Vụ án khai thác khoáng sản liên quan đến Phó Bí thư tỉnh đoàn Yên Bái: Tòa Cấp cao hủy án sơ thẩm, trả lại hồ sơ điều tra lại

Từ ngày 29/10 đến hết ngày 30/10 Tòa án nhân dân (TAND) Cấp cao tại Hà Nội đã mở phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án “vận chuyển, sử dụng vật liệu nổ trái phép” và “Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên” liên quan đến ông Đinh Tiến Hùng, nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh đoàn Yên Bái. Phiên tòa thu hút sự quan tâm của dư luận bởi những diễn biến phức tạp và nhiều tình tiết mới được đưa ra.

Theo hồ sơ vụ án, trong thời gian từ tháng 10/2020 đến ngày 30/12/2020, lợi dụng hợp đồng nổ mìn, sửa chữa, nâng cấp đường vào mỏ Núi Ngàng (xã Cảm Nhân, Yên Bình, Yên Bái), Lăng Đức Hân cùng đồng phạm đã sử dụng trái phép 2.768kg thuốc nổ các loại; 3.391 kíp nổ các loại để khai thác trái phép quặng chì – kẽm trong các hầm lò có sẵn tại mỏ của Công ty Tuyên Huy và mỏ dưới thuộc Làng Rẫy (Cảm Nhân, Yên Bình, Yên Bái). Tổng khối lượng khai thác là 1.096 tấn quặng chì – kẽm, có giá trị 2.026 tỷ đồng.

Cáo trạng của Viện kiểm sát (VKS) nhân dân tỉnh Yên Bái, ông Đinh Tiến Hùng được cho là đã tham gia khởi xướng và chỉ đạo hoạt động khai thác khoáng sản trái phép, đồng thời phân chia lợi nhuận với Công ty Tuyên Huy.

Sau quá trình xét xử sơ thẩm, chiều ngày 7/11/2023, TAND tỉnh Yên Bái quyết định, tuyên bố ông Đinh Tiến Hùng không có tội. Việc khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của Đinh Tiến Hùng được giải quyết theo quy định của pháp luật.

Quang cảnh phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án “vận chuyển, sử dụng vật liệu nổ trái phép” và “Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên” liên quan đến ông Đinh Tiến Hùng, nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh đoàn Yên Bái (Ảnh: Hồng Nguyên)

Sau phiên tòa sơ thẩm, VKS tỉnh Yên Bái đã ban hành kháng nghị phúc thẩm đối với bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Yên Bái; đề nghị TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử lại vụ án hình sự nêu trên theo hướng bị cáo Đinh Tiến Hùng đã phạm tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”; các bị cáo Trần Đắc Việt và Nguyễn Văn Báu đã thực hiện hành vi tội phạm “Vận chuyển trái phép vật liệu nổ”; không cho bị cáo Trần Đắc Việt hưởng các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và tăng hình phạt đối với bị cáo.

Gần 1 năm sau ngày tuyên án, TAND Cấp cao tại Hà Nội đã lập HĐXX mở phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ án Vận chuyển, sử dụng trái phép vật liệu nổ và Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên xảy ra tại Yên Bái. Phiên tòa được mở do có kháng nghị của VKSND tỉnh Yên Bái và một số bị cáo.

Điểm mấu chốt để buộc tội Phó Bí thư tỉnh Đoàn Yên Bái

Điểm mấu chốt của vụ án nằm ở lời khai của các bị cáo liên quan đến cuộc gặp gỡ tại quán cà phê Đồng Tâm (Yên Bái, 18/10/2020). Theo lời khai của bị cáo Nguyễn Văn Hậu (Giám đốc Công ty Tuyên Huy), ông Đinh Tiến Hùng đã bàn bạc với các đối tượng khác về việc khai thác quặng trái phép và hứa sẽ lo lót các mối quan hệ: “Các ông có mỏ, tôi có quan hệ, bây giờ tiện việc làm đường thì cứ tiến hành khai thác quặng luôn. Tôi sẽ đứng ra lo quan hệ, cơ chế. Sau khi trừ mọi chi phí tôi sẽ lấy 1/3 lợi nhuận, các ông lấy 2/3”.

