Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un tràn ngập cờ hoa và kèn trống. Sự khuếch trương này đã bao phủ một hội nghị bị xem là thiếu thực chất và vắng bóng thỏa thuận chung về phi hạt nhân hóa.
“Với thành tích này, điều gì có thể xảy ra khi hai nhà lãnh đạo gặp lại nhau sắp tới tại Việt Nam?”, Washington Post đặt câu hỏi.
“Ngoại giao là khiến người khác đi theo đường của bạn”, cựu thủ tướng Canada Lester B. Pearson từng ví von. Tuy nhiên, câu nói này đúng với ông Kim nhiều hơn ông Trump.
Theo Washington Post, kết quả tốt nhất có thể chỉ đơn giản là một bản lộ trình tiếp theo, mở các lối đi và đánh dấu vật cản, giúp cho cả hai bên an toàn hơn trong quá trình kéo dài một thập kỷ hướng tới mục tiêu “phi hạt nhân hóa hoàn toàn, được xác minh đầy đủ” của Mỹ.
Trong thời gian trước hội nghị thượng đỉnh ở Hà Nội, các chuyên gia trong và ngoài chính quyền Trump đang thúc đẩy một số ý tưởng thực dụng. Tiền đề của các cuộc thảo luận này là phi hạt nhân hóa không phải là sự rút lui đột ngột mà là quá trình theo giai đoạn. Nếu thành công, quá trình này sẽ hình thành động lực riêng và thúc đẩy an ninh.
“Rất khó để Triều Tiên từ bỏ tất cả vũ khí hạt nhân và khả năng sản xuất của mình, ngay cả khi nước này tìm cách đàm phán các bước phi hạt nhân hóa một phần nhằm đạt được những sự nhượng bộ quan trọng của Mỹ và quốc tế”, Giám đốc Tình báo Quốc gia Daniel Coats phát biểu trong phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ hồi tháng 1. Đây cũng chính là cơ sở khiến các quan chức Mỹ không kỳ vọng nhiều vào mục tiêu phi hạt nhân hóa hoàn toàn.
Tổng thống Trump vẫn tỏ ra lạc quan trước đánh giá khắc nghiệt này. “Quan hệ của Mỹ với Triều Tiên đang ở mức tốt nhất từ trước đến nay. Không có thử nghiệm, hài cốt được trao trả, các con tin trở về. Đây chính là cơ hội tốt cho phi hạt nhân hóa”, ông Trump viết trên Twitter.
Stephen Biegun, đặc phái viên của Trump về Triều Tiên, đã thẳng thắn nhìn nhận thực tế trong bài phát biểu ngày 31/1 tại Đại học Stanford. “Triều Tiên có vẻ vẫn chưa đưa ra quyết định tháo dỡ hoàn toàn và phá hủy khả năng (hạt nhân). Tất cả chúng ta đều biết điều đó”, ông nói. Theo ông Biegun, việc cần làm là “thay đổi đường hướng chính sách của họ bằng cách thay đổi hướng đi” của Mỹ.
Ông Biegun đã thu thập ý kiến từ các chuyên gia của Stanford và tổ chức Carnegie Endowment vì Hòa bình Quốc tế. Hai nhóm này đã chuẩn bị các tài liệu phân tích một số vấn đề cơ bản cho hội nghị ở Hà Nội.
Nhóm chuyên gia của Carnegie tập trung vào tầm quan trọng của việc dỡ bỏ hoàn toàn, có thể kiểm chứng đối với kho vũ khí hạt nhân của Triều Tiên trong quá trình phi hạt nhân hóa kéo dài. Để thu thập thông tin cho các khuyến nghị của mình, họ đã tổ chức các cuộc họp với các chuyên gia quốc tế và Trung Quốc.
| |
| Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đứng cùng Phó chủ tịch đảng Lao động Triều Tiên Kim Yong Chol, nhà đàm phán chính của Triều Tiên về vấn đề hạt nhân với Mỹ, vào ngày 18/1. |
Nhóm Carnegie nhận thấy sự hạn chế trong việc kiểm chứng đối với chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên do nước này thiếu cơ sở hạ tầng hiện đại và lưu giữ hồ sơ kém.
Nhóm này cho biết có thể tiến hành “kiểm chứng xác suất”, tức là không kiểm kê toàn bộ kho vũ khí nhưng vẫn đưa ra được đánh giá tổng thể đáng tin cậy về việc Bình Nhưỡng có tuân thủ quy trình hay không.
Nhóm Stanford tập trung vào các biện pháp cụ thể, có thể quan sát được về mức độ suy giảm của mối đe dọa từ Triều Tiên.
