Trò chơi dân gian dịp Tết trong hoàng cung xưa

(PLVN) - Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân ở Huế, dưới thời nhà Nguyễn, vào mỗi dịp Tết, vua quan thường có 3 hoạt động vui chơi chính là: Trò chơi Đầu hồ, họa ngự thi, trò chơi đánh thơ.
Di vật những chiếc bình dùng để chơi "Đầu hồ" còn sót lại cho tới ngày nay
Di vật những chiếc bình dùng để chơi "Đầu hồ" còn sót lại cho tới ngày nay

Đầu hồ có xuất phát từ Trung Quốc, là trò chơi có nguồn gốc lâu đời, tồn tại dài nhất trong lịch sử Trung Hoa. Trong tiếng Hán, “đầu” nghĩa  là ném vào, còn “hồ” là cái bình. “Đầu hồ” phần lớn chỉ phổ biến ở tầng lớp vua, chúa, quan lại và giới thượng lưu xưa.

Để chơi trò này cần chuẩn bị một bó gồm 12 thẻ tre (tượng trưng cho 12 tháng trong năm), một chiếc bình không đáy có dáng như nậm đựng rượu. Cuối cùng, ở giữa chiếc bình và vị trí đứng, người ta đặt một miếng gỗ rộng 25 cm, dài 40 cm, cao khoảng 5 cm, gọi là con ngựa hay con cóc. Khi chơi, vua chúa và quan lại đứng ở vạch cách bình khoảng 2,5m.

Sau đó, vua ném thẻ gỗ về phía trước, sao cho thẻ gỗ đập vào con cóc rồi nảy lên rơi vào miệng bình. Thẻ rơi trúng bình sẽ gõ vào trống nhỏ đặt dưới đế, phát ra tiếng “binh! binh!” báo hiệu thắng lợi.

Trò chơi tiếp theo cũng được các vị vua ưa chuộng là “họa ngự thi”. Các vua quan triều Nguyễn rất thích văn, nhất là vua Tự Đức. Hàng năm, vua chọn 4 vị quan trong triều để chơi trò này. Sau lễ giao thừa, các quan phải đứng đợi trước cửa nhà mình, khi nghe có tiếng ngựa hí, kỵ mã do vua phái tới thì lập tức mặc áo mão để tiếp lệnh vua.

Kỵ mã dâng tráp lên cho quan, trong đó có một bài ngự thi (thơ của vua). Quan nhận thơ của vua xong phải ngay lập tức vào vẽ lại bằng giấy hoa tiên. Viên kỵ mã giao xong thơ cho người đầu tiên thì tiếp tục phi ngựa đi giao cho ba vị quan còn lại. Giao thơ cho quan cuối cùng xong, kỵ mã quay lại nhận bài họa của quan đầu tiên và cứ thế cho tới khi nhận hết 4 bức của 4 quan.

Vua sẽ đợi trong cung để nhận 4 bài thi này, tự mình kiểm duyệt lại. Sau đó, tới ngày đầu năm mới, vua cho cận thần công bố trước văn võ bá quan. Lúc ấy, đích thân vua sẽ làm giám khảo, chấm xem bài phụng hoa nào hay nhất và ban thưởng.

Ngoài họa ngự thi là trò chơi đánh thơ, đây là lối chơi chữ rất tao nhã của khách văn chương vùng kinh thành xưa. Trong cuộc thi này người thua không chỉ mất tiền mà còn mang tiếng là kém trí tuệ. Theo sách Lễ Tết ăn chơi trong cung Nguyễn, trong 3 trò chơi trên, đến nay chỉ còn lại họa thi thơ vẫn tồn tại. Trò chơi Đầu hồ đã biến mất hoàn toàn.

Đọc thêm