Giả mạo chữ ký nhằm chiếm đoạt tài sản bị xử phạt thế nào?

Trao đổi với PV PLVN, Luật sư Nguyễn Đức Hùng – Phó trưởng Phòng tranh tụng, Hãng Luật TGS (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) - cho biết: Chữ ký, hiểu theo cách thông thường là một biểu tượng được con người viết ra, nó có thể là một hình ảnh, chữ viết, tên, biệt danh hay một ký hiệu bất kỳ nào khác. Chữ ký của mỗi người đều không giống nhau, do đó nó thể hiện dấu án riêng biệt của con người đó. Chúng ta thường sử dụng chữ ký để ký trên các văn bản, tài liệu, hợp đồng,… Chữ ký này sẽ là mọt dấu hiệu thể hiện ý chí, xác định đối tượng, chứng minh cho sự hiện diện riêng biệt của cá nhân, và chính là một trong những yếu tố tạo nên hiệu lực của văn bản, của giao dịch.

Tuy nhiên, chữ ký có thể bị bắt chước về hình dáng bên ngoài, và thường chữ ký không thể phân biệt bằng cách thông thường được nên có nhiều đối tượng lợi dụng việc này để giả mạo chữ ký cũng như chữ viết của người khác để thực hiện một công việc mang lại lợi ích cho mình. Đây là việc trái pháp luật nhưng lại rất thường gặp trong đời sống xã hội, và có thể gây ra hậu quả nhất định.

Do đó, cần phải có phương pháp để hạn chế việc chữ ký, chữ viết bị giả mạo. Đối với cá nhân, cần phải có một chữ ký khó có thể bắt chước cho riêng mình. Chữ ký của cá nhân không nên quá đơn giản, bởi vì chữ ký càng đơn giản thì càng dễ dàng bị bắt chước, giả mạo. Đồng thời, thực tế có nhiều người hay ký theo những cách giống hệt nhau, điều này không hợp lý, bạn cần phải cá nhân hóa chữ ký cho mình, sáng tạo ra một chữ ký riêng biệt, phong cách riêng biệt.

Về phía nhà nước, các cơ quan được quy định có thẩm quyền liên quan, cần phải có những biện pháp nhằm xác minh nhanh chóng chữ ký, chữ viết. Cần đưa ra những biện pháp nhằm thay thế cho chữ ký truyền thống hoặc bổ trợ cho chữ ký truyền thống nhằm xác minh, phân biệt người ký. Và cuối cùng cũng cần có những chế tài thực sự nghiêm khắc trước những hành vi giả mạo chữ ký, chữ viết để thực hiện những công việc trái pháp luật.

Tội danh giả mạo chữ ký được xử lý như thế nào?

Thưa luật sư, việc giả mạo chữ ký… là một trong những thủ đoạn tinh vi của tội phạm. Đặc biệt trong các giao dịch kinh tế có giá trị lớn như mua bán nhà đất, các đối tượng xấu có rất nhiều chiêu trò tinh quái nhằm “cướp không” tài sản của người khác.

Căn cứ vào tính chất của từng vụ việc, mục đích của hành vi giả mạo chữ ký mà người giả mạo chữ ký có thể bị xử lý bằng các biện pháp xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong một số trường hợp cụ thể liên quan đến một số lĩnh vực, pháp luật có những quy định điều chỉnh riêng đối với hành vi này:

• Về đăng ký giao dịch bảo đảm: Điều 45 Nghị định 110/2013/NĐ-CP quy định đối với hành vi giả chữ ký của người có quyền yêu cầu đăng ký trong đơn yêu cầu đăng ký hoặc văn bản thông báo sẽ bị phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng. 
• Trong lĩnh vực tư pháp: Điều 24 Nghị định 67/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung năm 2015 quy định sẽ phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi giả mạo chữ ký của người thực hiện chứng thực.
• Theo quy định về quyền tác giả: Điều 19 Nghị định 131/2013/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi giả mạo chữ ký của tác giả trên tác phẩm.