Tuy nhiên, theo HĐXX sơ thẩm, quá trình điều tra, truy tố, các cơ quan tố tụng của tỉnh Yên Bái không thu thập được chứng cứ vật chất nào cho thấy Đinh Tiến Hùng đã đi lo "cơ chế" và được thụ hưởng lợi ích của việc khai thác khoáng sản, mặc dù TAND tỉnh Yên Bái trả hồ sơ hai lần đề nghị bổ sung chứng cứ làm rõ tình tiết này. Trong khi đó, lời khai làm căn cứ cáo buộc của bị cáo Tuấn và nhiều bị cáo khác chỉ là một chiều riêng rẽ, không xác định được thời gian và nội dung trao đổi cụ thể. Do đó, HĐXX sơ thẩm TAND tỉnh Yên Bái đã phán quyết ông Hùng vô tội.

Ông Đinh Tiến Hùng tại phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án “vận chuyển, sử dụng vật liệu nổ trái phép” và “Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên” (Ảnh: Hồng Nguyên)

Tại phiên tòa phúc thẩm ngày thứ nhất (29/10), bị cáo Nguyễn Trọng Tuấn (Phó Giám đốc Công ty Tuyên Huy) tiếp tục khẳng định rằng lời khai trước đó về việc ông Đinh Tiến Hùng hứa sẽ lo lót các mối quan hệ là do họ nghe lại từ ông Hậu. Các bị cáo cũng nhấn mạnh rằng sau cuộc gặp gỡ đó, không có bất kỳ hành vi nào của ông Đinh Tiến Hùng liên quan đến việc khai thác quặng.

Bên cạnh đó, cơ quan điều tra cũng không thu thập được bất kỳ bằng chứng trực tiếp nào chứng minh ông Đinh Tiến Hùng đã tham gia vào hoạt động khai thác quặng trái phép. Không có chứng cứ về việc ông đã chi tiền, sắp xếp người hoặc phương tiện để thực hiện hành vi phạm tội.

Ngày 30/10, phiên toà xét xử tiếp tục diễn ra ngày làm việc thứ hai. Đại diện VKS Cấp cao bất ngờ cho biết, bị cáo Tuấn đã kháng cáo, về việc bỏ lọt hành vi phạm tội sử dụng thuốc nổ trái phép của ông Đinh Tiến Hùng.

Tuy nhiên, ngay sau đó, cả bị cáo Tuấn và luật sư Vũ Gia Trưởng tham gia bào chữa đều khẳng định không hề có nội dung này trong đơn kháng cáo. "Thân chủ của chúng tôi đã quá khổ rồi vì vướng vào lao lý và không bao giờ muốn ở trong tâm thế tố cáo nhau, đối đầu nhau", luật sư Trưởng nhấn mạnh.

Đáp lời, Thẩm phán Ngô Tự Học (Chủ tọa phiên toà phúc thẩm) cho biết: Trước đó VKS Cấp cao đã có văn bản về nội dung làm việc với bị cáo Đinh Trọng Tuấn. Nhưng đây chỉ là tài liệu tham khảo cho toà. Tuy nhiên, luật sư Trưởng cho rằng, thông tin này khả năng không được thu thập theo trình tự quy định, luật sư cũng không nắm được. Việc đưa ra thông tin trên làm thêm mâu thuẫn không đúng cho các bị cáo, thậm chí làm các luật sư bảo vệ thân chủ cũng có thể mâu thuẫn.

Tình tiết gây nhiều tranh cãi nhất

Cũng tại phiên xét xử phúc thẩm, các luật sư bào chữa đã đặt ra nhiều nghi vấn về tính chính xác của kết quả giám định hàm lượng và khối lượng quặng khai thác trái phép. Cụ thể, theo các luật sư, tài liệu điều tra cho thấy hàm lượng quặng tại mỏ khai thác trái phép lên tới hơn 10%. Tuy nhiên, khi đối chiếu với số liệu từ Tổng cục Địa chất, hàm lượng quặng trung bình ở khu vực Yên Bái chỉ dao động trong khoảng từ 3-5%. Hơn nữa, việc cơ quan chức năng áp dụng giá sau thuế (đã bao gồm thuế khoáng sản) để định giá lượng quặng khai thác trái phép là không phù hợp. Điều này có thể dẫn đến việc định giá quá cao, làm tăng mức độ nghiêm trọng của vụ án và ảnh hưởng đến quyền lợi của các bị cáo.

