Ở người bình thường, 90- 95% lượng sắt trong cơ thể được tái sử dụng từ nguồn sắt do hồng cầu già bị phá hủy và giải phóng ra, có 5 - 10% (1 - 2mg) lượng sắt được bài tiết qua nước tiểu, mồ hôi, phân. Để bù lại lượng sắt mất đi, cơ thể nhận thêm sắt từ thức ăn, quá trình hấp thu sắt diễn ra chủ yếu ở dạ dày, hành tá tràng và đoạn đầu hỗng tràng.
Theo các bác sĩ của Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương, có nhiều nguyên nhân gây ra thiếu sắt như không cung cấp đủ nhu cầu sắt, do mất máu mạn tính và do rối loạn chuyển hóa sắt bẩm sinh (Hypotransferrinemia). Về mặt triệu chứng lâm sàng, bệnh thiếu máu, thiếu sắt diễn biến từ từ qua 3 giai đoạn.
Giai đoạn 1: Chỉ giảm sắt dự trữ nên người bệnh chưa bị thiếu máu, thường có một số triệu chứng của nguyên nhân gây thiếu sắt. Giai đoạn 2: Đã cạn sắt dự trữ và giảm sắt vận chuyển, người bệnh chưa có biểu hiện rõ tình trạng thiếu máu, có triệu chứng của nguyên nhân gây thiếu sắt; bắt đầu có triệu chứng của thiếu sắt như: Mất tập trung, mệt mỏi…. Giai đoạn 3: Thiếu máu và thể hiện là có cả triệu chứng của thiếu máu và thiếu sắt. Tuy nhiên, ranh giới giữa các giai đoạn không rõ ràng.
Nguyên tắc điều trị của việc thiếu máu, thiếu sắt là hạn chế truyền máu, chỉ truyền máu trong trường hợp thiếu máu nặng, mất bù. Bổ sung các dạng chế phẩm sắt bằng truyền tĩnh mạch hoặc dung dịch uống, viên nén, khuyến khích sử dụng thuốc bổ sung sắt dạng uống. Chỉ định sử dụng sắt đường truyền tĩnh mạch trong các trường hợp: Thiếu máu, thiếu sắt nặng, rất nặng; Cơ thể không hấp thu được sắt khi dùng dạng uống: Cắt đoạn ruột, dạ dày, bệnh bẩm sinh; Thiếu máu trong khi bệnh mạn tính hoặc viêm nhiễm đang tiến triển.
Đối với giai đoạn sớm khi mới thiếu sắt chưa thiếu máu thì chỉ cần bổ sung sắt qua thức ăn và uống các chế phẩm chứa sắt. Thời gian bổ sung sắt nên tiếp tục bổ sung sắt thêm ba tháng sau khi lượng huyết sắc tố trở đã về bình thường. Và điều quan trọng là cần tìm được nguyên nhân gây thiếu sắt để điều trị đồng thời với điều trị thiếu máu, thiếu sắt.
Hiện nay có hai dạng chế phẩm thuốc bổ sung sắt là dạng uống và dạng truyền tĩnh mạch. Ở dạng uống như ferrous sulfate; ferrous gluconate; ferrous fumarate thì bổ sung 2mg sắt/kg/ngày, thời gian dùng thuốc từ 6 tháng đến 12 tháng. Nên bổ sung thêm vitamin C hoặc uống thêm nước cam, chanh để tăng khả năng hấp thu sắt. Thuốc hấp thu tốt nhất khi uống vào lúc đói, tuy nhiên nếu bị kích ứng dạ dày thì có thể uống trong lúc ăn. Phân có màu đen, táo (không phải do xuất huyết tiêu hóa).
Để phòng bệnh thiếu sắt, thiếu máu, các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân cần bổ sung sắt trong suốt thời kỳ mang thai. Thực hiện chế độ ăn cân đối giàu sắt, vitamin như thịt màu đỏ (thịt bò, thịt trâu…), hải sản, thịt gia cầm, trứng, bột bánh mì, đậu, lạc, các loại rau xanh đậm như rau ngót, dền, muống...
Tăng hấp thu sắt bằng uống nước hoa quả như cam, chanh khi ăn thức ăn nhiều sắt. Không nên uống trà, cà phê ngay sau ăn. Nên nuôi trẻ bằng sữa mẹ hoặc sữa bổ sung sắt dành cho trẻ trong năm đầu đời, vì sắt trong sữa mẹ được hấp thu hơn sữa bột.
