Lũy kế từ khi thành lập năm 2006 đến 31/12/2017, trong số 1.040 DN đã tiếp nhận, SCIC đã bán vốn tại 986 DN (trong đó bán hết vốn tại 885 DN, bán một phần vốn tại 82 DN, và bán quyền mua tại 19 DN) với giá vốn là 8.332 tỷ đồng, thu về 36.989 tỷ đồng (bao gồm bán 8,73% cổ phần tại Vinamilk), gấp hơn 4,4 lần giá vốn (mức bình quân cả nước giai đoạn 2011 - 2015 là 1,48 lần).
Công tác thoái vốn nhà nước tại DN của SCIC được ghi nhận là đã thực hiện theo đúng quy định của Nhà nước, từng bước được chuẩn hóa và mang tính chuyên nghiệp, công khai minh bạch, đạt được hiệu quả cao, bảo toàn và phát triển vốn nhà nước.
Để có căn cứ thực hiện thoái vốn nhà nước tại DN, SCIC đã xây dựng và ban hành Quy chế bán cổ phần tại DN theo Quyết định 06/QĐ-ĐTKDV-HĐTV ngày 11/4/2014. Sau khi được ban hành, Quy chế đã giúp SCIC xây dựng được quy trình bán vốn chặt chẽ, công khai, minh bạch, tuân thủ quy định pháp luật.
“Nhiều năm nay, SCIC luôn được chọn làm tiên phong trong việc áp dụng các phương thức bán mới để bán vốn nhà nước tại DN. Quy chế cũng đã đưa ra một số cơ chế đặc thù và mang tính đột phá trong thoái vốn nhà nước tại DN và mang lại hiệu quả tích cực cho hoạt động thoái vốn của SCIC trong hơn 10 năm qua như hạ giá khởi điểm, bán thỏa thuận, bán đấu giá cả lô, đặt cọc ký quỹ cho nhà đầu tư nước ngoài, quy chế bán cổ phiếu niêm yết...”- ông Nguyễn Chí Thành, Phó Tổng Giám đốc phụ trách SCIC cho hay.
Căn cứ vào một số văn bản pháp luật mới được ban hành gần đây như Nghị định 147/2017/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi Nghị định 151/2013/NĐCP về chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của SCIC và Nghị định 148/2017/NĐ-CP của Chính phủ về Điều lệ tổ chức và hoạt động của SCIC ban hành ngày 25/12/2017, Nghị định 32/2018/NĐ-CP của Chính phủ về Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015 của Chính phủ về đầu tư vốn nhà nước vào DN và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại DN ban hành ngày 8/3/2018, yêu cầu thực tế về việc tính giá trị quyền sử dụng đất và quyền sở hữu trí tuệ khi bán cổ phần của SCIC tại DN cũng như việc xem xét, đánh giá các thông lệ quốc tế tiên tiến trong các hoạt động tương tự đã đặt ra yêu cầu về việc sửa đổi Quy chế bán cổ phần tại DN của SCIC.
Theo đại diện SCIC, việc sửa đổi Quy chế bán cổ phần tại DN của SCIC đã được SCIC triển khai từ cuối năm 2017, đến nay, dự thảo lần cuối của Quy chế đã được hoàn thiện và đang lấy ý kiến các cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia, các DN có liên quan.
“Mục tiêu của quy chế mới là tạo khuôn khổ rõ ràng cho hoạt động thoái vốn tại DN của SCIC trong thời gian tới, đặc biệt là hoạt động thoái vốn tại các DN lớn, đảm bảo minh bạch và hiệu quả tối ưu cho Nhà nước”- ông Thành khẳng định.
“Việc đổi mới DN nhà nước đóng vai trò quan trọng đối với việc hình thành khu vực kinh tế tư nhân hiệu quả và có tính cạnh tranh tại Việt Nam và thúc đẩy sự tham gia của khu vực này vào sự phát triển chung của nền kinh tế. Với việc hội nhập ngày càng sâu rộng, việc tăng khả năng cạnh tranh là rất quan trọng đối với Việt Nam khi mà Việt Nam có đầy đủ nguồn lực cần thiết…”- ông Sebastian Eckardt, Chuyên gia kinh tế trưởng, Giám đốc chương trình, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam nhấn mạnh.
Đại diện WB cũng kỳ vọng quy chế mới sẽ đảm bảo việc quản lý tốt hơn, hiệu quả hơn các tài sản nhà nước hiện vẫn đang được các tổ chức nhà nước quản lý và hướng tới minh bạch đối với các tài sản này khi nhà nước quyết định giảm bớt tỷ lệ nắm giữ.
Gỡ khó bán vốn nhà nước cho SCIC
Theo ông Lê Song Lai – Phó Tổng Giám đốc SCIC, bài học thành công của công tác bán vốn nhà nước là SCIC đã cố gắng lựa chọn thời điểm bán vốn phù hợp theo sát diễn biến thị trường và nắm bắt thực trạng của DN bảo đảm bán vốn công khai minh bạch có cạnh tranh. Tuy nhiên cũng có những lần không thành công, thậm chí có trường hợp bán 8 lần cũng không xong.
Nguyên nhân được chỉ ra là tỷ lệ sở hữu của SCIC tại DN quá nhỏ hoặc tuy tỷ lệ sở hữu không quá nhỏ nhưng ở DN này đã có cổ đông khác nắm giữ cổ phần chi phối (hơn 51%) nên các nhà đầu tư (NĐT) khác không muốn vào DN này; Hoặc do DN yếu kém thua lỗ kéo dài không có lợi thế đất đai; Hoặc do DN có mâu thuẩn nỗi bộ, có tranh chấp giữa các nhóm cổ đông hay ban lãnh đạo DN có vi phạm pháp luật và đang bị xử lý. Nguyên nhân nữa là giá khởi điểm bán vốn quá cao so với kỳ vọng của NĐT; Bên cạnh đó, phương thức bán vốn đôi khi còn cứng nhắc; thời điểm bán vốn không phù hợp...
Quá trình bán vốn cũng gặp nhiều vướng mắc phát sinh. Vốn nhà nước phải được bán công khai và phải đạt được 2 mục tiêu tối đa hóa số tiền thu về cho cổ đông nhà nước và tìm kiếm NĐT chiến lược, nhưng thực tế rất khó đạt được cả 2 mục tiêu này và điều này đã tạo áp lực lớn cho ban lãnh đạo DN và người ký quyết định bán vốn.
Một vướng mắc phát sinh nữa là thiếu quy định cụ thể về xác định giá cổ phần. Nghị định 32/NĐ-CP quy định giá cổ phần phải tính đúng, tính đủ cả giá trị vốn nhà nước đầu tư ra ngoài DN, giá trị số tiền trả tiền thuê đất, giá trị các quyền sở hữu trí tuệ, giá trị văn hóa, lịch sử, giá nhãn hiệu, tên thương mại (nếu có)…, nhưng cụ thể như thế nào lại chưa có hướng dẫn.
Việc xác định giá khởi điểm cũng đang vướng khi chưa quy định rõ trong trường hợp có nhiều phương pháp và kết quả khác nhau thì chọn phương pháp nào, dẫn đến rủi ro rất lớn cho người ra quyết định thoái vốn…
