Đừng để trẻ em chết vì tai nạn thương tích

Ngoài những ca tử vong, hàng chục triệu trẻ em đòi hỏi phải được chăm sóc tại các cơ sở y tế và nhiều trẻ bị tàn tật suốt đời.

Thủ phạm hàng đầu: đuối nước

Tại Việt Nam, thống kê của Cục Quản lý môi trường-Bộ Y tế cho thấy, mỗi năm trung bình có hơn 370.000 trẻ bị tai nạn thương tích, trong đó nhóm 15-19 tuổi tỷ lệ cao nhất chiếm 43%, tiếp đến nhóm tuổi 5-14 chiếm 36,9%, thấp nhất là nhóm tuổi 0-4 chiếm 19,5%. Số trẻ em tử vong do tai nạn thương tích là 6.600 trường hợp một năm chiếm tỷ lệ 35,5% trong tổng số trẻ tử vong trong toàn quốc do tất cả các nguyên nhân. 

Cứ 100.000 trẻ có 24 trẻ tử vong do tai nạn thương tích hay tương đương 18 trẻ em tử vong do tai nạn thương tích mỗi ngày. Các em trai có xu hướng bị thương tích thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn so với các em gái. Tỷ lệ tử vong ở nam giới cao hơn 3 lần so với nữ giới. 

Trong các nguyên nhân tử vong do tai nạn thương tích ở trẻ em, thì đuối nước là nguyên nhân hàng đầu với 3.500 trẻ em và vị thành niên từ 0-19 tuổi. Trong các nhóm tuổi, trẻ từ 0-4 tuổi chiếm tỷ lệ tử vong do đuối nước cao nhất với khoảng 36%, nhóm tuổi 15-19 chỉ chiếm khoảng 16%; từ 5-9 tuổi chiếm 25%, nhóm 10-14 tuổi chiếm tỷ lệ gần tương đương với nhóm 5-9 tuổi (26%). 

Người lớn phải lường được nguy cơ

Khi trẻ phát triển, tính tò mò và nhu cầu thử nghiệm của trẻ không thường xuyên phù hợp với năng lực để hiểu biết và phản ứng với nguy hiểm, làm cho trẻ có nguy cơ bị thương tích. Khi còn nhỏ, trẻ có xu hướng với lấy các vật dụng, túm lấy và đưa vào miệng. Khi trẻ biết đi, trẻ thích đi lại và khám phá thế giới xung quanh. Sự  phát triển và hành vi của trẻ có liên quan nhiều đến các thương tích, ví dụ ngộ độc có liên quan đến hành vi cầm đồ vật và đưa vào miệng.

Bên cạnh đó, một số đặc điểm thể chất làm cho trẻ dễ bị thương tích. Kích thước nhỏ bé của trẻ nếu bị xe cộ va phải, trẻ dễ bị thương tích vùng đầu hoặc cổ hơn. Đồng thời trẻ khó khăn khi phát hiện xe cộ, nhận định về tốc độ và khoảng cách tới một chiếc xe thông qua tiếng động cơ của xe. Da của trẻ nhỏ dễ bị bỏng sâu hơn và nhanh hơn, ở nhiệt độ thấp hơn so với da người lớn. Hơn nữa, các đặc điểm thể chất của trẻ nhỏ có thể ảnh hưởng đến hậu quả của thương tích. Ví dụ, cùng một lượng chất độc trẻ em sẽ có khả năng ngộ độc hơn so với người lớn vì trọng lượng của trẻ nhỏ hơn. 

Ngoài ra, việc giáo viên và người trông trẻ thiếu kinh nghiệm, chưa được đào tạo về chăm sóc và đảm bảo an toàn về thể chất cho trẻ cũng là nguyên nhân thuộc về yếu tố con người có thể dẫn đến thương tích ở trẻ.

