Đại diện cơ quan nhà nước, các chuyên gia, các Hiệp hội gỗ, doanh nghiệp (DN) ngành gỗ đã ngồi lại cùng nhau tìm hướng đi mới cho ngành gỗ tại Hội thảo trực tuyến: “Phục hồi - Tăng tốc - Bứt phá - Phát triển bền vững ngành gỗ giai đoạn hậu đại dịch” tổ chức hôm 28/4.
100% doanh nghiệp bị ảnh hưởng
Từ trung tuần tháng 3/2020 dịch Covid-19 bùng phát mạnh tại các thị trường quan trọng nhập khẩu đồ gỗ của Việt Nam, bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và EU (kim ngạch từ 5 thị trường này chiếm trên 80% trong tổng kim ngạch XK của cả ngành vào tất cả các thị trường). Chính phủ các quốc gia này hiện đang áp dụng các chính sách mạnh nhằm kiểm soát dịch lan rộng như đóng cửa biên giới, đóng toàn bộ các chuỗi cửa hàng không thiết yếu. Điều này dẫn đến các đứt gãy nghiêm trọng các chuỗi cung ứng.
Kết quả khảo sát do các Hiệp hội gỗ thực hiện với 124 DN trong ngành vào cuối tháng 3 vừa qua cho thấy 100% DN bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Cụ thể, về tác động tài chính, 75% số DN phản hồi với Khảo sát cho biết thiệt hại ban đầu đối với các DN này ước tính vào khoảng 3.066 tỷ đồng. Trên một nửa (51%) số DN tham gia khảo sát cho biết họ đã phải thu hẹp quy mô sản xuất. Khoảng 35% DN mặc dù hiện đang hoạt động bình thường nhưng phải sẽ tạm ngừng sản xuất trong thời gian tới; 7% số DN đã ngừng hoạt động và chỉ có 7% DN vẫn hoạt động bình thường.
Đại dịch cũng tác động tới khâu nhập khẩu gỗ nguyên liệu và chế biến, tiêu thụ trong nước. Cụ thể, nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ Châu Phi – nguồn cung gỗ nguyên liệu nhiệt đới lớn nhất cho Việt Nam – đã dừng hẳn. Lượng nhập từ nguồn gỗ ôn đới giảm 70%. Đại dịch àm giá gỗ nguyên liệu và cước vận chuyển tăng. Sản xuất kinh doanh của các hộ tại các làng nghề giảm 80%. Khoảng 50-60% xưởng xẻ sử dụng nguyên liệu gỗ rừng trồng trong nước phải dừng hoạt động. Cầu tiêu dùng trong các dự án dân sinh và công cộng hiện đang dừng.
Phải thay đổi căn bản!
Theo TS Võ Trí Thành - chuyên gia kinh tế, đại dịch sẽ qua đi và sản xuất sẽ quay trở lại, nhưng sẽ không còn như cũ. Vấn đề đặt ra là phải thay đổi để sống chung với đại dịch.
Ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia cao cấp của Forest Trends cho rằng phương thức vận hành của ngành đòi hỏi cần phải có những thay đổi căn bản, mang tính chất chiến lược, nhằm giảm rủi ro, tạo bứt phá và phát triển bền vững ngành trong tương lai.
Trước hết, theo ông Đỗ Xuân Lập - Chủ tịch Viforest, cần có sự thay đổi căn bản về xác định dòng sản phẩm và thị trường chiến lược. “Cơ cấu dòng sản phẩm của ngành hiện chưa hợp lý. Ngành hiện đang sản xuất các sản phẩm không có nhu cầu lớn và không tăng cao trong tương lai…” - Chủ tịch Viforest lưu ý. Theo ông, khi dịch bệnh xảy ra, chuỗi cung cho 60% đồ gỗ chiến lược (đồ gỗ phòng bếp, phòng tắm và bàn trang điểm…) không bị biến động quá lớn, do nhu cầu về các sản phẩm thuộc nhóm vẫn còn tồn tại, trong khi 40% nhu cầu về các nhóm đồ gỗ khác (đồ gỗ văn phòng, đồ gỗ ngoài trời…) gần như mất hẳn.
 |
| Thay vì phương thức bán hành truyền thống, một số DN đã chuyển sang bán hàng online |
Một thay đổi cũng cần phải tính đến là ngành cần phải có chuyển dịch về phương thức bán hàng. Theo ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), đại dịch cũng cho thấy phương thức bán hàng truyền thống (Offline) cần phải thay đổi, nhằm giảm rủi ro trong hội nhập và phù hợp với xu thế thương mại thế giới (Online). “Chuyển đổi số cần diễn ra mạnh mẽ và đồng bộ hơn. Để làm được điều này, cần phải có thời gian và nguồn lực, cần có sự thay đổi đồng bộ cả trong cơ chế chính sách của Chính phủ và trong bản thân DN.” – Ông Phương đề nghị.
