Sau khi kết thúc phần tranh luận tại phiên tòa, Hội đồng xét xử tiến hành nghị án và sẽ tuyên án vào ngày hôm nay 28/3/2017. Trong khi chờ đợi phán quyết của Tòa án, chúng tôi đã có trao đổi với luật sư Hà Ngọc Sơn, Đoàn Luật sư Tp.Hà Nội dưới góc nhìn pháp lý của một vụ án yêu cầu bảo hành xe ô tô theo pháp luật Việt Nam.
Thưa Luật sư, pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về nghĩa vụ bảo hành của bên bán hàng? Và trong vụ án yêu cầu bảo hành xe Mazda, các bên có thỏa thuận bảo hành không?
- Theo Điều 446 Bộ luật dân sự, bên bán có nghĩa vụ bảo hành trong thời hạn bảo hành, nếu việc bảo hành do các bên thỏa thuận. Theo dõi thông tin do các bên cung cấp tại phiên tòa, tôi thấy rằng, bên bán (Công ty Trường Hải) và bên mua (ông Thông) đã có thỏa thuận bảo hành tại hợp đồng mua bán xe ô tô trước đó.
Tại Hợp đồng mua bán quy định: “Bên A, đại lý ủy quyền và/hoặc các trạm bảo hành của Bên A sẽ thực hiện bảo hành xe theo quy định cụ thể trong Sổ bảo hành và Hướng dẫn sử dụng mà Bên A đã cung cấp cho Bên B. Sổ bảo hành và Sách hướng dẫn sử dụng là một phần không thể tách rời của hợp đồng này”. Như thế, việc xem xét trách nhiệm bảo hành sẽ được căn cứ vào Sổ bảo hành mà bên bán đã cung cấp cho bên mua. Việc đồng ý xác lập quan hệ và điều kiện bảo hành của các bên đảm bảo nguyên tắc tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận của Bộ luật dân sự.
Điều này hoàn toàn phù hợp với thông lệ mua bán hàng hóa, không chỉ đối với xe mà các sản phẩm khác như điện thoại, máy tính…. bên bán hàng chịu trách nhiệm bảo hành nhưng việc bảo hành cho từng trường hợp cụ thể đều phải thực hiện theo đúng quy định, trình tự tại Sổ bảo hành kèm theo. Do đó, quyết định bảo hành hay từ chối bảo hành của đơn vị bảo hành không phải là quyết định đơn phương mà là trên cơ sở thỏa thuận bảo hành đã được chính các đương sự xác lập và phù hợp quy định pháp luật về nghĩa vụ bảo hành.
Trong vụ án trên, ông Phan Văn Thông đã không đồng ý với kết luận bảo hành của bên bán hàng nên đã kiện ra Tòa án, điều này có đúng quy định pháp luật không?
- Việc bên mua hàng khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu bên bán hàng thực hiện nghĩa vụ bảo hành là việc rất bình thường. Điều 4 của Bộ luật tố tụng dân sự quy định, cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, điều quan trọng là người khởi kiện cần cung cấp được chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình là có căn cứ, hợp pháp; đây chính là nghĩa vụ cung cấp chứng cứ của người khởi kiện theo Điều 6 của Bộ luật tố tụng dân sự và Khoản 1 Điều 42 Luật Bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng “Người tiêu dùng có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và chứng minh trong vụ án dân sự để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự…”.
Theo dõi phiên tòa, thực tế là tôi vẫn chưa thấy được các chứng cứ, tài liệu của ông Thông để chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của mình.
Nhưng thưa luật sư, tại phiên tòa phía ông Phan Văn Thông cho rằng người mua hàng không có nghĩa vụ chứng minh lỗi của bên bán hàng?
- Ngoài các quy định về trách nhiệm cung cấp chứng cứ của Người khởi kiện như tôi đã nêu ở trên, thì tại Điểm a Khoản 1 Điều 91 Bộ luật tố tụng dân sự có quy định “Người tiêu dùng khởi kiện không có nghĩa vụ chứng minh lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ”, đây là cơ sở để ông Thông cho rằng mình không có nghĩa vụ chứng minh lỗi của bên bán hàng. Nhưng, theo tôi khi sử dụng quy định này cần lưu ý mấy điểm sau:
Thứ nhất, về phía Công ty Trường Hải Nghệ An, khi quyết định từ chối bảo hành đối với hư hỏng xe của ông Thông, đơn vị bảo hành đã tiến hành kiểm tra thực tế hư hỏng xe và đưa ra các cơ sở để chứng minh cho kết luận từ chối bảo hành của mình; tại phiên tòa các cơ sở, chứng cứ này một lần nữa được đại diện Công ty Trường Hải Nghệ An công khai chứng minh. Như thế, bên bán hàng đã chủ động đưa ra quan điểm, lập luận và chứng cứ để chứng minh việc gãy tay biên, thủng lốc máy của xe ông Thông không phải là “do nguyên vật liệu không tốt hay do lỗi lắp ráp” mà là do “…nước từ môi trường bên ngoài lọt vào đường lấy gió (trong khoang động cơ), sau đó đi qua lọc gió và đi vào buồng đốt của động cơ, làm cho thanh truyền máy số 2 bị cong và khi động cơ vận hành trong một thời gian với tình trạng này dẫn đến thanh truyền bị gãy, đâm thủng lốc máy..”. Điều này được thể hiện qua các dấu vết lưu lại trên khoang động cơ khi tiến hành thực tế kiểm tra bảo hành và qua các hình ảnh được chụp lại với sự đồng ý, chứng kiến của ông Thông. Việc cung cấp tài liệu, hình ảnh chứng minh cho kết luận không bảo hành nêu trên cho thấy, bên bán hàng đã thực hiện đúng nghĩa vụ chứng minh mình không có lỗi gây ra thiệt hại (hư hỏng đối với xe của ông Thông) theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 91 Bộ luật tố tụng dân sự và Khoản 2 Điều 42 Luật Bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng.