Theo pháp luật hình sự hiện nay, đối với các chủ thể thực hiện là người có chức vụ, quyền hạn và có hành vi khách quan là lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để thực hiện việc giả chữ ký của người khác trong khi thực hiện công việc sẽ bị kết tội Tội giả mạo chữ ký của người khác được quy định cụ thể tại Điều 359 Bộ luật Hình sự năm 2015. Theo đó, mức phạt tù cho hành vi này do các chủ thể trên thực hiện là từ 01 năm đến 05.

Còn đối với những trường hợp giả mạo chữ ký thực hiện các hành vi giao dịch về hợp đồng với mục đích chiếm đoạt tài sản của người khác thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự năm 2015 với mức phạt cao nhất là tù chung thân.

Việc giám định chữ ký đóng vai trò thế nào trong việc xét xử của Tòa án ?

Trong điều kiện đẩy mạnh cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay, việc đổi mới và hoàn thiện các tổ chức bổ trợ tư pháp nói chung và giám định tư pháp trong đó có giám định chữ ký nói riêng là một trong những nội dung quan trọng.

Vai trò của việc giám định chữ ký là để cung cấp cho các bên trong quan hệ tố tụng thông tin cần thiết, làm căn cứ để đưa ra các lập luận, quan điểm của mình trong việc chứng minh sự thật của vụ án và giải quyết vụ án.

Kết luận giám định chữ ký là một loại phương tiện chứng minh rất quan trọng, mang tính khoa học cao, vì nó là kết quả của việc sử dụng kiến thức, phương tiện, phương pháp khoa học kỹ thuận nghiệp vụ để xác định sự thật cần chứng minh.

Khoa học càng phát triển nhất là khoa học về giám định, kết luận giám định nói chung và giám định chữ ký nói riêng càng có giá trị chứng minh cao và càng thuyết phục khi được sử dụng làm phương tiện chứng minh trong quá trình tố tụng, giúp tìm ra sự thật khách quan. Do đó, việc trưng cầu giám định, đánh giá kết luận giám định, sử dụng kết luận giám định trong một vụ án là rất quan trọng, nhất là trong trường hợp có nhiều kết quả giám định khác nhau cho cùng một đối tượng.

Giám định chữ ký, chữ viết giúp cơ quan tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng tìm ra được sự thật khách quan, định hướng cho các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử trong phòng ngừa tội phạm; làm cơ sở tiến hành hoạt động điều tra một cách khoa học, hiệu quả. Đặc biệt, giúp cho Tòa án giải quyết, xét xử một cách công minh các vụ án hình sự trên cơ sở khoa học chắc chắn các vấn đề cần chứng minh. Có những vụ án, kết luận giám định chữ ký, chữ viết sẽ chứng minh sự thật của vụ án, là chứng cứ để tiến hành khởi tố buộc tội hoặc minh oan cho người vô tội, giúp cho việc xử lý đúng người, đúng tội và đúng pháp luật.

Cơ quan nào có thẩm quyền giám định chữ ký?

Hoạt động giám định chữ ký được thực hiện theo trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng hoặc theo yêu cầu của người yêu cầu giám định theo quy định của Luật Giám định tư pháp năm 2012 và Bộ luật tố tụng liên quan.

Hoạt động giám định chữ ký, chữ viết là một hoạt động mang tính khoa học, tính phức tạp cao, do đó chỉ có những cơ quan với nghiệp vụ, chuyên môn cao mới có thể giám định một cách chính xác được. Theo đó, ở nước ta chỉ có một số cơ sở, cơ quan trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự mới có đủ trình độ chuyên môn và được nhà nước cho phép hoạt động.

