Cần có định hướng cho 'văn hóa thần tượng'

Đòi tự tử vì thần tượng “bội bạc”!

Không ít giới trẻ hiện nay mắc hội chứng đam mê thái quá đối với những nhân vật nổi tiếng và tôn thờ họ là thần tượng (idol), đặc biệt là các ngôi sao ca nhạc, thể thao, điện ảnh. “Sống chết vì idol”, “bán cả lương tháng để ủng hộ thần tượng”, “tấn công ai dám đụng tới idol của mình” - những cụm từ từng là chuyện xa lạ, giờ đây đã trở thành một phần quen thuộc trong đời sống giới trẻ hiện đại.

Không ít người hâm mộ (fan) có ảo tưởng rằng giữa mình và thần tượng có một sợi dây liên kết đặc biệt, ví dụ như khi biểu diễn, ca sĩ hướng ánh mắt về phía đông khán giả, hoặc cảm ơn khi được tặng hoa, quà, gọi điện… thì họ lại nghĩ rằng cử chỉ đó, thái độ quan tâm đó chỉ dành cho một mình mình… Nhiều người đi xem ca nhạc về vẫn còn thổn thức mấy hôm liền vì… khi biểu diễn ca sĩ hay nhìn về phía mình, hay cười với mình. Mặc dù nếu tỉnh táo mà suy xét, thì họ thừa biết rằng họ lẫn trong số hàng nghìn khán giả mờ mịt ở phía dưới.

Thần tượng quá khiến nhiều fan bị đi… lạc hướng. Như cô bé T.M, lớp 11 Trường THPT Đống Đa, từ một học sinh giỏi bỗng sa sút, bỏ nhà đi lang thang. Thì ra, cô rất hâm mộ một nam ca sỹ và lúc nào cũng ấp ủ ước mơ sẽ được làm người yêu của “anh ấy”. M. luôn tôn thờ “tình yêu” của mình và thậm chí đặt cả ảnh thần tượng ở gần… trái tim mình. Trong khi cô còn chưa tìm ra cách nào để tiếp cận thần tượng thì nam ca sĩ báo tin sắp kết hôn qua các trang báo. M. hụt hẫng, thấy mình bị “phản bội” nên không thiết học hành nữa, thậm chí còn đòi tự tử vì “sự bội bạc” của thần tượng.

Hàng loạt các ngôi sao có “tem mác” của nhạc Hàn Quốc biểu diễn tại các đêm nhạc tại Việt Nam những năm qua đã khiến cho hàng chục ngàn bạn trẻ mất ăn, mất ngủ. Họ làm hàng ngàn cách để có thể “ngắm” thần tượng của mình cho dù thoáng qua chỉ... một giây. Những fan không có tiền, không may mắn mua được vé thì bỏ học, trốn bố, trốn mẹ, cất công phi xe hàng mấy chục cây số, vạ vật ở sân bay để mong vài giây gặp thần tượng. Không hiếm gặp, sảnh chờ khách ở sân bay Nội Bài đông nghẹt fan từ các tỉnh, thành, quy tụ với đủ băng rôn, khẩu hiệu… từ sáng sớm cho tới tận đêm khuya để chờ đón thần tượng của mình. Do Ban Tổ chức không công khai lịch trình của các nghệ sĩ nước bạn, cộng với tâm lý không muốn để lỡ dù chỉ một giây, một phút được gặp “người trong mộng” nên hàng ngàn bạn trẻ đói cũng không dám đi ăn vì sợ mất chỗ, chờ suốt mười mấy tiếng đồng hồ ở sân bay chỉ với bánh mì và nước lọc cầm hơi, mòn mỏi chờ đợi trong hi vọng, quyết tâm không bỏ cuộc. Rất nhiều người trong số đó đã bị ngất xỉu vì “chùn chân, mỏi gối”.

Trong suốt đêm diễn ca nhạc của xứ Hàn, không ít các fan khi nhìn các thần tượng của mình nhún nhảy trên sân khấu Mỹ Đình đã ngồi khóc cả buổi. Hỏi vì sao không nghe ca nhạc mà cứ khóc, những fan này gạt nước mắt trả lời: “khóc vì sung sướng”.

Bức ảnh các fan Việt chạy theo xe chở các nghệ sĩ Hàn Quốc làm náo loạn đường phố đã gây “chấn động” giới hâm mộ Kpop ở khắp châu Á. Bất chấp việc xe đã di chuyển ra đến đoạn đường nơi có rất đông các phương tiện khác đang tham gia lưu thông, các fan hâm mộ quá khích vẫn không màng đến vi phạm luật giao thông, bỏ mặc sự nguy hiểm của tính mạng, hò nhau chạy bộ đuổi theo ô tô của thần tượng khiến những người đi đường hốt hoảng. Thật đáng buồn khi các fan đó coi rẻ tính mạng của mình chỉ để được nhìn thấy thần tượng.

Tôn sùng quá thái khiến các fan có những hành động xấu xí khi sẵn sàng vái lạy thần tượng của mình. Còn nhớ một lần có ban nhạc nước ngoài tới Việt Nam biểu diễn, một nhóm fan đã xếp hàng cùng chắp tay vái lạy thần tượng, vừa vái lạy, vừa luôn miệng xin lỗi thần tượng vì… lần đầu được nghe thần tượng hát “quá đã”!

