Từ ngày 4/7, Nhà thờ Đức Bà đã bắt đầu khởi công việc trùng tu tổng thể nhà thờ. Hiện, người dân và du khách đi ngang khu vực này có thể thấy cảnh các rào chắn được dựng lên chung quanh Nhà thờ: Ở phía hướng ra tượng Đức Mẹ là rào chắn kiểu lô cốt, phía hướng ra đường sách Nguyễn Văn Bình kéo dài ra hướng đối diện Hồ Con Rùa, rào chắn làm “mỹ thuật” hơn, dạng dây giăng, có gắn cờ tam giác nhiều màu sắc để làm giảm bớt sự khô cứng của việc sửa chữa. Những ngày này, công nhân cũng đang tất bật cho phần trùng tu phía ngoài Nhà thờ.
Theo dự kiến, việc trùng tu Nhà thờ có kinh phí lên đến 100 tỉ đồng, nguồn từ xã hội hóa. Theo thông tin ban đầu, việc trùng tu tổng thể Nhà thờ sẽ kéo dài 3 năm, với nhiều hạng mục quan trọng, từ mái ngói, tháp chuông đến tranh kính, tường gạch…
Trong việc trùng tu lần này, ban trùng tu đã có những kế hoạch rất kĩ lưỡng để vừa có thể sửa chữa làm mới được những phần hư hỏng, vừa đảm bảo giữ nguyên được tính cổ điển và hồn cốt, không làm biến dạng di tích. Phần mái ngói vốn hư hỏng nhiều với nhiều chỗ dột, vỡ đã được khảo sát kĩ lưỡng và có đôi chỗ khó khăn, khi một số loại ngói trong 6 loại lợp tại nhà thờ đã không còn sản xuất, như ngói âm dương sản xuất thời xưa của Sài Gòn.
Ban trùng tu tính toán kĩ lưỡng để không quá khác biệt với mái trước đây, bằng cách thay thế ngói Tây - ngói Marseille trên nóc Nhà thờ bằng cùng loại ngói do cùng hãng ngói Monie (Pháp) đã sản xuất ngói lợp cũ của Nhà thờ. Ngói vảy cá và cả ngói âm dương khó tìm cũng đã được ban trùng tu tìm ra để đặt hàng từ Đức.
Về phần chuông hư cũ, hệ thống báo giờ hư, Nhà thờ cũng đã tìm kiếm được hãng Bollée (Pháp), mà tiền thân của hãng này cũng là người sản xuất chuông tại Nhà thờ trước đây, để đảm trách phần trùng tu chuông.
Tương tự, các hạng mục khác như tranh kính, chóp tháp chuông và những viên gạch thẻ tường bị hư hại cũng đã được khảo sát kĩ lưỡng để chọn ra những kĩ sư, những hãng xây dựng của Pháp danh tiếng, từng trùng tu các di tích thế giới để đảm trách tôn tạo. Ngoài ra, ban trùng tu cũng đang cân nhắc việc mạ vàng lại hai cây thánh giá trên nóc Nhà thờ. Hai cây thánh giá này, theo thời gian đã bạc màu, đen đúa đi. Tuy nhiên, điều cần lo lắng là, nếu không làm khéo léo, đúng cách thì có thể sẽ khiến hai cây thánh giá quá nổi bật, không phù hợp với tổng thể phối màu và phối cảnh của Nhà thờ Đức Bà, nên việc này đang được cân nhắc kĩ lưỡng.
Được biết, trước khi khởi công việc trùng tu, dự án này đã được khảo sát trong vòng hai năm, với những kĩ sư giỏi từ nước ngoài. Có thể thấy, việc trùng tu Nhà thờ Đức Bà đã được chuẩn bị một cách chu đáo và thấu đáo. Điều này làm vơi bớt lo lắng cho những người dân thành phố vốn đã coi Nhà thờ Đức Bà và các di tích khác của thành phố như một phần quen thuộc làm nên vẻ đẹp riêng của thành phố.
Nỗi lo này không phải là không có cơ sở, khi mà khá nhiều di tích trước đây, khi được trùng tu đã làm mất đi hồn cốt, thậm chí biến dạng. Một công trình di tích khác của thành phố, ngay cạnh Nhà thờ Đức Bà là Bưu điện thành phố, năm 2015, khi được sơn lại toàn bộ đã gây ra rất nhiều tranh cãi khi nước sơn mới quá rực rỡ, lòe loẹt, không hợp với một công trình di tích mang tính cổ điển có từ hơn 100 năm trước. Sau đó, tòa nhà Bưu điện đã phải sơn lại một lần nữa với tông màu vàng nhạt cổ điển.
Việc thiếu cân nhắc khi lựa chọn màu sơn trong quá trình trùng tu đã tiêu tốn nhiều thời gian cũng như một khoản kinh phí không hề nhỏ. Hồi đầu năm nay, đơn vị chỉnh trang Văn Miếu lại mắc lỗi tương tự, khi “khoác áo” cho những bức tường trong khuôn viên Văn Miếu với màu sơn quá tươi, rực rỡ làm mất tính cổ điển của di tích, không phù hợp cảnh quan, khiến dư luận phản đối. Cuối năm 2016, Bia Quốc học ở Huế, sau khi được trùng tu với số tiền không nhỏ, đã bị… giảm giá trị, khi không những khoác lên màu sơn đầy “cải lương”, mà lại bị đơn vị thi công cạo sạch những lớp hoa văn cổ trang trí trên bia.
Nỗi lo về trùng tu di tích là có thật, nó đến từ sự thiếu cân nhắc, thiếu cái tâm và cả… thiếu hiểu biết của một số đơn vị thực hiện, thi công. Vì thế, nếu việc trùng tu Nhà thờ Đức Bà thuận lợi và hoàn tất tốt, đây có thể là một bài học cho việc trùng tu di tích, từ khâu khảo sát, thẩm định các chi tiết cần khảo sát, chọn đối tác… với sự hiểu biết và cái tâm của người muốn bảo tồn di tích.
