Ai sẽ dẫn dắt Đức tiếp tục vị trí dẫn đầu thời "hậu Merkel"?

Thủ tướng Angela Merkel là biểu tượng của sự ổn định ở châu Âu kể từ khi bà đảm nhận vai trò này vào năm 2005; trụ cột chính trị do nhà hóa học chuyển sang chống chọi với làn sóng chủ nghĩa dân túy, khủng hoảng tài chính, đại dịch và Brexit để tạo ra một di sản ấn tượng là nữ lãnh đạo thành công nhất thế giới. Nhưng bà Merkel, 67 tuổi, sẽ từ chức khi hậu quả sau cuộc bỏ phiếu vào Chủ nhật này.

So với các cuộc bỏ phiếu trước đó vào năm 2017 và 2013, "có nhiều cơ hội hơn về sự thay đổi đáng kể trong chính trị và chính sách của Đức sau cuộc bầu cử sắp tới", theo Pepijn Bergsen, một nhà nghiên cứu của tổ chức tư vấn quốc tế Chatham House.

Cuộc đua để trở thành người kế nhiệm của bà Merkel đang rất sít sao và người chiến thắng cuối cùng có thể không được biết đến trong vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau khi các cuộc thăm dò kết thúc.

Nhưng lần đầu tiên trong một thế hệ, người Đức sẽ quyết định nước Đức thời "hậu Merkel" sẽ như thế nào. Bất cứ ai mà họ hướng đến sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức, cả trong và ngoài nước.

Bà Merkel ở đâu?

Việc bà Merkel rời khỏi chiến tuyến chính trị toàn cầu đã được thông báo từ lâu. Lần đầu tiên bà ên bố vào năm 2018 rằng sẽ không tái tranh cử vào cuối nhiệm kỳ, sau một loạt thất bại trong các cuộc bầu cử khu vực.

Thủ tướng Angela Merkel là biểu tượng của sự ổn định ở châu Âu kể từ năm 2005.

Trong thời gian tại vị, bà đã giao thiệp với 5 Thủ tướng Anh, 4 Tổng thống Pháp, 7 Thủ tướng Italy và 4 Tổng tư lệnh Mỹ. Thời kỳ cầm quyền của bà là một thời kỳ đáng chú ý, và sự hiện diện đáng kinh ngạc của bà Merkel trong suốt thời gian đó đã khiến bà nổi tiếng quốc tế về sự ổn định và luôn dẫn đầu.

Ông Bergsen nói với CNN: “Điều đó rất hiệu quả về mặt chính trị đối với bà ấy ở Đức và trên trường thế giới. Đức đã làm rất tốt trong 15 năm qua từ khía cạnh kinh tế ... (và) Đức đã không làm điều đó quá tệ trong cuộc khủng hoảng tài chính".

Cuộc khủng hoảng người tị nạn ở châu Âu vào giữa những năm 2010 đã chứng tỏ một thách thức lớn đối với đảng của bà Merkel, Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU).

Nhưng sau một trận đại dịch khiến Đức có uy tín hơn nhiều nước láng giềng, các nhà phân tích và thăm dò ý kiến ​​cho rằng bà Merkel sẽ rời nhiệm sở với sự tôn trọng của hầu hết người dân Đức.

Ben Schreer, từ Văn phòng Châu Âu của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại Berlin, cho biết: “Bà ấy được nhìn nhận rất tích cực ở Đức, bởi vì bà gắn liền với sự ổn định mà mọi người đều biết họ đang nhận được gì".

Những ai trong cuộc đua để thay thế bà Merkel?

Đời sống chính trị Đức bị chi phối bởi hai đảng - CDU trung hữu và Đảng Dân chủ Xã hội cánh tả, hay SPD - đã cùng nhau cầm quyền trong một liên minh trong tám năm qua.

Nhưng các đảng khác đã trở nên phổ biến trong thập kỷ qua khi CDU và SPD mất vị thế. Cuộc bầu cử này đặc biệt gần kề; CDU và SPD đều nắm giữ lợi thế bỏ phiếu, và Đảng Xanh cũng đã nổi lên như một đối thủ nặng ký.

Người kế nhiệm bà Merkel tại vị trí lãnh đạo CDU là ông Armin Laschet, 60 tuổi, đồng minh lâu năm của Thủ tướng và là phó lãnh đạo của đảng từ năm 2012. Là một người Công giáo sùng đạo có cha từng là kỹ sư khai thác than, ông được chọn làm người đại diện của đảng ra ứng cử.

Ông Laschet có nền tảng về luật và báo chí, và được bầu vào Hạ viện Đức năm 1994, đã giành chiến thắng trong chiến dịch tranh cử lãnh đạo kéo dài đại diện Đảng ra ứng cử, nhưng ông đang gặp khó khăn trong việc thu hút cử tri trên toàn quốc.

Bà Merkel đã lên tiếng ủng hộ ông Laschet, song bất chấp nỗ lực thuyết phục người Đức gắn bó với CDU, các cuộc thăm dò cho thấy lãnh đạo CDU lần này đã phải vật lộn để chiếm được sự ủng hộ của người Đức trong cuộc đua vào ghế Thủ tướng.

