Trên địa bàn tỉnh Lào Cai, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 66% dân số toàn tỉnh. Do trình độ dân trí thấp, sống ở khu vực vùng sâu, vùng xa nên nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vẫn xảy ra. Tình trạng này không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, lâu dài đối với cá nhân, gia đình và xã hội.
Các chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe cũng là nguyên nhân khiến nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống chưa chấm dứt.
Nhằm giải quyết tình trạng trên, từ nhiều năm qua, tỉnh Lào Cai đã hiện nhiều giải pháp quyết liệt như: xây dựng, phát huy hiệu quả 5 mô hình điểm về phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, tuyên truyền trong nhân dân về những hệ lụy xảy ra... Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức trong đồng bào dân tộc thiểu số, từng bước ngăn chặn tập tục lạc hậu này.
 |
Lãnh đạo Phòng Dân tộc huyện Si Ma Cai trò chuyện với ông mai, bà mối ở xã Sín Chéng. Ảnh: Thúy Phượng |
Đặc biệt, một trong những giải pháp hiệu quả đang được rất nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh áp dụng, đó là phát huy vai trò của những người có uy tín, trong đó có các ông mai, bà mối trong việc tuyên tuyền, góp phần làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.
Trong đời sống của phần đông người dân tộc thiểu số tại Lào Cai, đám cưới tổ chức không thể thiếu ông mai, bà mối. Không có sự chứng kiến, đồng ý của ông mai, bà mối, dù đôi lứa có yêu thương nhau, về chung sống với nhau thì vẫn không được cộng đồng công nhận nên vợ, nên chồng. Nét văn hóa đó của cộng đồng một số dân tộc vùng cao, đã mở ra một “giải pháp mềm”, đó là vận dụng vai trò của những người có uy tín này để ngăn chặn tảo hôn.
Từ nhiều năm nay, các địa phương có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống đã thường xuyên phối hợp tổ chức các hội nghị gặp mặt các thầy mo, thầy cúng, thầy then, ông mai, bà mối nhằm vận động, tranh thủ lực lượng này cam kết từ chối không xem ngày cưới, ăn hỏi cho đối tượng chưa đủ tuổi kết hôn, góp phần vào việc hạn chế nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số.
Với hiệu quả từ công tác vận động, tuyên truyền, rất nhiều các ông mai, bà mối đã ký cam kết không tổ chức nghi lễ kết hôn cho các cặp đôi chưa đủ tuổi kết hôn theo quy định của pháp luật. Đây cũng là những “tuyên truyền viên” tuyên truyền, giảng giải Luật Hôn nhân và Gia đình cũng như phân tích cho cộng đồng dân tộc tại địa phương những hệ lụy khi kết hôn sớm. Bên cạnh công tác vận động, tuyên truyền, những người có uy tín đứng ra “làm lý” cho các cặp kết hôn khi chưa đủ tuổi cũng sẽ bị xử phạt bằng chính quy ước, hương ước thôn, bản.
Theo ông Nông Đức Ngọc - Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Lào Cai, trong cộng đồng các dân tộc thiểu số, đội ngũ ông mai, bà mối có vai trò và sự ảnh hưởng, chi phối rất lớn đối với đời sống xã hội. Họ thường xuyên tham gia đại diện, chủ trì tổ chức các sự kiện quan trọng của gia đình, dòng họ, thôn bản, là người am hiểu, giữ các tri thức dân gian của cộng đồng.
Nhiều năm qua, đội ngũ này đã trực tiếp tham gia cải tạo, bài trừ hủ tục, phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; bảo tồn, lưu giữ, truyền lửa và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc. Thực tế cho thấy, ông mai, bà mối là người có vai trò rất quan trọng, am hiểu tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng từng dân tộc, vì vậy sức ảnh hưởng, lan tỏa của đội ngũ này đối với cộng đồng rất lớn.
Với những biện pháp linh hoạt được triển khai, đến nay tình trạng tảo hôn trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã giảm thiểu rõ rệt. Đặc biệt, tình trạng hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn tỉnh đã cơ bản được chấm dứt.
Cũng theo Trưởng ban Dân tộc tỉnh Lào Cai, trong thời gian tới, cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp cần tập hợp, động viên, định hướng hoạt động, tiến đến quản lý, bồi dưỡng kỹ năng tuyên truyền, vận động cho đội ngũ ông mai, bà mối để giúp cấp ủy đảng, chính quyền các cấp tuyên tuyền, vận động người dân nâng cao nhận thức, cải tạo phong tục, tập quán lạc hậu trong việc việc cưới, việc tang, lễ hội nói chung và phòng, chống tảo hôn nói riêng.
