài bị ốm được Willy Carl ủng hộ thêm. Trong di chúc của mình, ông đã để lại số tiền 2triệu Mark để cho phép tổ chức này tiếp tục công việc của mình. Bệnh viện được tạo ra bởi sự tài trợ ban đầu nằm trên Unterweg, và đến năm 1878 đã chuyển đến số 97 Roderbergweg, nơi nó được mô tả là “một tòa nhà lộng lẫy theo phong cách đơn giản, quý phái”. Bệnh viện dành cho trẻ em của Rothschilds cũng đứng trên Roderbergweg.
Hiệp hội Cho vay Nhân từ và Thăm viếng Phụ nữ Do Thái được thành lập vào năm 1844 và có trụ sở tại East End của London. Hiệp hội được thành lập để khuyến khích các phụ nữ Do Thái đến thăm các thành viên nghèo trong cộng đồng của họ.
Họ tới để ủng hộ, chia sẻ bí kíp làm kinh tế và nếu có ai mong muốn vay vốn không lãi suất thì sẽ được hỗ trợ. Những khoản vay này cho phép nhiều người mua thiết bị, chẳng hạn như máy may, để tự kinh doanh và kiếm sống. Hội này nhận được nhiều sự ủng hộ từ các quý cô Rothschild, do phu nhân của Anthony de Rothschild (1821-1910) giữ chức chủ tịch.
 |
Trang từ một bài diễn văn mừng sinh nhật lần thứ 70 cho Wilhelm Carl von Rothschild từ Israelitische Religiongesellschaft ở Frankfurt năm 1898. |
Đóng góp cho Chủ nghĩa phục quốc Do Thái?
Vào năm 1917, Walter Rothschild (1868-1937), Nam tước Rothschild thứ 2 là người được nhận lá thư “Tuyên bố Balfour” gửi đến từ Liên đoàn Do Thái, trong đó cam kết sẽ lập ra một nhà nước cho người Do Thái do chính phủ Anh thành lập tại Palestine.
Sau cái chết của James Jacob de Rothschild (1792-1868) thì con trai cả của ông là Alphonse Rothschild tiếp quản kinh doanh ngân hàng của gia đình và là người giúp đỡ tích cực nhất cho quốc gia của người Do Thái ở Israel.Những lưu trữ về gia tộc Rothschild cho thấy xuyên suốt thập niên 1870 gia tộc đãthay mặt cho cộng đồng Do Thái tại phương Tâyđóng góp gần 500.000 francs mỗi năm cho Liên minh Irael Universelle.
 Các bác sĩ Do Thái tại Bệnh viện Rothschild. |
Nam tước Edmond James de Rothschild, người con trai út của James Jacob de Rothschild đồng thời là người bảo trợ cho nơi định cư đầu tiên của người Do Thái tại Rishon LeZion (Palestine). Ông đã mua mảnh đất đó từ địa chủ ở đế quốc Ottoman, hiện nay nó nằm tại Israel. Vào năm 1924, ông thành lập Hiệp hội thực dân Do Thái tại Palestine (PICA), Hiệp hội đã mua hơn 50.586 hecta đất đai và thành lập những dự án kinh doanh.
Tại Tel Aviv (Israel), người ta làm một con đường Rothschild Boulevard mang tên ông ấy, cũng như các địa phương khác nhau khắp Israel khi ông ta hỗ trợ thành lập bao gồm Metulla, Zikhron Ya'akov, Rishon Lezion, và Rosh Pina. Công viên Edmon de Rothschild tại Boulogne-Billancourt, Paris cũng được đặt theo tên người thành lập.
Nhà Rothschild cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng nhà nước Israel. James A. de Rothschild (1878-1957) đã xuất vốn xây dựng tòa nhà Knesset như một món quà tặng cho nhà nước Israel. Cùng với đó, công trình Tòa án Tối cao Israel được tặng bởi Dorothy de Rothschild.Bên ngoài phòng Tổng thống Israel thậm chí còn biểu trưng lá thư của gia tộc Rothschild viết cho Thủ tướng lâm thời của Israel là Shimon Peres (1923-2016) để thể hiện thiện ý muốn xây thêm một Tòa án cho các Thẩm phán Tối cao.
Baron Benjamin Rothschild (1963-2021) một thành viên chủ chốt của gia tộc tại Thụy Sĩ - khi được phỏng vấn bởi Haaretz (là một tờ báo lâu đời của Israel) vào năm 2010 phát biểu rằng ông ủng hộ tiến trình hòa bình: “Tôi hiểu rằng đó là một công việc phức tạp, chủ yếu bởi vì những phần tử quá khích và cực đoan - ý tôi là nói về cả hai bên. Tôi nghĩ rằng các bạn có những người quá khích tại Israel... Nhìn chung tôi không có liên hệ gì với những chính khách. Tôi từng nói chuyện một lần với Netanyahu (Thủ tướng đầu tiên của Israel sinh ra tại Nhà nước Israel) và cũng từng gặp Bộ trưởng Tài chính Israel nhưng càng ít liên hệ với các chính khách thì tôi càng cảm thấy tốt hơn”.
Trong vấn đề bản sắc tôn giáo thì ông thể hiện một quan điểm mở: “Chúng ta cùng làm việc với đủ thể loại các quốc gia, bao gồm cả các nước Ả-rập... Bạn trai của con gái lớn của tôi là một người Ả-rập Saudi. Cậu ta là một người đàn ông tốt, nếu con gái tôi muốn cưới cậu ta thì tôi sẽ không ngăn cấm”.