Nhóm này cho biết “năm 2018 đã có khoảng ngừng và một số giảm sút” sau khi ông Kim dừng thử hạt nhân và tên lửa cũng như đóng cửa một khu thử nghiệm hạt nhân. Điều đó cung cấp các căn cứ để đánh giá liệu các chính sách ngoại giao trong tương lai có duy trì tiến trình này hay không.
“Triều Tiên sẽ không từ bỏ vũ khí và chương trình vũ khí của mình cho đến khi an ninh có thể được đảm bảo”, các chuyên gia Stanford lập luận. “Sự đảm bảo như vậy không thể đạt được chỉ bằng lời hứa của Mỹ hoặc một thỏa thuận trên giấy tờ, nó sẽ đòi hỏi khoảng thời gian đáng kể để cùng hợp tác và tìm hiểu lẫn nhau có thể kéo dài đến 10 năm”, nhóm chuyên gia nhận định.
Nhóm Stanford cho rằng nên cho phép Bình Nhưỡng giữ lại một chương trình hạt nhân dân sự và một chương trình không gian hòa bình để an ủi và cũng là tạo việc làm cho các nhà khoa học Triều Tiên cũng như tăng khả năng kiểm tra.
Ông Trump chắc chắn sẽ tăng cường truyền thông cho hội nghị thượng đỉnh ở Hà Nội. Vì vậy, các chuyên gia nên phân tích kỹ các chi tiết của bất kỳ thỏa thuận nào tại hội nghị và liệu thỏa thuận đó có tiếp tục làm giảm mối đe dọa quân sự của Triều Tiên hay không.
“Tổng thống Trump đã sẵn sàng kết thúc cuộc chiến này. Nó đã chấm dứt. Nó đã qua. Chúng tôi sẽ không xâm chiếm Triều Tiên. Chúng tôi không tìm cách lật đổ chế độ Triều Tiên. Chúng tôi đã sẵn sàng cho một tương lai khác. Nó lớn hơn phi hạt nhân hóa, trong khi nó đứng trên nền tảng phi hạt nhân hóa”, Biegun phát biểu tại Stanford trước khi lên đường sang Triều Tiên đàm phán.
“Hội nghị thượng đỉnh của Trump và Kim... cũng có những điều cơ bản và thực chất có thể làm cho thế giới an toàn hơn”, Washington Post kết luận.nT.A
Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 5/2 thông báo sẽ gặp chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un lần hai tại Việt Nam vào 27-28/2. Đặc phái viên Mỹ về vấn đề Triều Tiên Stephen Biegun cho biết hai bên dự kiến tiếp tục thảo luận về động thái cụ thể của Bình Nhưỡng để hướng tới phi hạt nhân hóa nhằm đổi lại việc Washington dỡ bỏ trừng phạt.
Ngoại trưởng Mỹ hy vọng Tổng thống Trump sẽ bàn thảo khả năng chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên trong hội nghị tới với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. "Đó là vấn đề mà chúng tôi đã đàm phán nhiều lần. Các nhà ngoại giao Mỹ sẽ sớm trở lại châu Á để tiếp tục bàn thảo những nội dung từng được thảo luận ở Singapore. Đó không chỉ là tiến trình phi hạt nhân hóa mà còn là cơ chế an ninh và hòa bình trên bán đảo Triều Tiên. Tôi hy vọng hai lãnh đạo sẽ bàn thảo về điều này và đạt được kết quả", báo chí quốc tế hôm 14/2 dẫn tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đề cập đến khả năng tuyên bố kết thúc Chiến tranh Triều Tiên.
Tuyên bố kết thúc chiến tranh là nhượng bộ chính mà Triều Tiên yêu cầu đối với Mỹ để đổi lấy cam kết phi hạt nhân hóa trong cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai nước đầu tiên tại Singapore vào tháng 6/2018.
Seoul và Bình Nhưỡng về mặt lý thuyết vẫn trong tình trạng chiến tranh vì cuộc chiến 1950 - 1953 kết thúc bằng hiệp định đình chiến chứ chưa có hiệp ước hòa bình. Ngoài Hàn Quốc và Triều Tiên, các bên ký hiệp định đình chiến bao gồm Bộ Tư lệnh Liên Hợp Quốc do Mỹ dẫn đầu hậu thuẫn cho Seoul và quân chí nguyện Trung Quốc hỗ trợ cho Bình Nhưỡng.
Biegun mới đây nói rằng Trump đã "sẵn sàng chấm dứt cuộc chiến này". Tuy nhiên, các nhà phân tích đánh giá nỗ lực để đạt được hiệp ước hòa bình rất phức tạp, đòi hỏi nhiều cuộc đàm phán.