Nhận diện “nút thắt”
Cùng với các chủ đề quen thuộc về quản lý đất đai và đầu tư công, phát triển khu kinh tế (KKT), khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN) là vấn đề khá mới được đề cập tại Diễn đàn “Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - Những “nút thắt” và vai trò của Kiểm toán Nhà nước (KTNN)” diễn ra mới đây.
Tại Hội thảo “Phát triển KKT, KCN, CCN: Thực trạng, cơ hội, thách thức và vai trò của KTNN”, Phó Tổng KTNN Bùi Quốc Dũng nhận định, tăng trưởng kinh tế 9 tháng đầu năm chỉ đạt 4,24%, khiến cho mục tiêu tăng trưởng năm 2023 và cả giai đoạn 2021 - 2025 rất khó khăn. Điều này đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương phải chung tay tháo gỡ những “nút thắt”, tìm ra những động lực mới để thúc đẩy nhanh hơn quá trình phục hồi và phát triển kinh tế.
“Một trong những giải pháp đó là tăng cường thúc đẩy phát triển các KKT, KCN, CCN. Từ đó, thu hút các nguồn lực về công nghệ, nguồn vốn, nhân lực từ bên ngoài nhằm tạo ra những động lực tăng trưởng cho các ngành, lĩnh vực, địa phương, đồng thời là nơi thử nghiệm các thể chế, cơ chế, chính sách mới kỳ vọng tạo đột phá…” - Phó Tổng KTNN Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh.
Theo Báo cáo của Bộ KH&ĐT, đến tháng 12/2022, cả nước đã hình thành hệ thống 407 KCN (tính cả 4 khu chế xuất) được thành lập với tổng diện tích đất tự nhiên 128.684ha, tổng diện tích đất công nghiệp 86.208ha, trong đó có 292 KCN đã đi vào hoạt động với tổng diện tích đã cho thuê 45.323ha, đạt tỷ lệ lấp đầy gần 72% và 115 KCN đang đền bù giải phóng mặt bằng, xây dựng cơ bản. Cùng với đó là 26 KKT cửa khẩu được thành lập tại 21 tỉnh, thành phố với tổng diện tích 766.000ha; 18 KKT ven biển được thành lập tại 17 tỉnh, thành phố với tổng diện tích mặt đất và mặt nước gần 871.523ha.
Ông Lê Thành Quân - Vụ trưởng Vụ Quản lý các KKT, Bộ KH&ĐT cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều “nút thắt” trong phát triển KCN, KKT đang hiện hữu trong thực tế.
Đại diện Bộ KH&ĐT đã chỉ ra 8 “nút thắt” lớn nhất trong phát triển KKT, KCN liên quan đến: Thể chế, chính sách; Chất lượng, hiệu quả quy hoạch; Loại hình; Chất lượng, hiệu quả thu hút đầu tư; Phát triển bền vững: Hiệu quả sử dụng đất; Nguồn vốn; Tổ chức bộ máy.
8 “nút thắt” này gần như tương đồng với 8 “nút thắt” mà TS. Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành II chỉ ra dưới góc độ kiểm toán. Đó là: Quy hoạch; Hạ tầng giao thông và kết nối đồng bộ; Liên kết vùng; Lao động và an sinh xã hội cho người lao động; Môi trường; Sự khác biệt về chính sách ưu đãi với các địa phương; Hiệu quả sử dụng đất; Tuân thủ trong thực thi chính sách.
Đề xuất xây dựng Luật về các khu kinh tế, khu công nghiệp
Nhấn mạnh “nút thắt” thể chế, đại diện Bộ KH&ĐT đánh giá, thể chế, chính sách về KCN, KKT chưa bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ và chưa có sự đột phá để phát huy vai trò và đóng góp của các khu trong phát triển kinh tế - xã hội.
Đặc biệt, tính pháp lý về quy định khung đối với KCN, KKT chưa cao. Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động KCN, KKT chưa có sự thay đổi căn bản, mới dừng lại ở cấp Nghị định. Trong khi đó, hoạt động của KCN, KKT liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau như: quy hoạch, đầu tư, doanh nghiệp, đất đai, xây dựng, môi trường, nhà ở, lao động…
Phân tích thêm về vấn đề này, đại diện KTNN cho rằng, vì Nghị định là văn bản quy phạm pháp luật cao nhất để quản lý các KKT, KCN, trong khi các chính sách ưu đãi đầu tư về thuế, về đầu tư, đất đai, công tác bảo vệ môi trường được quy định tại các luật chuyên ngành, dẫn đến bất cập giữa các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các hoạt động quản lý tại các KKT.
“Theo quy định pháp luật về đầu tư, KKT, KCN là địa bàn được hưởng ưu đãi đầu tư. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp, kinh doanh bất động sản là lĩnh vực không được hưởng ưu đãi. Vì vậy, chính sách ưu đãi đầu tư ít có sự khác biệt giữa dự án đầu tư trong và ngoài KCN trên cùng địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, giữa dự án trong và ngoài KKT trên cùng địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn…” - TS. Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành II dẫn chứng.
Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Bùi Đặng Dũng cho rằng, để tháo gỡ các “nút thắt” phát triển các KKT, KCN vấn đề quan tâm đầu tiên là hoàn thiện khung pháp lý. “Trước đây chúng ta đã khởi thảo việc xây dựng Luật Đặc khu kinh tế, nhưng do tuyên truyền không tốt nên việc này đã dừng lại. Đã đến lúc phải xây dựng luật về các KKT, KCN”, ông Dũng nói.