BBC đưa tin, Bộ Ngoại giao Mỹ đã gọi hành động của Trung Quốc (TQ) khi đưa giàn khoan HD981 vào vùng biển thuộc Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là một hành động mang tính khiêu khích.
“Hành động đơn phương này dường như là một phần trong chuỗi các hành vi của TQ nhằm thúc đẩy các yêu sách chủ quyền của nước này tại các vùng tranh chấp theo một cách thức gây nguy hại cho hòa bình và ổn định của khu vực” – bà Psaki cho biết trong một tuyên bố.
Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng, Washington vô cùng quan ngại về hành vi nguy hiểm và sự đe dọa của các tàu thuyền hoạt động trong khu vực này. Đại diện của Bộ Ngoại giao Mỹ cũng khẳng định những sự kiện này đã nhấn mạnh sự cần thiết cho các bên có tuyên bố chủ quyền trên biển Đông làm rõ các tuyên bố của mình theo luật pháp quốc tế.
Phát biểu tại Hà Nội ngày 8/5, AP cho biết, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách khu vực Đông Á và Thái Bình Dương Daniel Russel nói rằng, nền kinh tế toàn cầu và khu vực rất quan trọng và quá mong manh để có thể chịu đựng được khả năng một cuộc khủng hoảng có thể “leo thang” thành xung đột. “Thông điệp của tôi đơn giản là nhắc lại tầm quan trọng của việc kiềm chế, đối thoại và tuân thủ luật pháp quốc tế” – ông Russel nói.
Nhật Bản cũng đã bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về việc các tàu của TQ đã hung hăng, chủ động đâm thẳng vào các tàu thực thi pháp luật của Việt Nam làm nhiệm vụ kiểm tra, ngăn chặn việc xâm phạm trái phép của giàn khoan HD981 mà TQ đã đặt trái phép tại vùng biển của Việt Nam và thúc giục Bắc Kinh kiềm chế những hành động khiêu khích của mình. “Chúng tôi rất quan ngại về thông tin cho biết nhiều tàu của Việt Nam đã bị hư hại và một số người đã bị thương” – AFP dẫn lời Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga phát biểu từ Tokyo.
Người phát ngôn của Chính phủ Nhật Bản khẳng định căng thẳng tại khu vực đang gia tăng do việc “khai thác bất hợp pháp của TQ”. “Chúng tôi công nhận vụ việc này là một phần trong các hành động hàng hải đơn phương và khiêu khích của TQ. Chúng tôi yêu cầu TQ kiềm chế theo đúng luật pháp quốc tế” – ông Suga tuyên bố.
Hãng tin CNA của Singapore trong khi đó dẫn thông cáo của Bộ Ngoại giao nước này cũng cho biết Singapore quan ngại về các diễn biến gần đây trên biển Đông. Singapore thúc giục các bên tuân thủ toàn diện Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC) và giải quyết các tranh chấp hòa bình theo luập pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Singapore cũng thúc giục ASEAN và TQ làm việc để hướng đạt được một Bộ quy tắc về ứng xử trên biển Đông (COC).
Trên phương diện cá nhân, Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain ngày 7/5 đã ra thông cáo, theo đó cho rằng quyết định của Trung Quốc khi bắt đầu đặt giàn khoan ở ngoài khơi bờ biển của Việt Nam và triển khai hàng chục tàu hải quân để hỗ trợ cho hành vi gây hấn đó là điều đặc biệt đáng quan ngại, chỉ khiến cho tình hình tại biển Đông thêm căng thẳng.
“Các tàu của TQ bao vây và đâm tàu của Cảnh sát Biển Việt Nam là một ví dụ nữa về hành vi quấy rối hung hăng trên biển. TQ phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về hành vi đơn phương cố ý nhằm thay đổi hiện trạng này” – ông McCain tuyên bố.
Thượng nghị sỹ Đảng Cộng hòa của Mỹ khẳng định, những hành vi của TQ dựa vào các tuyên bố chủ quyền không hề có cơ sở theo luật pháp quốc tế. Ông này nói rằng, việc TQ đặt giàn khoan diễn ra rõ ràng trong Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, vốn được xác định rõ theo luật pháp quốc tế. Ông McCain cho rằng tất cả các bên liên quan đều phải có trách nhiệm yêu cầu giới lãnh đạo TQ có các bước đi ngay lập tức để giảm nhiệt căng thẳng và trả lại hiện trạng ban đầu.
Báo chí nước ngoài cũng đã có những bài chỉ trích hành động của phía TQ. Tờ India Times cho rằng hành động của TQ là bất hợp pháp, vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam. Còn tờ Guardian của Anh nhận định việc triển khai giàn khoan và đội tàu hộ tống của TQ là bước đi mang tính chất khiêu khích nhất của Bắc Kinh trong chiến dịch dần khẳng định những tuyên bố chủ quyền của nước này trên biển Đông. Tờ báo cũng dẫn lời các chuyên gia luật quốc tế nói rằng các tuyên bố chủ quyền của TQ tại vùng biển này không có cơ sở pháp lý vững chắc.