Thứ hai, theo Khoản 2 Điều 91 Bộ luật tố tụng dân sự quy định: “Đương sự phản đối yêu cầu của người khác đối với mình phải thể hiện bằng văn bản và phải thu thập, cung cấp, giao nộp cho Tòa án tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho sự phản đối đó”. Quy định này cho thấy, nếu ông Thông không đồng ý với luận điểm, chứng cứ của Công ty Trường Hải cung cấp thì phải thu thập, cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho sự phản đối này. Phần tranh luận của các bên trong phiên tòa khá căng thẳng, nhưng tôi vẫn không thấy được các chứng cứ của Nguyên đơn phản biện lại chứng cứ do Bị đơn cung cấp.
Với diễn tiến phiên tòa cho thấy, việc cung cấp chứng cứ phản đối chứng cứ của Bị đơn đã trở thành quyền và cũng là nghĩa vụ của Nguyên đơn. Theo tôi, trong trường hợp này ông Thông nên sử dụng quyền trưng cầu giám định tại Khoản 1 Điều 102 Bộ luật tố tụng dân sự “Đương sự có quyền yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định hoặc tự mình yêu cầu giám định…” để yêu cầu trưng cầu giám định của bên thứ ba. Nhưng, đáng tiếc là ông Thông từ chối quyền trưng cầu giám định này trước và ngay tại phiên tòa.
Xin cảm ơn Luật sư về cuộc trao đổi này.
Để hiểu rõ hơn về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong bảo hành xe, chúng tôi có trao đổi ngắn với ông Trần Vũ Sơn - Phó tổng Giám đốc Dịch vụ Phụ tùng Công ty PC (THACO) về vấn đề bảo hành vụ án trên.
Theo Sổ bảo hành mà chúng tôi có được quy định, đơn vị bảo hành “đảm bảo sẽ sửa chữa, điều chỉnh hoặc thay thế miễn phí bất kỳ phụ tùng nào của xe Mazda bị hỏng hóc trong điều kiện hoạt động bình thường do nguyên vật liệu không tốt hay do lỗi lắp ráp” (trang 14)”. Bên bán hàng đã kiểm tra hiện trạng xe và xác định nguyên nhân hư hỏng xe của ông Thông không phải“do nguyên vật liệu không tốt hay do lỗi lắp ráp”; mà là do “…nước từ môi trường bên ngoài lọt vào đường lấy gió (Trong khoang động cơ), sau đó đi qua lọc gió và đi vào buồng đốt của động cơ, làm cho thanh truyền máy số 2 bị cong và khi động cơ vận hành trong một thời gian với tình trạng này dẫn đến thanh truyền bị gãy, đâm thủng lốc máy…”.
Bên cạnh đó để làm rõ hơn quy định bảo hành, tại mục “Các chi tiết không được bảo hành”, mục số 5 - “Những yếu tố ngoài kiểm soát của nhà sản xuất” đưa ra các trường hợp không được bảo hành trong đó có hư hỏng do xe ngập nước. Dựa trên các hình ảnh thực tế chụp lại từ khoang động cơ cho thấy, các dấu vết của tình trạng nước xâm nhập vào, đó là: "dấu ngấn trên két nước giải nhiệt phía trước xe, chiều cao khoảng 2/3 két nước"; "vết rỉ sét trên lốc máy"; "dấu vết nước còn sót lại trên các đường ống"; "dấu vết nước trên thân động cơ"; "dấu vết nước bên trong hộp chứa lọc gió động cơ"; “chiều cao dấu vết muội than (tính từ đỉnh xi lanh) trên các máy 1, 3, 4 là 9mm, trong khi đó dấu vết muội than trên máy số 2 là 10mm. Đặc điểm khác biệt của lớp muội than mới là màu sắc sáng hơn và độ dày mỏng hơn (chứng tỏ lớp muội than này mới được hình thành)”. Với chi tiết dấu vết để lại trên khoang động cơ qua thực tế kiểm tra, được ghi nhận bằng hình ảnh, là cơ sở để xác định xe bị ngập nước và không thuộc trường hợp được bảo hành theo chính sách công ty.