Dưới sự điều khiển của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Ủy ban thường vụ Quốc hội chiều qua cho ý kiến vào Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS), trong đó trọng tâm vẫn là vai trò của Viện kiểm sát (VKS) trong phiên tòa dân sự.
Đi ngược lại nguyên tắc “việc dân sự cốt ở đôi bên”?
Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật mới nhất được trình ra Ủy ban thường vụ Quốc hội hôm qua đã được chỉnh lý theo hướng trong phiên tòa, phiên họp sơ thẩm, Kiểm sát viên phát biểu quan điểm về việc tuân theo pháp luật về tố tụng của Thẩm phán, Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng.
Trong phiên tòa, phiên họp phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm, Kiểm sát viên ngoài việc phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng của Thẩm phán, Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng còn phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ án của Tòa án, đồng thời bảo vệ kháng nghị trong trường hợp Viện trưởng VKS có kháng nghị.
Bên cạnh đó, báo cáo giải trình, tiếp thu chỉnh lý dự án Luật nêu trên, Ủy ban thường vụ Quốc hội cũng đánh giá: thực tiễn thi hành BLTTDS trong thời gian qua đã cho thấy quy định của BLTTDS về sự tham gia của VKS trong tố tụng dân sự đã bộc lộ những hạn chế, bất cập. Trong điều kiện trình độ dân trí còn hạn chế, người dân còn gặp nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước Tòa án. Số lượng Luật sư chưa đáp ứng được yêu cầu tham gia tất cả các phiên tòa thì cần thiết phải mở rộng thẩm quyền của VKS tham gia các phiên tòa dân sự tạo điều kiện đảm bảo để VKS thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình. Mặt khác, quy định như BLTTDS hiện hành đã bộc lộ những hạn chế.
Sau khi phân tích, Ủy ban thường vụ Quốc hội cho biết, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã quy định: “VKS tham gia các phiên tòa, phiên họp sơ thẩm của Tòa án khi xét thấy cần thiết”. Việc xác định trường hợp nào là cần thiết thuộc trách nhiệm của VKSNDTC.
Tuy nhiên, tại phiên họp, nhiều đại biểu không đồng ý với quan điểm nêu trên. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đức Chính cho rằng việc VKS tham gia phiên tòa sẽ đi ngược lại nguyên tắc “việc dân sự cốt ở đôi bên” và chưa phù hợp với thông lệ quốc tế.
Cũng theo Thứ trưởng Chính, quy định VKS tham gia phiên tòa “chưa được đánh giá kỹ lưỡng”.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận đồng tình: Tư tưởng này không phù hợp với Nghị quyết 49 của Bộ chính trị về cải cách tư pháp. Nguyên tắc việc dân sự cốt ở hai bên là rất quan trọng trong quá trình xét xử vụ án dân sự.
Phó Chánh án TANDTC, Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương Trần Văn Độ giữ nguyên quan điểm không tán đồng về việc VKS tham gia phiên tòa (khi cho ý kiến về vấn đề này tại kỳ họp thứ 8, ông Độ đã phân tích rất rõ cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề này)
VKS không có quyền yêu cầu Tòa thu thập chứng cứ
Vấn đề này, có ý kiến đề nghị bổ sung quy định VKS có quyền yêu cầu Tòa án thực hiện việc thu thập tài liệu, chứng cứ.
Tuy nhiên, theo Ủy ban thường vụ Quốc hội, việc quy định thẩm quyền của VKS trong việc yêu cầu Tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ phải căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của VKS về kiểm sát các hoạt động tư pháp. BLTTDS hiện hành quy định các đương sự có quyền và nghĩa vụ cung cấp chứng cứ cho Tòa án và chứng minh cho yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp.
Trường hợp đương sự đã áp dụng các biện pháp cần thiết để thu thập chứng cứ mà vẫn không thể tự mình thu thập được thì có thể yêu cầu Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự đúng đắn. Với quy định như vậy là có đủ cơ sở pháp luật để bảo đảm cho việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong quá trình Tòa án giải quyết các vụ việc dân sự. Do đó, không cần thiết phải quy định VKS có thẩm quyền yêu cầu Tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ thay cho đương sự.
Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 85 BLTTDS hiện hành thì VKS vẫn có thẩm quyền tự mình thu thập hồ sơ, tài liệu, vật chứng trong trường hợp cần thiết để phục vụ cho việc kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án.
Bình An