Một điểm yếu của các DN nói chung và DN ngành gỗ nói riêng là tính liên kết. “Tác động của COVID-19 cho thấy các chuỗi cung XK đồ gỗ hiện nay của Việt Nam rất mong manh, phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc. Giảm rủi ro do bệnh dịch, gia tăng sức chống chịu của ngành đòi hỏi nỗ lực của cả Chính phủ và cộng đồng DN trong việc hình thành và phát triển chuỗi cung trong nước, giảm lệ thuộc vào nhập khẩu từ bên ngoài…” - đại diện Viforest nhấn mạnh.
Đại dịch cũng cho thấy sức chống chịu của thị trường nội địa cao hơn rất nhiều so với thị trường XK. Trong một phát biểu mới đây, Thứ trưởng Thường trực Bộ NN và PTNT Hà Công Tuấn cũng đã nhấn mạnh, ưu tiên phát triển thị trường nội địa trong tương lai cũng là một trong những chiến lược giúp ngành bứt phá trong tương lai.
Theo TS Võ Trí Thành, thông qua việc thực hiện chính sách mua sắm công đồ gỗ, Chính phủ có tiềm năng trong việc dẫn dắt phát triển thị trường nội địa. Ngoài ra, một loạt chính sách, gói hỗ trợ của Chính phủ cho các ngành khác như giải ngân đầu tư công, xây dựng -bất động sản, nhà ở xã hội cũng là cơ hội để ngành gỗ thúc đẩy thị trường nội điịa…
“Hỗ trợ của Chính phủ là rất quan trọng, nhưng DN phải tự thay đổi để cứu lấy mình!" - Chủ tịch Viforest đưa ra thông điệp.
Chính sách hỗ trợ: Vẫn nằm trên giấy?
Theo ông Đỗ Xuân Lập - Chủ tịch Viforest, theo đề xuất của Viforest, Bộ Tài chính đã tiếp thu và đưa phân ngành chế biến gỗ và các sản phẩm từ gỗ, tre nứa vào dự thảo Nghị định gia hạn thời gian nộp thuê và tiền thuê đất, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 41/NĐ- CP trong đó có ngành gỗ… Chính phủ cũng han hành Nghị quyết về gói 62 nghìn tỷ đồng hỗ trợ người lao động, DN khó khăn do dịch bệnh…
“Về phía DN rất hoan nghênh, nhưng thực tế mới được một nửa! Các hỗ trợ đó đến nay vẫn năm trên Nghị quyết ,Nghị định...”- Chủ tịch Viforest nói. Ông cũng dẫn chứng đến tiêu chí DN có 50% số lao động nghỉ việc mới được gia hạn chậm nộp phí công đoàn và BHXH và đặt vấn đề: “Như vậy DN đã “chết” rồi còn hỗ trợ gì nữa?”
Ông Huỳnh Quang Thanh – Phó chủ tịch Viforest đồng thời là Tổng giám đốc Công ty Hiệp Long đã ví ngân hàng như cái “máy thở” của DN trong bối cảnh dịch Covid- 19. Thế nhưng thực tế một số ngân hàng cho rằng bây giờ dịch bệnh nên rủi ro nhiều hơn, lãi suất cho vay phải cao hơn… “Ngay tại thời điểm này, chủ trương của Chính phủ chưa thấy gì hết, chưa nhúc nhích gì hết. Tôi cho rằng chính sách ban hành ra phải có sự kiểm soát việc thực thit…”- Phó Chủ tịch Viforest đề nghị.
Theo ông Phạm Mạnh Cường - Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Văn phòng Chính phủ, Chính phủ luôn mong muốn và sẵn sàng lắng nghe tâm tư và nguyện vọng của cộng đồng DN, đặc biệt trong giai đoạn này. “Hiện các cơ quan quản lý đang nỗ lực nhanh chóng thực hiện các cơ chế và chính sách này…” - đại diện Văn phòng Chính phủ đưa ra thông điệp.
