Đâu là “điểm dừng” trong giải quyết tố cáo?

Dự thảo chưa quy định

“Điểm dừng” trong giải quyết tố cáo là một trong những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau trong dự án Luật. Theo Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) về dự án Luật Tố cáo (sửa đổi), một số ý kiến ĐBQH đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ về việc giải quyết cuối cùng và điểm dừng trong giải quyết tố cáo.

 Về vấn đề này, Chính phủ cho rằng Luật hiện hành không quy định về điểm dừng trong giải quyết tố cáo. Trình tự, thủ tục giải quyết tố cáo không giống như giải quyết khiếu nại, vì tố cáo là việc cá nhân báo cho cơ quan có thẩm quyền về những hành vi vi phạm pháp luật và các cơ quan có trách nhiệm thụ lý, giải quyết. Nếu việc giải quyết không khách quan, vi phạm pháp luật hoặc hành vi vi phạm vẫn tồn tại hoặc không được xem xét giải quyết kịp thời thì tố cáo được tiếp tục xem xét, giải quyết. Do đó, dự thảo không quy định về điểm dừng trong giải quyết tố cáo. 

Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật cho rằng, dự thảo Luật quy định Thủ tướng Chính phủ, Chánh án TAND Tối cao, Viện trưởng VKSND Tối cao, Ủy ban Thường vụ QH là cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố cáo cao nhất nhưng chưa quy định việc chấm dứt giải quyết tiếp đối với trường hợp đã được cơ quan có thẩm quyền cao nhất giải quyết là không phù hợp. “Trên thực tế nhiều vụ việc tố cáo đã được cơ quan có thẩm quyền cao nhất giải quyết, nhưng người dân vẫn tiếp tục tố cáo, dẫn đến tố cáo kéo dài, gây khó khăn, lúng túng cho các cơ quan nhà nước và gây bất ổn cho xã hội”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Nguyễn Khắc Định phân tích và cho rằng Luật cần quy định rõ “điểm dừng” của tố cáo gắn với điểm dừng của thẩm quyền giải quyết tố cáo.

Tại phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ QH, Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải bày tỏ không đồng tình với giải trình của Chính phủ về việc không quy định về điểm dừng trong giải quyết tố cáo. “Kết quả giám sát về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở các địa phương thời gian qua cho thấy rất cần có quy định này”, bà Hải cho hay. Theo Trưởng ban Dân nguyện, qua thực tế công tác tại 6 tỉnh vừa qua, bà nhận thấy có tới 80% đơn thư tố cáo của công dân là tố cáo sai. Việc giải quyết các đơn thư tố cáo sai này rất mất thời gian, ảnh hưởng đến an ninh trật tự của địa phương và cả nước. “Do đó, cần nghiên cứu đầy đủ các khía cạnh để kết luận dự thảo không quy định điểm dừng giải quyết tố cáo cho thuyết phục hơn”, bà Hải nói thêm. 

Ngoài ra, bà Hải cũng đề nghị quy định về thời hạn giải quyết việc chuyển đơn, về trách nhiệm của người đại diện cơ quan nhà nước khi nhận được các đơn tố cáo để tránh trường hợp chuyển đơn lòng vòng; quy định về thời điểm xác định thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo; quy định rõ về trách nhiệm của người tố cáo sai cũng như trách nhiệm thực hiện kết luận tố cáo để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật

Băn khoăn việc mở rộng các hình thức tố cáo

Bên cạnh những ý kiến khác nhau về “điểm dừng” trong giải quyết tố cáo thì quy định về hình thức tố cáo cũng là một trong những vấn đề lớn chưa thống nhất trong dự thảo Luật.

Trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của ĐBQH về dự án Luật Tố cáo (sửa đổi) tại phiên họp thứ 13 của Ủy ban Thường vụ QH diễn ra tuần qua, Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu cho biết, trong thảo luận tại Kỳ họp thứ 3 diễn ra hồi tháng 5, nhiều ý kiến ĐBQH đề nghị bổ sung mở rộng thêm các hình thức tố cáo qua điện thoại, fax, hộp thư điện tử… để tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân thực hiện quyền tố cáo; cung cấp, phản ánh thông tin về hành vi vi phạm pháp luật; tránh bỏ sót, bỏ lọt hành vi vi phạm. 

Tuy nhiên, Chính phủ vẫn đề nghị giữ nguyên quy định 2 hình thức tố cáo như trong dự thảo Luật là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp. Chính phủ cho rằng việc quy định như vậy nhằm tránh tình trạng tố cáo tràn lan, thiếu căn cứ, gây khó khăn cho các cơ quan nhà nước trong quá trình giải quyết; khó khăn trong việc xác định trách nhiệm những người lợi dụng quyền tố cáo để bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác.

Hơn nữa, tố cáo cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ rất phức tạp, cần phải được tiếp nhận và xử lý chặt chẽ theo quy định. Việc mở rộng các hình thức tố cáo cũng cần các điều kiện bảo đảm về mặt pháp lý, nguồn nhân lực, các điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật để xác minh, kết luận đối với các trường hợp tố cáo. “Trong bối cảnh hiện nay quy định việc tiếp nhận và giải quyết tố cáo thông qua điện thoại, fax, hộp thư điện tử là khó khả thi”, ông Sáu nêu rõ.

Song, Ủy ban Pháp luật cho rằng việc tố cáo qua thư điện tử, fax, điện thoại thực chất cũng chỉ là các phương thức thể hiện khác nhau của 2 hình thức tố cáo mà dự thảo Luật đã quy định là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp. Vì vậy, Ủy ban Pháp luật đề nghị dự thảo Luật chỉnh lý theo hướng quy định hình thức tố cáo bằng đơn và các hình thức tố cáo khác theo quy định của pháp luật, trong đó hình thức khác có thể bao gồm thư điện tử, fax, điện thoại mà các luật khác đã quy định.

Ngoài ra, có nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật cho rằng, để tạo điều kiện thuận lợi cho người tố cáo và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật cần quy định 2 hình thức là tố cáo bằng văn bản (thay cho tố cáo bằng đơn) và tố cáo bằng lời nói (thay cho tố cáo trực tiếp). Trong đó, hình thức tố cáo bằng văn bản gồm có đơn bằng giấy, thư điện tử hoặc bản fax; hình thức tố cáo bằng lời nói gồm có trình bày trực tiếp tại cơ quan có thẩm quyền hoặc trình bày qua điện thoại.

Về quy định này, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, trong xu thế công nghệ thông tin như hiện nay, khi chỉ cần ngồi một chỗ có thể xử lý tất cả vấn đề thì việc chỉ giữ hai hình thức tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp mà không chấp nhận việc thông qua điện thoại, fax và thư điện tử là đứng ngoài cuộc của sự đổi mới về công nghệ thông tin. Do đó, ông Hiển đề nghị cần cân nhắc kỹ này theo hướng có thể chấp nhận đơn thư tố cáo qua fax, điện thoại, thư điện tử có đầy đủ địa chỉ và căn cứ pháp lý. 

Đồng tình với quan điểm trên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga cho rằng, với việc giao dịch điện tử, chữ ký điện tử được sử dụng rộng rãi như hiện nay thì việc không chấp nhận hình thức tố cáo qua fax, điện thoại, thư điện tử… sẽ cứng nhắc và không thuyết phục.