Theo trình bày của chị Dương Hồng Nhung, năm 1990 chị Nhung có tổ chức lễ cưới nhưng không có đăng ký kết hôn. Quá trình chung sống, gia đình chị Nhung có làm sổ hộ khẩu. Trong sổ hộ khẩu của gia đình ghi rõ chị Nhung và chồng có mối quan hệ là vợ chồng. Vì nhiều mâu thuẫn, chị Nhung muốn ly hôn.
Xin hỏi luật sư, trong trường hợp này chị Nhung có thể đơn phương chấm dứt ly hôn được không? Xin cảm ơn luật sư!
Trả lời của Luật sư:
Để xác định được trường hợp này, chị Nhung có thể đơn phương chấm dứt ly hôn được hay không trước hết cần xác định hôn nhân của chị Nhung và người đang chung sống với mình như vợ chồng (sau đây tạm gọi là chồng chị Nhung) có được pháp luật công nhận hay không.
Căn cứ theo quy định tại Nghị quyết 35/2000/NQ-QH10 ngày 09/06/2000 về việc hướng dẫn thi hành luật hôn nhân và gia đình năm 2000 thì đối với trường hợp nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ ngày 03/01/1987 đến ngày 01/ 01/2001, có đủ điều kiện kết hôn theo quy định thì có nghĩa vụ đăng ký kết hôn trong thời hạn hai năm, kể từ ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 có hiệu lực cho đến ngày 01/01/2003;
Từ sau ngày 01/01/2003 mà họ không đăng ký kết hôn thì pháp luật không công nhận họ là vợ chồng. Kể từ ngày 01/01/2001 trở đi, trừ trường hợp hôn nhân xác lập trước ngày 03/01/1987 và trường hợp ở trên, nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn, đều không được pháp luật công nhận là vợ chồng.
Như vậy, chị Nhung và chồng chung sống với nhau từ năm 1990 (kể từ khi tổ chức lễ cưới) nhưng cho tới nay vẫn chưa đăng ký kết hôn nên không được pháp luật công nhận là vợ chồng. Việc tại sổ hộ khẩu ghi mối quan hệ của chị Nhung và chồng là vợ chồng không phải là căn cứ để xác định hai người là vợ chồng hợp pháp theo quy định của pháp luật.
Vì chị Nhung và người đang chung số hiện tại không đăng ký kết hôn (không được pháp luật công nhận là vợ chồng) nên căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 53 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì:
“Điều 53. Thụ lý đơn yêu cầu ly hôn
2. Trong trường hợp không đăng ký kết hôn mà có yêu cầu ly hôn thì Tòa án thụ lý và tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này; nếu có yêu cầu về con và tài sản thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật này”.
Điều này có nghĩa là trong trường hợp chị Nhung có yêu cầu đơn phương xin ly hôn thì Tòa án sẽ thụ lý và tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011). Khi đó, việc giải quyết yêu cầu về con cái, tài sản sẽ được xác định như sau:
- Về con chung: Tuy chị Nhung và chồng không được công nhận là vợ chồng hợp pháp theo quy định của pháp luật nhưng việc giải quyết quyền nuôi con khi yêu cầu ly hôn cũng tương tự trường hợp ly hôn của vợ chồng hợp pháp. Theo đó, vợ chồng chị Nhung có quyền thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con (nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì sẽ xem xét nguyện vọng của con).
- Về tài sản: Việc giải quyết vấn đề tài sản căn cứ theo thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Theo đó, tài sản có giữa hai người trong quá trình chung sống là tài sản chung của hai bên. Việc chia tài sản sẽ là chia tài sản thuộc hình thức sở hữu chung quy định tại Điều 224 Bộ luật dân sự (không chia được bằng hiện vật thì sẽ được trị giá thành tiền để chia). Ngoài ra, việc giải quyết quan hệ tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; công việc nội trợ và công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập.
Đối với việc ghi xác nhận quan hệ vợ chồng trên sổ hộ khẩu: Đây là sai sót từ phía cơ quan đã làm sổ hộ khẩu cho gia đình chị Nhung. Chị Nhung có thể liên hệ với Cơ quan công an xã/phường/thị trấn để điều chỉnh thông tin trên sổ hộ khẩu theo quy định tại Điều 29 Luật cư trú 2006 và các văn bản hướng dẫn. Tuy nhiên, chị Nhung nên chờ sau khi có Quyết định không công nhận quan hệ vợ chồng của Tòa án mới tiến hành việc điều chỉnh thì sẽ có căn cứ rõ ràng hơn.
Trân trọng!
