Mươi hôm trước ngày tôi đi, trên biển Hội An, thầy giáo Ngô Sửu dặn: Ông cố tìm cho một chiếc lá ở Bồ đề đạo tràng. Tôi sẽ đặt lên bàn thờ.
Buổi sáng trước khi lên đường, hẹn cà-phê với Trần Phá Nhạc, mà đến trễ, anh bạn bận họp, phải đi trước. Trên tờ giấy gửi lại tòa soạn, tôi mù mờ ghi: Sẽ mang về tặng một chiếc lá bồ đề, nếu có. Vậy là, phải chăng chiếc lá thứ nhất, của trách nhiệm tình cảm, từ người bạn thầy giáo, đã “kêu gọi” chiếc lá thứ hai?
Chiếc lá thứ ba, tôi nhủ thầm, sẽ là của Nguyễn Toàn, dù không có “xuất phát” nào cả. Đúng hơn, nó đã hiện diện từ những buổi sáng mùa đông bên tách cà-phê với N.T. Với những lan man về lẽ đạo, nghĩa đời. Nhưng, sao tôi lại dám hứa hẹn về một điều… phiêu lưu như thế!?
□
Rất xa trong thời gian, những chiếc lá. Tình thư một bức phong còn kín / Gió ở đâu, gượng mở xem (Nguyễn Trãi). Giống cây quen của người dân quê Việt ấy, là những bàn tay dịu dàng. Mở ra - gửi đến. Không có người gửi, cũng chẳng ai là người nhận. Hay đúng hơn, người đã hóa thân vào tự nhiên, để hiện ra như cái bóng vô hình. Nhưng rồi, lá bị cuốn theo chìm đắm dòng tình của người, để thắt lại thành nỗi đau nhọn buốt: Khi về hỏi liễu Chương đài / Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay! (Nguyễn Du). Cái dòng trôi bất tuyệt kia, cái món nợ lớn nhất đời người ấy, hồ dễ mấy ai có thể rụng rời xa bỏ? Để, gần hai trăm năm sau, Tản Đà, đau xót nhận ra: Mọi tình yêu, cuối cùng, chỉ để lại nỗi ngậm ngùi: Trận gió thu phong rụng lá vàng/ Lá rơi hàng xóm lá bay sang / Vàng bay mấy lá năm hồ hết / Hờ hững ai xui thiếp phụ chàng. Và giờ đây, cái niềm chung ấy vẫn vậy. Có khác chăng, chỉ là cách nói: những chiếc lá không còn là hình ảnh biểu tượng mà biến mất, trở thành ý niệm về sự chia lìa. Một lần tôi đã viết Mùa đông năm trước, bên tách cà-phê / chúng ta nhận ra vị đắng và ngọt / trong bóng lá bạc hà in vào mắt của nhau / giữa tiếng còi xe thúc giục lúc rời xa.
Những chiếc lá của đời, những chiếc lá của tôi ơi! Đến bao giờ mới tắt một dòng trôi?
□
Giờ đây, dưới bóng xanh cội bồ đề 247 tuổi ở Bodh gaya, sống lại từ gốc rễ đầu tiên, trong cái nắng tháng mười mà vẫn gay gắt, tôi lại thẩn thơ về lá. Ngay trước bước chân tôi, hiện ra hai chiếc lá, một còn xanh và một hơi ngả vàng. Cúi xuống, lòng thầm nghĩ: Là của thầy giáo Ngô Sửu và của bạn Trần Phá Nhạc. Vừa ngước lên, một tu sĩ trẻ đắp y vàng đưa tay cho tôi, trên tay là một chiếc lá. Chiếc lá thứ ba, của Nguyễn Toàn. Đấy là một thanh niên khoảng hai mươi tuổi, đến từ Sri Lanka, hiện đang tu học trong khu vực này. Tôi đảnh lễ người tu sĩ, và thẫn thờ. Ba chiếc lá của khẩu và ý… nghiệp, (nói vui), tôi đã trọn. Nhưng, còn chiếc lá của tôi?
Suốt buổi chiều ở Bồ đề đạo tràng, sau khi thực hiện những nghi lễ cần thiết, tôi đi vẩn vơ, có ý ngóng trông chiếc lá của mình. Rồi, khi chiều xuống, có một nhánh lá rơi trước mặt. Một cành, gồm chín chiếc lá. Tôi cầm lên, rồi đặt xuống, biết đó không phải. Và, lúc bóng tối đã hoàn toàn chìm ngập, tôi buồn bã rời cội cây, với lòng - không - chiếc - lá.
□
Tôi còn có thêm được dăm chiếc lá bồ đề khác, cũng có được từ cội cây thiêng này. Do người khác cho. Tôi sẽ tặng những người thân quý. Xếp vào va-li, tôi biết, tất cả sẽ trở thành màu của đất khi về đến Việt Nam, nhưng tôi cũng biết rằng, tất cả đã từng run rẩy xanh trên cành trong gió. Tất cả đều là những sinh mệnh sống động và bình đẳng. Như thi hào Ấn Rabindranath Tagore đã từng hiển lộ: Trong sân chầu vũ trụ / chiếc lá cỏ bình thường / cũng ngồi chung một thảm / với ánh mặt trời và sao sáng trong đêm.
Và những chiếc lá gửi đến những người thân của tôi, cũng là gửi vào chốn vô cùng, nơi thời gian cong lại.
□
Còn chiếc lá của tôi?
Bốn ngày sau khi rời Bodh gaya, dưới cội bồ đề của Ngài Anan, trong Kỳ Viên tịnh xá. Ấy là, sau khi đoàn chúng tôi tụng Phật thuyết báo hiếu phụ mẫu trọng ân kinh và đi nhiều ba vòng quanh cội bồ đề. Ấy là, sau khi tôi ngồi yên tĩnh một mình trong giây lát để rồi khép mắt tập trung, lúc nhìn ra, trên nền gạch đất, duy nhất rung rung một chiếc xanh hơi ngả vàng…
□
Tôi đặt chiếc lá bồ đề của tôi lên bàn thờ Phật. Hiện lên đoàn hành hương chúng tôi. Hiện lên những đoàn hành hương khác. Một màu. Đất và lá.
Bodh gaya - Sài Gòn, tháng 10-2010
Nguyễn Đông Nhật