Tần suất đối mặt với… phòng vệ thương mại gia tăng
Trên thế giới, Hoa Kỳ được đánh giá là bậc thầy trong phòng vệ thương mại (PVTM), hiện Hoa Kỳ cũng đang áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng pin năng lượng mặt trời, máy giặt công suất cao nhập khẩu từ Việt Nam. “Chắc chắn Hoa Kỳ sẽ áp dụng biện pháp tự vệ đối với 2 mặt hàng này và dự kiến sẽ mở phiên điều trần công khai vào ngày 12/10 tới đây”, ông Nguyễn Phương Nam, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) cho biết.
Cụ thể, Ủy ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ (USITC) đã biểu quyết về vấn đề thiệt hại trong vụ điều tra áp dụng biện pháp tự vệ toàn cầu đối với tấm pin năng lượng mặt trời nhập khẩu.Theo đó, cả 4 Ủy viên đã bỏ phiếu cho rằng ngành sản xuất nội địa Hoa Kỳ chịu thiệt hại nghiêm trọng do sự gia tăng nhập khẩu sản phẩm bị điều tra. Do đó, USITC quyết định sẽ tiến hành áp dụng biện pháp tự vệ bằng phiên điều trần công khai.
Chưa biết phiên điều trần sẽ có kết quả thế nào nhưng theo ông Nam, Việt Nam đã từng gặp nhiều thiệt hại sau khi các nước khác áp dụng biện pháp tự vệ đối với các mặt hàng sản xuất trong nước của họ. Xuất khẩu thép vào Indonesia là một ví dụ. Ông Nam cho biết, mặt hàng thép xuất khẩu sang Indonesia mới được dừng biện pháp tự vệ sau 4 năm Ủy ban tự vệ Indonesia ra thông báo.
Tuy nhiên, sau một thời gian bị phía Indonesia áp dụng biện pháp tự vệ, DN Việt Nam đã bị thiệt hại quá lớn. Cụ thể, trước đây, giá trị xuất khẩu thép sang Indonesia lên tới 200 triệu USD, bây giờ lượng xuất khẩu chỉ còn 20 triệu USD. Ông Nam cũng cho hay, Cục Phòng vệ Thương mại đã báo cáo và lên kế hoạch để kiện phía Indonesia, đòi bồi thường thiệt hại khoảng 145 triệu USD.
Trong 2 năm gần đây, Úc cũng đẩy mạnh các biện pháp PVTM với mặt hàng nhôm ép và thép mạ của Việt Nam với các cáo buộc rất rõ ràng về việc Việt Nam trợ cấp cho DN trong 03 chương trình liên quan đến ưu đãi thuế. Úc còn cho rằng, Việt Nam có “thị trường đặc biệt” trong ngành thép mạ.
Phải minh bạch thông tin
Trong khi đối mặt với các vụ kiện, các cáo buộc từ Hoa Kỳ gặp nhiều khó khăn thì Úc lại là một thị trường rất cởi mở và hợp lý, việc cung cấp và chia sẻ thông tin với thị trường Úc cũng thuận lợi. Một đại diện doanh nghiệp có nhiều kinh nghiệm trong PVTM với Úc cho biết, điều quan trọng nhất trong các vụ việc này là Việt Nam cần cung cấp thông tin, hợp tác để xem xét.
Ông Vũ Văn Thanh, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Hoa Sen (một doanh nghiệp bị phía Úc cáo buộc) cho hay, hiện có rất ít văn phòng luật sư trong nước có kinh nghiệm ứng phó với các vấn đề phòng vệ thương mại, nhất là các vụ việc xảy ra ở nước ngoài. Trong khi đó, việc thuê luật sư nước ngoài chi phí rất tốn kém. Tại các DN Việt Nam, nguồn nhân lực có kinh nghiệm về phòng vệ còn khan hiếm...
Do đó, với các vụ việc bị cáo buộc từ Úc, Tập đoàn Hoa Sen đã lựa chọn luật sư bản xứ, có liên kết với văn phòng luật sư tại Việt Nam và đồng thời thành lập bộ phận chuyên xử lý các vấn đề PVTM, đào tạo và tuyển dụng lâu dài... Điều quan trọng nhất, các DN cần hợp tác, cung cấp đầy đủ và minh bạch các thông tin số liệu khi được yêu cầu; tìm hiểu kỹ các quy định, định nghĩa khi trả lời câu hỏi; các số liệu cần phải lưu trữ tối thiểu 5 năm theo quy định để có thể dễ dàng truy xuất khi cần thiết cung cấp.
Luật sư Đinh Ánh Tuyết (Văn phòng Luật sư IDVN) cho biết, có rất nhiều thách thức trong kháng kiện điều tra PVTM tại Úc. Đơn cử như các cơ quan điều tra yêu cầu báo cáo số liệu nhiều, chi tiết, phức tạp và phải chứng minh được; thời hạn trả lời ngắn; đồng thời yêu cầu có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, hiệp hội và Chính phủ Việt Nam, luật sư tư vấn…
Luật sư Đinh Ánh Tuyết cho rằng, để có thể kháng kiện thành công, Việt Nam cần xem xét kỹ lưỡng các cáo buộc của nguyên đơn về các chương trình trợ cấp; từ đó có sự phối hợp chặt giữa các bộ, ngành, hiệp hội trong cung cấp thông tin và giải trình các chương trình bị cáo buộc cho cơ quan điều tra Úc.
Luật sư Tuyết cũng cho rằng, DN Việt cần cẩn trọng và phân tích kỹ lượng bản câu hỏi, cáo buộc của nguyên đơn và các dữ kiện thực tế để xây dựng chiến lược thích hợp trước và trong khi chuẩn bị bản trả lời và báo cáo số liệu; Hợp tác nhanh chóng và đầy đủ với luật sư của Chính phủ trong việc cung cấp thông tin, số liệu...
“Dù thị trường nào, thì DN cũng đang bị điều tra áp thuế, điều đầu tiên phải tự vệ, phải cung cấp thông tin, nộp hồ sơ đúng hạn, hợp tác để thẩm tra một cách “tử tế” - Luật sư Tuyết nhận mạnh. Vì theo luật sư Tuyết, một trong những điều mà phía Úc không chấp nhận là số liệu không điều tra được, không thẩm tra, hay số liệu khai gian dối, khai sai... ; họ sẽ áp một số liệu khác vào, thì sẽ rất nguy hại cho DN...
