Viện Nghiên cứu hải sản tạm dừng việc giám định
Như PLVN đã phản ánh, hàng loạt hộ nuôi cá tầm cùng Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh tỉnh Lâm Đồng có văn bản, đơn thư yêu cầu cơ quan chức năng xem xét khẩn cấp hủy bỏ Công văn xác định mẫu cá tầm của Viện Nghiên cứu hải sản (NCHS) ban hành do nghi ngờ văn bản này tạo điều kiện cho nhiều lô giống cá tầm xuất xứ từ Trung Quốc nhập ồ ạt trong nước gây thiệt hại cho nông dân.
Trước khó khăn của các hộ nuôi cá tầm trong nước, được biết ngày 28/12, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã chỉ đạo một số cơ quan của Bộ này tổ chức đối thoại với người nuôi cá và Viện NCHS để lắng nghe, có giải pháp xử lý kịp thời. Trao đổi với PV, ông Nguyễn Khắc Bát, Viện trưởng Viện NCHS xác nhận đã cùng một số cơ quan của Bộ làm việc trực tiếp với đại diện các hộ nuôi cá tầm. Ông Bát không cho biết chi tiết nhưng cho rằng “cuộc họp đã chốt được một số vấn đề nhằm giải quyết thỏa đáng kiến nghị”.
Theo nguồn tin, tại cuộc họp, nhiều ý kiến khẳng định bảo vệ ngành nuôi cá tầm trong nước là nguyện vọng chính đáng. Với kết quả xác nhận của Viện NCHS gây bức xúc cho người nuôi cá, cuộc họp đã yêu cầu Viện này tạm dừng việc giám định để rà soát lại, nếu thấy sai phải sửa, thậm chí thu hồi kết quả đã ban hành.
Cuộc họp cũng khẳng định việc định loài chính xác rất cần thiết và Tổng cục thống nhất giao cơ quan thẩm quyền quản lý CITES là đầu mối phối hợp cơ quan khoa học CITES tiếp tục định loại cá tầm kết hợp các phương pháp xác định hình thái và giải trình ADN.
Nói về việc cơ quan Hải quan dựa vào kết quả giám định của Viện NCHS cho thông quan nhiều lô cá tầm Trung Quốc, trao đổi với PV, bà Hà Thị Tuyết Nga, GĐ cơ quan CITES Việt Nam nói rằng, việc xác định chủng loại cá tầm thuộc thẩm quyền, chức năng cơ quan khoa học. “Sự việc này ngoài trách nhiệm cơ quan giám định, cơ quan chỉ định khoa học về CITES, thì cơ quan quyết định cho thông quan các lô hàng dựa trên kết quả đó có ý kiến với người dân thì mới phải”, bà Nga nêu quan điểm.
Kết quả từ các đơn vị được chỉ định có đáng tin?
Theo tìm hiểu, 5 loài cá tầm được phép kinh doanh tại Việt Nam mà khi nhập không phải xin cấp phép chuyên ngành thủy sản có loài cá tầm Siberi. Tuy nhiên, do cá tầm thuộc Phụ lục CITES nên khi nhập khẩu đều phải được CITES Việt Nam cấp phép.
Căn cứ Điều 34 Nghị định 06/2019/NĐ-CP về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loại động vật, thực vật hoang dã nguy cấp; tại Quyết định 2249/QĐ-BNN-TCLN này 17/6/2020, Bộ NN&PTNT đã chỉ định 4 cơ quan khoa học CITES Việt Nam thực hiện lấy mẫu giám định mẫu vật gồm: Viện Sinh thái & Tài nguyên sinh vật, Viện NCHS, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, ĐH Lâm nghiệp Việt Nam.
Thực tế cho thấy, kết quả định loài cá tầm có vai trò hết sức quan trọng và là công cụ khoa học giúp cơ quan hải quan kiểm tra chính xác từng lô cá tầm để quyết định việc cho hay không thông quan vào thị trường trong nước. Trong một văn bản gửi Tổng cục Hải quan giữa tháng 5/2021, Bộ NN&PTNT đã lưu ý Hải quan cần phối hợp các cơ quan CITES nêu trên để được chỉ định lấy mẫu, giám định, đảm bảo tuân thủ quy định về nhập khẩu loài thủy sản thuộc Phụ lục CITES.
Nghịch lý là các kết quả từ các cơ quan khoa học CITES tưởng chừng là có cơ sở để tin tưởng thì lại có ý kiến đánh giá “đang thiếu sự chính xác về mặt khoa học khi cùng một mẫu vật nhưng các cơ quan giám định lại cho ra các kết quả trái ngược nhau”.
Cơ quan nào chịu trách nhiệm thiệt hại của nông dân?
Liên quan vấn đề này, trong văn bản gửi Bộ NN&PTNT vào đầu tháng 12/2021, Bộ Tài chính cho hay: Thời gian qua, hải quan địa phương thực hiện các biện pháp kiểm tra, kiểm soát các lô cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc theo giấy phép CITES và khai báo hải quan là cá tầm Siberi có tên khoa học là Acipenser baerii. Hải quan đã lấy mẫu gửi giám định tại các cơ quan khoa học CITES mà Bộ NN&PTNT chỉ định nhưng kết quả giám định của các cơ quan trên đều không xác định cụ thể về giống, loài, con lai hay con thuần chủng của cá tầm nhập khẩu có đúng với tên ghi trên giấy phép CITES hay không.
Để có cơ sở giải quyết, hải quan có liên tiếp nhiều công văn đề nghị Bộ NN&PTNT, cơ quan CITES xác định lại cụ thể về các mẫu cá tầm nói trên có phù hợp giấy phép CITES, có được nhập khẩu vào Việt Nam không? Nếu không xác định được thì tạm dừng cấp phép, thu hồi giấy phép CITES đã cấp. Tuy nhiên, phía cơ quan CITES cho rằng chưa đủ căn cứ pháp lý để tạm dừng cấp hay thu hồi giấy phép CITES đã cấp cho DN, trong khi Bộ NN&PTNT không có ý kiến trả lời.
Trong văn bản trên, Bộ Tài chính khẳng định danh mục được phép kinh doanh tại Việt Nam hay không thuộc trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn của Bộ NN&PTNT. Do đó, Bộ Tài chính đề nghị Bộ NN&PTNT chỉ đạo các cơ quan sớm có trả lời để làm cơ sở cho cơ quan hải quan giải quyết thông quan hàng hóa. Trường hợp phải thực hiện phương pháp giám định khác để kết luận chính xác hơn thì đề nghị Bộ NN&PTNT có hướng dẫn cụ thể cơ quan giám định và phương pháp giám định để các DN, hải quan thực hiện thống nhất.
Trong khi “lùm xùm” việc cấp phép, giám định, thông quan với cá tầm ngoại lai thì hàng ngày người nuôi cá tầm trong nước chính thống, tuân thủ quy định tiếp tục “khóc ròng” vì cá tầm “xịn” tiếp tục bị ép giá bởi các giống cá tầm lai tạp xuất hiện tràn lan.