Căn cứ theo Nghị định 85/2013/N-CP ngày 29/7/2013 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Giám định tư pháp quy định các cơ quan sau có chức năng giám định tư pháp theo yêu cầu trực thuộc Bộ Y tế, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an bao gồm:

• Viện pháp y quốc gia; Trung tâm pháp y tâm thần khu vực; Viện pháp y tâm thần Trung ương trực thuộc Bộ Y tế.
• Việc Khoa học hình sự; Trung tâm giám định pháp y thuộc Viện khoa học hình sự trực thuộc Bộ Công an.
• Viện pháp y Quân đội; Phòng giám định kỹ thuật hình sự trực thuộc Bộ Quốc phòng.
• Trung tâm pháp y cấp tỉnh thuộc UBND tỉnh; Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an cấp tỉnh.

Trình tự thủ tục hồ sơ giám định chữ ký, chữ viết ?

Về trình tự này, trong Luật Giám định tư pháp năm 2012 và các văn bản hướng dẫn cũng có hướng dẫn rất cụ thể, rõ ràng. Theo đó, khi người yêu cầu giám định đã đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trưng cầu giám định mà không được chấp nhận thì sau 07 ngày phải thông báo cho người yêu cầu giám định bằng văn bản. Hết thời hạn nói trên hoặc kể từ ngày nhận được thông báo từ chối trưng cầu giám định, người yêu cầu giám định có quyền tự mình yêu cầu giám định.

Theo  quy định tại Khoản 1 Điều 26 Luật giám định tư pháp năm 2012, hồ sơ giám định chữ ký, chữ viết gồm những giấy tờ sau: Đơn đề nghị giám định; Đối tượng giám định; Các tài liệu, đồ vật có liên quan (nếu có); Bản sao giấy tờ chứng minh mình là đương sự rong vụ việc dân sự, vụ án hành chính, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ đến cá nhân, tổ chức thực hiện giám định.

Sau khi bạn gửi bộ hồ sơ hợp lệ đến các cơ sở, cơ quan có thẩm quyền, tùy thuộc vào độ phức tạp của đối tượng giám định mà bạn sẽ nhận được kết luận giám định tỏng vòng 10 – 30 ngày làm việc.

Hành vi bao che, tiếp tay cho việc giả mạo chữ ký bị xử lý thế nào?

Vậy, việc cơ quan quản lý nhà nước cấp quận huyện, thị xã bao che, tiếp tay cho hành vi tiêu cực giả mạo chữ ký sẽ bị xử lý như thế nào theo quy định của pháp luật? 

Theo Luật sư Nguyễn Đức Hùng, trường hợp cơ quan quản lý nhà nước cấp quận huyện, thị xã bao che, tiếp tay cho hành vi tiêu cực giả mạo chữ ký có thể sẽ bị xem xét là đồng phạm đối với người có hành vi tiêu cực giả mạo chữ ký. Căn cứ theo Điều 53 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì khi quyết định hình phạt đối với những người đồng phạm, Tòa án phải xét đến tính chất của đồng phạm, tính chất và mức độ tham gia tội của từng người đồng phạm.

Chủ thể ở đây là cơ quan quản lý nhà nước cấp quận, huyện, thị xã – đều là cán bộ, công chức, viên chức theo quy định pháp luật. Do đó, tùy theo mức độ vi phạm mà có thể bị xử phạt theo các hình thức được quy định đối với cán bộ, công chức, viên chức vi phạm, bao che cho người có hành vi phạm tội.

Ngoài ra, nếu người thuộc cơ quan quản lý nhà nước cấp quận, huyện, thị xã bao che, tiếp tay cho hành vi tiêu cực giả mạo chữ ký là Đảng viên sẽ tùy theo mức độ vi phạm có thể bị xử lý khiển trách nếu thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước, của cơ quan, tổ chức, đơn vị trong công tác phòng, chống tội phạm và trong xử lý tin báo tố giác tội phạm theo điểm a, Khoản 1 Điều 13 Quyết định số 102/QĐ-TW ngày 15/11/2017 quy định về xử lý kỷ luật Đảng viên vi phạm.