Theo các chuyên gia y tế, tỷ lệ cai nghiện thuốc lá thực tế rất thấp, với khoảng 8% người hút thuốc lá có thể cai nghiện thành công (trong khi đó tỷ lệ cai nghiện cocain là 45%), nhưng trong đó lại có đến 90-95% người tái nghiện. Người nghiện thuốc lá không chỉ nghiện nicotine mà còn nghiện hành vi cầm, đốt và rít thuốc.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, đến năm 2025 vẫn còn 1,1 tỷ người hút thuốc lá điếu trên toàn cầu. Đây là lý do mà các chuyên gia cho rằng giả thuyết cấm bán hoặc cấm sản xuất thuốc lá không khả thi. Vì làm như vậy chỉ tạo cơ hội cho các nguồn hàng buôn lậu, bất hợp pháp với giá thành sản phẩm rẻ tiền và tồn tại nhiều rủi ro, nguy cơ cho sức khỏe.
Để kiểm soát tác hại thuốc lá, một số tổ chức y tế trên thế giới như WHO và Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã đưa ra các hướng dẫn quy định quản lý đối với các sản phẩm thuốc lá, đưa ra khuyến cáo về tác hại của các loại thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và hướng dẫn quy định ngăn ngừa khả năng tiếp cận sớm của giới trẻ với thuốc lá.
Tại Việt Nam, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội thông qua từ năm 2012, đã góp phần quan trọng trong việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá và kiểm soát các nguồn cung thuốc lá. Tuy nhiên, với sự nổi lên các sản phẩm thuốc lá “thế hệ mới” trong những năm gần đây, thì quy định vẫn chưa được cập nhật hoàn thiện kịp thời. Tới thời điểm hiện tại, vẫn chưa có hành lang pháp lý phù hợp để quản lý các sản phẩm thuốc lá “thế hệ mới”, điển hình là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.
Loại bỏ hoàn toàn quy trình đốt cháy và tạo khói (nguyên nhân chính gây ra các bệnh do hút thuốc lá), thuốc lá thế hệ mới có cơ chế vận hành hoàn toàn khác biệt so với thuốc lá điếu, cigar hoặc thuốc lào, đang gây lúng túng cho không ít cơ quan quản lý. Đây cũng là tình hình chung của nhiều nước trên thế giới trong quản lý thuốc lá thế hệ mới, nhất là giai đoạn đầu.
Hiện có nhiều quan điểm khác nhau trong quản lý các sản phẩm này: Cấm toàn bộ; cấm một loại sản phẩm riêng biệt (như thuốc lá điện tử); cho phép bán nhưng tăng cường kiểm soát; cho phép tiêu dùng như sản phẩm tiêu dùng thông thường; hoặc thậm chí được cơ quan y tế quốc gia khuyến khích chuyển đổi sử dụng (như tại Anh quốc).
Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện có 8 quốc gia cấm tất cả các loại thuốc lá thế hệ mới nói chung; nhưng cũng đã có 57 nước chấp nhận thuốc lá làm nóng như biện pháp giảm thiểu tác hại cho những người hút thuốc lá.
Đơn cử như ở Nhật Bản có sự sụt giảm thuốc lá điếu bắt đầu từ 2016 tương ứng với thời gian sản phẩm thuốc lá làm nóng được đưa vào thị trường này. Tương tự, dữ liệu về giảm tiêu thụ thuốc lá điếu tại thị trường New Zealand cũng đang được ghi nhận. TS. George Laking, bác sỹ chuyên khoa ung thư, Chủ tịch Tổ chức End Smoking New Zealand, cho biết, việc cung cấp cho những người nghiện thuốc lá nặng một giải pháp thay thế như miếng dán và kẹo ngậm nicotine, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cũng là một trong những biện pháp hiệu quả nhằm giảm lượng tiêu thụ thuốc lá điếu.
Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đang trở thành “món mồi” ngon cho các đối tượng buôn lậu và bán hàng bất hợp pháp. Người dùng có nhu cầu sử dụng sản phẩm giảm thiểu tác hại thì thấp thỏm lo âu với chất lượng sản phẩm và tình trạng giá cả “nhảy múa” không kiểm soát. Nhà nước thì mất đi nguồn thu đáng kể.