Không chỉ vái lạy, một số fan còn có hành động quá trớn khác là quỳ xuống và hôn chiếc ghế của ngôi sao ca nhạc Hàn Quốc đã ngồi, trong đêm lưu diễn tại Hà Nội. Sự việc này như giọt nước tràn ly khiến nhiều người bực mình cho rằng: “Văn hóa fan thể hiện nhận thức của chính fan. Fan không có văn hóa, ngông cuồng, thái quá... thể hiện một cái đầu thiếu suy nghĩ, thiếu nhận thức. Phông văn hóa, lòng tự tôn dân tộc các fan này đã để “rơi” ở đâu?”...

Giới trẻ không chỉ thần tượng những ngôi sao, nghệ sĩ nổi tiếng, hiện nay, nguy hiểm hơn, đã và đang xuất hiện hiện tượng một số bạn trẻ thần tượng những đối tượng “giang hồ mạng” với hàng triệu lượt follow. Phần lớn những idol này đều có xuất thân bất hảo, xăm trổ đầy mình nhưng lại có những câu nói, hành động thể hiện, ra oai, xem thường pháp luật. Các đối tượng thường sản xuất, đăng tải lên trang mạng xã hội cá nhân những video, clip có nội dung vô bổ, nhảm nhí, cổ vũ bạo lực, thậm chí có những lời nói tục tĩu, kích động… không phù hợp với lứa tuổi đang phát triển về tâm sinh lý của phần đông “khán giả”. Điều đáng lo ngại là các đối tượng trên lại được rất đông các bạn trẻ, học sinh đón nhận, tung hô như những vị “idol”… Nguy hiểm hơn là từ tính tò mò, xem để biết, để “bắt trend” nhiều bạn trẻ đã bắt chước lời nói, hành động sai lầm, lệch lạc nhưng lại được sự cổ vũ, tán thưởng từ bạn bè xung quanh và cảm thấy tự hào về chiến tích đó.

Cần có văn hóa về thần tượng

Theo TS, nhà tâm lý học Nguyễn Ngọc Mai, ở góc độ tâm lý học, việc giới trẻ ngưỡng mộ một người nổi tiếng, có hình mẫu để noi theo là điều hoàn toàn bình thường. Tình cảm dành cho thần tượng giúp họ có động lực phấn đấu, học hỏi, thậm chí vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Tuy nhiên, ranh giới giữa “ngưỡng mộ tích cực” và “tôn thờ mù quáng” lại mong manh. Thần tượng khác với si mê, cuồng tín. Cuồng thần tượng sẽ hành động không suy nghĩ, mê muội, mất kiểm soát cảm xúc và đánh mất chính mình. Từ hâm mộ, bạn trẻ đã biến mình thành nô lệ của thần tượng đó.

Để hạn chế hành vi thần tượng phản cảm của giới trẻ cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Cha mẹ làm gương và định hướng sớm với con bằng cách trò chuyện cởi mở với con về việc yêu mến thần tượng là bình thường, nhưng cần giữ giới hạn. Thay vì cấm đoán, hãy giúp con hiểu rõ sự khác biệt giữa yêu mến và mù quáng. Các trường học nên tổ chức các buổi tọa đàm, chia sẻ: Mời chuyên gia tâm lý, nghệ sĩ đến giao lưu, tọa đàm, chia sẻ để trẻ có góc nhìn đa chiều về đời sống nghệ sĩ và giới giải trí, giảm ảo tưởng về “cuộc sống hào nhoáng”.

Các nền tảng mạng xã hội cần kiểm duyệt nghiêm ngặt hơn: Các nội dung cổ súy hành vi cuồng thần tượng, chửi bới người nổi tiếng khác cần được gỡ bỏ, hạn chế hiển thị. Các báo chí truyền thông thay vì giật tít “câu view”, cần có nhiều bài viết điều tiết cảm xúc fan, phân tích văn hóa thần tượng một cách lý trí, đưa ra thông điệp “thần tượng văn minh”; Tăng cường các chương trình truyền hình, phim tài liệu giáo dục cảm xúc, nhân cách: Những nội dung này giúp giới trẻ hiểu rõ giá trị thật của một người nghệ sĩ: tài năng, nhân cách, cống hiến - chứ không phải chỉ là “đẹp” hay “drama”; Thay vì chỉ mê idol showbiz, cần truyền thông nhiều hơn về các “thần tượng đời thường” như bác sĩ, kỹ sư, nhà nghiên cứu, nghệ nhân… để giới trẻ thấy rằng thành công không chỉ đến từ sân khấu; Thúc đẩy văn hóa đọc, hoạt động thể thao, nghệ thuật, khoa học bởi khi giới trẻ có nhiều hoạt động lành mạnh, họ sẽ bớt lệ thuộc vào cảm xúc với thần tượng.

Các cơ quan chức năng cần xử lý mạnh tay với hành vi quấy rối, đe dọa người khác vì idol: Những vụ việc fan gửi tin nhắn xúc phạm, tấn công người chê thần tượng cần bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm; Nâng cao nhận thức pháp lý cho giới trẻ: Tổ chức lớp học luật học đường, chương trình ngoại khóa giúp học sinh - sinh viên hiểu rằng tung tin sai, công kích mạng là vi phạm pháp luật.

Các nghệ sĩ và công ty quản lý fanclub nên thường xuyên tổ chức sinh hoạt, hướng dẫn lối hành xử chuẩn mực, tổ chức hoạt động thiện nguyện, từ đó chuyển năng lượng thần tượng thành năng lượng tích cực.