Môi trường cũng là yếu tố gây thương tích cho trẻ. Tại nhà cũng là nơi tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây thương tích ở trẻ em nếu không được kiểm soát tốt. Phòng bếp, phòng khách, nơi cất giữ thuốc, nhà kho và các ao hồ, nơi chứa nước xung quanh gần nhà. Các đồ vật có thể có nguy cơ gây tai nạn thương tích cho trẻ ở nhà cần lưu ý là các đồ vật nóng như phích nước, nồi đựng thức ăn nóng, vòi nóng lạnh…, hệ thống điện không an toàn, các vật sắc nhọn (dao, kéo..), các hạt, đồ chơi nhỏ (đối với trẻ dưới 5 tuổi), các vật dụng hay nơi chứa nước không có nắp đậy (xô, thùng, bể, giếng nước…), các loại thuốc uống, hóa chất gia dụng, các hóa chất dùng trong nông nghiệp không để đúng nơi quy định. Cách bố trí, sắp xếp trong nhà không gọn gàng cũng có thể gây ra những thương tích cho trẻ.

Yếu tố môi trường tại các trường mầm non liên quan chặt chẽ đến vấn đề về tai nạn thương tích trẻ em. Theo quy định, các trường mầm non phải có các phòng (phòng học, phòng ăn, khu vui chơi…) đảm bảo đúng quy cách về tiêu chuẩn thiết kế và các quy định về vệ sinh trường học hiện hành, việc bố trí cần đảm bảo độc lập giữa khối nhóm trẻ, lớp mẫu giáo với khối phục vụ; đảm bảo an toàn và yêu cầu giáo dục với từng độ tuổi; đảm bảo lối thoát hiểm khi có sự cố và hệ thống phòng cháy chữa cháy. Tuy nhiên hiện nay nhiều trường học vẫn chưa đạt tiêu chuẩn và chưa đảm bảo an toàn cho trẻ. Nhiều trường học khu sinh hoạt, vui chơi, ăn uống và ngủ của trẻ chưa được tách biệt.

Địa điểm trường mầm non, nơi trông giữ trẻ cũng là yếu tố góp phần dẫn đến tai nạn thương tích. Ở nhiều tỉnh thuộc khu vực đồng bằng Sông Cửu Long, trường mầm non ở gần khu vực sông nước hoặc các điểm trông giữ trẻ tư nhân được xây dựng gần mặt nước, trẻ dễ có nguy cơ đuối nước nếu không có rào chắn cẩn thận, đặc biệt khi mưa lũ. Ở một số trường học gần đường quốc lộ, trẻ có nguy cơ bị tai nạn giao thông nếu không có hàng rào che chắn hoặc người bảo vệ quản lý trẻ. Trẻ ở một số trường khu vực nông thôn, rừng núi có thể có nguy cơ bị các động vật, côn trùng tấn công như chó cắn, ong đốt…

Môi trường nơi vui chơi của trẻ cũng hết sức quan trọng như công viên, sân chơi. Hiện ở Việt Nam, không gian vui chơi dành cho trẻ em dưới 6 tuổi còn thiếu hoặc nếu có còn chưa thực sự an toàn. Điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tai nạn thương tích cho trẻ em.

Liên quan đến tai nạn thương tích trẻ em bao gồm việc kiểm soát, quản lý việc trông giữ trẻ ở các trường mầm non tư thục còn thiếu chặt chẽ. Rất nhiều nơi trông giữ trẻ, trường mầm non tư thục được mở ra không có giấy phép, giáo viên, người trông trẻ thiếu kinh nghiệm, chưa được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ. 

Tai nạn thương tích ở trẻ em gây nên do các yếu tố nguy cơ có liên quan đến con người và môi trường một số yếu tố khác. Vì vậy tất cả các bậc cha mẹ, giáo viên, những người trông giữ trẻ và cộng đồng cần biết và nhận biết các yếu tố nguy cơ để chủ động phòng tránh những tai nạn thương tích đáng tiếc có thể xảy ra ở trẻ.