Đại diện Viện Kiểm sát nhân dân Cấp cao tại Hà Nội đang trình chiếu sơ đồ tư duy, phản ánh nội dung vụ án “vận chuyển, sử dụng vật liệu nổ trái phép” và “Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên” tại phiên xét xử phúc thẩm ngày. (Ảnh: Hồng Nguyên)

Các luật sư cho rằng việc giám định lại hàm lượng và khối lượng quặng là cần thiết để làm rõ sự việc và đảm bảo tính công bằng cho các bị cáo.

Bị cáo Đinh Tiến Hùng khẳng định phần tranh tụng và lời khai tại phiên sơ thẩm đã phản ánh đúng sự thật của vụ án. Vì vậy, ông đề nghị Tòa án cấp cao bác bỏ kháng nghị của VKS và giữ nguyên bản án đã tuyên vô tội trước đó.

Riêng hai bị cáo Lưu Bằng Đoàn và Nguyễn Mạnh Hùng không kháng cáo và cũng không bị kháng nghị. Các bị cáo còn lại đề nghị Tòa án hủy bỏ bản án sơ thẩm để tiến hành điều tra lại về số lượng và hàm lượng vật liệu nổ, đồng thời làm rõ vai trò của từng người trong vụ án nhằm đảm bảo quyền lợi cho họ.

Hủy bản án, điều tra lại toàn bộ

Trước những tình tiết mới và những nghi vấn được đặt ra, HĐXX TAND Cấp cao nhận định, trong quá trình xét hỏi, tranh tụng tại phiên tòa phúc thẩm, căn cứ vào các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, thấy rằng lời khai của các bị cáo còn nhiều mâu thuẫn và có nhiều chứng cứ vẫn chưa được sáng tỏ trong vụ án này; còn nhiều tình tiết quan trọng chưa được điều tra làm rõ.

Do vậy, HĐXX xét thấy cần thiết phải hủy bản án sơ thẩm đối với bị cáo Đinh Tiến Hùng, giao lại hồ sơ cho VKSND tỉnh Yên Bái để điều tra lại.

Ngoài ra, HĐXX cho rằng, cần làm rõ trong quá trình vận chuyển và sử dụng vật liệu nổ, cũng như xem xét hành vi của Trần Đắc Việt, Nguyễn Văn Báu trong việc vận chuyển trái phép vật liệu nổ, ngày 19/2/2020, để tránh bỏ lọt tội phạm, bỏ lọt hành vi phạm tội.

Các bị cáo trong vụ án đứng nghe HĐXX phúc thẩm Tòa án nhân dân Cấp cao tuyên quyết định hủy hủy bản án sơ thẩm giao lại hồ sơ cho VKSND tỉnh Yên Bái để điều tra lại (Ảnh: Hồng Nguyên)

Đối với nội dung kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt của các bị cáo: Lăng Đức Hân, Nguyễn Văn Hậu, Nguyễn Trọng Tuấn, Bùi Mạnh Hùng, Trần Đắc Việt, Nguyễn Văn Báu, Bùi Minh Đức, HĐXX cho rằng, cần chấp nhận nội dung kháng cáo của các bị cáo này. Tuy nhiên, HĐXX thấy, cần phải hủy toàn bộ bản án sơ thẩm đối với các bị cáo, giao hồ sơ cho VKSND tỉnh Yên Bái để điều tra lại theo hướng, xem xét vai trò, tính chất, mức độ, hành vi của các bị cáo cũng như các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, thái độ khai báo và cần thiết phải xác định lại số lượng, khối lượng vật liệu nổ như Cơ quan điều tra đã quy kết, cũng như xem xét tính hợp pháp của kết luận giám định về khối lượng, hàm lượng khoáng sản để quy kết tội danh đối với hành vi khai thác khoáng sản trái phép.