12 năm huy động được 5,7 tỷ đồng
Theo đó, dự thảo Luật bãi bỏ Điều 44 về Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV. Thảo luận trực tuyến về nội dung này, đại biểu Triệu Thanh Dung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng, cho rằng việc không tiếp tục duy trì Quỹ là cần thiết và đúng đắn. Đại biểu phân tích, từ khi thành lập đến nay Quỹ đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật, có tổ chức, phân công nhiệm vụ rõ ràng, thực hiện được một số nhiệm vụ. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thẳng thắn rằng hoạt động của Quỹ còn nhiều khó khăn, hạn chế và chưa đạt được mục đích thành lập quỹ.
Theo đó, về tổ chức bộ máy, Quỹ được Bộ Y tế xác định là đơn vị sự nghiệp nhưng không nêu rõ loại hình, không có chỉ tiêu viên chức, tất cả các cán bộ làm việc cho quỹ đều kiêm nhiệm nên rất hạn chế về thời gian tham gia. Mặt khác, Quỹ không có khả năng thu hút người có năng lực và làm việc chuyên trách tại quỹ.
Thứ hai, về huy động nguồn lực cho quỹ trong những năm qua, số tiền và hiện vật quỹ huy động được là không nhiều, phạm vi và mức độ tài trợ của quỹ rất hạn hẹp, không tạo được dấu ấn trong cộng đồng và xã hội. Trong vòng 12 năm từ năm 2008 đến năm 2020 quỹ mới chỉ huy động được hơn 5,7 tỷ đồng, trung bình là 480 triệu/ năm. Những năm gần đây, số tiền huy động có xu hướng giảm, cá biệt có những năm chỉ huy động được vài chục triệu đồng, như năm 2016 là 69 triệu đồng, năm 2017 là 59 triệu đồng và năm 2019 chỉ có 11 triệu đồng.
Bên cạnh đó, về nội dung hoạt động của quỹ, mặc dù mục đích chính thành lập quỹ là hỗ trợ điều trị, chăm sóc người nhiễm, nhằm hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS được tiếp cận dịch vụ điều trị HIV và tổ chức chăm sóc giảm nhẹ cho người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn nặng của bệnh mà không có nơi nương tựa.
Nhưng những năm qua, hoạt động của quỹ chủ yếu là tặng quà, mua sữa thay thế, mua thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ nhiễm HIV từ 6 đến 15 tuổi. Còn đối với việc chăm sóc, điều trị người nhiễm HIV/AIDS trong thời gian qua chủ yếu từ nguồn tài trợ.
Trong 2 năm gần đây Chính phủ đã có chính sách chuyển nguồn hỗ trợ điều trị người nhiễm HIV/AIDS từ nhà tài trợ sang sử dụng quỹ bảo hiểm y tế nên kinh phí quỹ dành cho mục đích chính này không đáng kể.
Mặt khác, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật đã bào chế được nhiều loại thuốc tốt, không có bệnh nhân AIDS giai đoạn cuối và người nhiễm HIV dùng thuốc vẫn khỏe mạnh bình thường, do đó hiện nay không có bệnh nhân nhiễm HIV giai đoạn nặng để chăm sóc.
Chính vì vậy, dù kinh phí huy động được cho quỹ thấp nhưng các hoạt động chi của quỹ hạn chế và số tiền chưa chi được lại rất nhiều. Trong 5,7 tỷ huy động được mới chỉ chi được 3,4 tỷ, vẫn còn tồn 2,3 tỷ chưa sử dụng hết, tỷ lệ là 40,3%.
Lý do nữa là đến nay, cả nước chỉ có 10 tỉnh, thành phố thành lập được quỹ nhưng đều khó khăn trong huy động nguồn lực và tổ chức hoạt động. Mô hình tổ chức hệ thống phòng, chống HIV/AIDS địa phương có nhiều thay đổi theo tinh thần Nghị quyết 19 của Trung ương, do vậy hệ thống HIV/AIDS tuyến tỉnh hầu hết đã sáp nhập theo mô hình Trung tâm kiểm soát bệnh tật tuyến tỉnh, thành phố. Một số tỉnh sau khi sáp nhập đã giải thể và đóng quỹ hoặc chuyển đổi mô hình quỹ.
Do đó bà Dung đồng tình với đề xuất của Chính phủ là thay đổi mô hình Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV cũng như các quỹ tương tự theo hướng thành lập một quỹ chung của Bộ. Quỹ chung đó sẽ tiếp tục thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV và các nhiệm vụ này sẽ được thay đổi để phù hợp hơn trong tình hình mới.
Trong khi đó, đại biểu Trương Phi Hùng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Long An, lại bày tỏ tán thành ý kiến của Ủy ban Về các vấn đề xã hội, đề nghị giữ lại quỹ này như luật hiện hành, bởi đây là một kênh có thể thu hút nguồn lực xã hội trong và ngoài nước để phòng, chống HIV/AIDS trong điều kiện ngân sách nhà nước và các nguồn tài chính khác đang gặp khó khăn…
Không ảnh hưởng đến quyền lợi người bệnh
Theo Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế, việc bãi bỏ Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 792/2019/NQ-UBTVQH14 ngày 22/10/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về các quỹ ngoài ngân sách. Chính phủ sẽ đề xuất ghép nội dung của Quỹ này trong một Quỹ chung về lĩnh vực y tế khi xây dựng trong Luật Phòng bệnh trình Quốc hội trong nhiệm kỳ tới.
Cũng theo ông Long, việc bãi bỏ điều này không làm ảnh hưởng đến quyền được hỗ trợ, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS của người nhiễm HIV do việc điều trị HIV/AIDS đã được Quỹ bảo hiểm y tế chi trả hoặc ngân sách nhà nước đảm bảo cho một số đối tượng quy định tại Điều 39 sửa đổi, bổ sung.
Giải trình làm rõ thêm các vấn đề đại biểu quan tâm, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế cho hay, Quỹ hỗ trợ chăm sóc người nhiễm HIV là một chính sách nhân văn. Tuy nhiên, từ khi có Quỹ đến nay dù đã cố gắng huy động được sự tham gia đóng góp của cộng đồng nhưng sự huy động không được nhiều và những năm tiếp theo có thể sự huy động này càng ngày càng khó khăn hơn.
Mặt khác, nội dung hỗ trợ của Quỹ là chủ yếu tập trung hỗ trợ liên quan đến điều trị và cho đến thời điểm hiện nay, các chính sách của Nhà nước đã hỗ trợ và đã bao phủ được cho lĩnh vực này. Vì vậy, thời điểm này có thể dừng hoạt động của Quỹ.
Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cũng cho biết, sau này khi Bộ Y tế trình dự thảo Luật Phòng bệnh sẽ đưa vào một Quỹ chung, trong đó có Quỹ về phòng bệnh cũng như quỹ về phòng, chống HIV/AIDS để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong vấn đề quản lý quỹ.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, qua thảo luận, đa số ý kiến đại biểu nhất trí với dự thảo Luật là bỏ Quỹ Hỗ trợ điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV. Bên cạnh đó, cũng có một số ý kiến đề nghị giữ quỹ vì tính nhân văn và cũng đã được quy định trong luật hiện hành.