Ba ứng cử viên hàng đầu cho chức thủ tướng trong cuộc bầu cử sắp tới của Đức (trái qua phải): ông Olaf Scholz của SPD, ông Armin Laschet của CDU và bà Annalena Baerbock (đảng Xanh). Ảnh: AP (chụp ngày 15/9/2021 tại Frankfurt) .

Đối thủ quan trọng nhất của ông Laschet là Olaf Scholz của SPD, người đã bất ngờ dẫn đầu trong các cuộc thăm dò trong những tuần gần đây.

Giống như ông Laschet, ông Scholz có một lịch sử lâu dài với tư cách là một nhà chính trị ở Đức. Ông là bộ trưởng tài chính và phó thủ tướng của bà Merkel kể từ năm 2018. Nhờ đó ông lợi thế hơn để tranh cử với tư cách là người kế nhiệm đương nhiên của Thủ tướng Merkel so với ứng cử viên trong Đảng của bà.

Ông Scholz đã tăng khả năng hiển thị khi ông điều hướng phản ứng kinh tế của Đức đối với đại dịch, và xóa bỏ rào cản bầu cử cuối cùng với một màn trình diễn đảm bảo trong cuộc tranh luận cuối cùng trên truyền hình.

Đối thủ thứ ba trong cuộc chạy đua kế nhiệm bà Merkel là bà Annalena Baerbock, lãnh đạo Đảng Xanh. Bà Baerbock đã gây chấn động chính trường Đức khi bà tăng điểm trong các cuộc thăm dò ngay từ đầu chiến dịch, khiến cử tri tự hỏi liệu bà có thể trở thành Thủ tướng Đảng Xanh đầu tiên của đất nước hay không.

Một cựu nghệ sĩ 40 tuổi, bà Baerbock nổi bật trong lĩnh vực chủ yếu là nam giới lãnh đạo chính trị. Và bà đã đã tận dụng những lo ngại về khí hậu của cử tri để thành lập nhóm của mình như là bên thứ ba trong cuộc đua vào chiếc ghế lãnh đạo mới của Đức.

Đảng AfD cực hữu vẫn là một sự hiện diện ngoan cố trên chính trường, tranh giành vị trí thứ tư với Đảng Dân chủ Tự do.

Cuộc khủng hoảng người tị nạn gây ra sự gia tăng của AfD trong nền chính trị Đức đã lắng xuống như một vấn đề chính trị cấp bách, nhưng đảng này vẫn là một lối thoát cho những cử tri tức giận vì vấn đề nhập cư. Vào tháng 3, họ trở thành đảng đầu tiên của Đức kể từ thời Đức Quốc xã bị chính phủ giám sát.

Liệu Đức có còn dẫn đầu thời "hậu Merkel"?

Schreer nói: “Đức sẽ phải đối mặt với một số thách thức chính sách đối ngoại quan trọng mà chính phủ mới phải đối mặt. Câu hỏi đặt ra là ai sẽ thay thế bà Merkel và liệu người đó có đủ sức hút và khả năng như bà ấy đã làm không?", ông nói. Theo ông Schreer, "Các đồng minh tỏ ra hoài nghi và người Đức cũng khá thận trọng trong vấn đề đó".

Cử tri Đức chuẩn bị tham gia quyết định "tương lai chính trị" của Đức và châu Âu trong 5 năm tới. Ảnh: Bloomberg

Một phần quan trọng trong vai trò của bà Merkel là quyết tâm kiên định của bà trong việc duy trì sự gắn kết của châu Âu và là hàn gắn những rạn nứt giữa các nước thành viên EU.

Ông Bergsen dự đoán: “Tổng thống Macron sẽ cố gắng soán ngôi của bà Merkel ở châu Âu, báo hiệu một sự thay đổi cán cân quyền lực có thể xảy ra đối với Pháp, nước láng giềng phía Tây của Đức.

Vị thế của Đức sẽ không nhất thiết thay đổi, nhưng bất cứ ai bây giờ lên nắm quyền sẽ phải đối phó với một liên minh (trong nước) rộng lớn hơn, vì vậy họ sẽ cảm thấy khó dẫn đầu trên trường quốc tế hơn một chút".

Nhìn xa hơn, nhà lãnh đạo mới của Đức cũng sẽ phải cân bằng các mối quan hệ của đất nước với Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai quốc gia mà bà Merkel đã cố gắng duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Đức. Và việc giữ cho Vương quốc Anh gần hơn sau khi nước này rời EU cũng là chìa khóa quan trọng về mặt chiến lược của Đức vì "nếu Vương quốc Anh không gắn kết vào lục địa Châu Âu, thì người Châu Âu sẽ chia rẽ", ông Schreer nhận định.

"Đức là một quốc gia được tôn trọng trên trường quốc tế - đó là chắc chắn. Câu hỏi đặt ra là: Liệu điều đó có cho phép Đức vượt qua những cơn bão quốc tế đang đến trong nhiệm kỳ Chính phủ mới hay không?", nhà nghiên cứu này nói.