Chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội: Đề xuất áp dụng chế tài mạnh mẽ, kiên quyết hơn

Đánh giá tác động thấu đáo về đề xuất quỹ hỗ trợ lao động mất việc làm

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung tại phiên họp, sáng nay, 6/6, QH tiến hành chất vấn đối với nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội.

Đại biểu Tráng A Dương (đoàn Hà Giang) phản ánh, trong những năm qua, dịch COVID-19 lan rộng, diễn biến phức tạp đã khiến nhiều người lao động mất việc làm, không có thu nhập. Trong bối cảnh đó, nhiều người đã lựa chọn hưởng BHXH một lần vì cần tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Theo đại biểu, tình trạng này không những tạo sức ép đến an sinh xã hội mà còn ảnh hưởng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng nêu quan điểm về đề xuất thành lập quỹ hỗ trợ tương tự như hỗ trợ dịch Covid-19 đảm bảo hỗ trợ khó khăn trong cuộc sống.

Đại biểu Ma Thị Thuý (đoàn Tuyên Quang) nêu vấn đề chậm đóng BHXH gây hệ lụy lớn, ảnh hưởng tới hàng trăm nghìn người lao động và đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, giải pháp khắc phục?. Thời gian qua dư luận bức xúc trước tình trạng thu sai BHXH chủ hộ kinh doanh cá thể, quan điểm của Bộ trưởng và hướng giải quyết như thế nào?

Đại biểu Ma Thị Thúy đặt câu hỏi chất vấn tại phiên họp.

Trước câu hỏi chất vấn của đại biểu Tráng A Dương, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, tình hình rút BHXH một lần có chiều hướng gia tăng, đặc biệt tăng nhiều sau đại dịch Covid-19, nhất là năm 2022 và những tháng đầu năm 2023.

Về đề xuất thành lập quỹ hỗ trợ người lao động, Bộ trưởng ghi nhận ý kiến của đại biểu nhưng cho rằng đây chỉ là một trong những giải pháp. Vì để giảm và tiến tới không tình trạng rút BHXH một lần cần nhiều giải pháp liên quan, đặc biệt là tạo công ăn việc làm, thu nhập, đời sống của người lao động tốt lên.

Đồng thời, cần phải điều chỉnh chính sách cho phù hợp. “Việc lập quỹ, nếu có, cũng là một căn cứ, chúng tôi sẽ suy nghĩ thấu đáo vấn đề này. Bởi, việc thành lập một quỹ nào đó, nhất là quỹ liên quan đến vấn đề lớn thế này phải có đánh giá tác động một cách thấu đáo, căn cơ, hiệu quả ra sao và báo cáo cấp có thẩm quyền”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đặt quyền lợi của người lao động lên hàng đầu

Về vấn đề chậm đóng, trốn đóng BHXH như đại biểu Ma Thị Thuý nêu, Bộ trưởng cho biết, tính đến hết năm 2022, số tiền chậm đóng, trốn đóng phải tính lãi là 8.560 tỷ đồng, tăng 121 tỷ đồng so với năm 2021, trong đó, có khoảng 26.670 doanh nghiệp chậm đóng hoặc trốn đóng, phần nhiều là trốn đóng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của 206.468 người lao động.

Bộ đã điều chỉnh, thực hiện các giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho khoảng 206.468 người lao động bị ảnh hưởng nêu trên. Đến nay, các đối tượng tham gia bảo hiểm bị ảnh hưởng về chế độ, chính sách đã được giải quyết một cách căn bản.

Phân tích nguyên nhân của tình trạng này, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, các doanh nghiệp gặp khó khăn, thiếu đơn hàng. Cá biệt, có đơn vị cố tình chậm, trốn đóng.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý bảo hiểm chưa quản lý hết đối tượng; quản lý, sử dụng thiếu hiệu quả; ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối cơ sở dữ liệu chưa tốt.

“Chúng tôi đã triển khai các biện pháp cụ thể, chỉ đạo BHXH thực hiện nguyên tắc người lao động thu đến đâu thì thực hiện chế độ chính sách tới đó. Các trường hợp chưa đủ điều kiện hưởng các chế độ BHXH thì xác nhận thời gian đã đóng BHXH để người lao động tiếp tục tham gia tại đơn vị mới”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ.

Về lâu dài, Bộ trưởng cho rằng, cần sửa Luật BHXH. Hiện nay, các nội dung nêu trên đã được đưa vào trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) trình QH tại Kỳ họp tháng 10.

Đồng thời, theo Bộ trưởng, cần quy định rõ hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH. “Hành vi trốn đóng hiện nay đã được quy định bằng pháp luật, thậm chí xử lý hình sự nhưng khái niệm và phạm vi không xác định rõ được nên hiện chưa xử lý được trường hợp nào”, Bộ trưởng thông tin.

Vẫn theo Bộ trưởng, trong sửa Luật BHXH, sẽ trình QH áp dụng một số chế tài mạnh mẽ, kiên quyết, hiệu quả hơn đối với hành vi nêu trên như thông lệ quốc tế cho phép.

“Ví dụ, có nước dừng hóa đơn trong một thời gian, thậm chí có những nước hoãn xuất cảnh với những người sử dụng lao động mà không chấp hành nguyên tắc này. Đồng thời, quy định lại đối tượng được khởi kiện về BHXH vì hiện nay thực hiện không hiệu quả”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ.

Liên quan đến việc thu sai BHXH chủ hộ kinh doanh cá thể, Bộ trưởng cho biết, trong báo cáo của Ban Dân nguyện tại phiên khai mạc QH đã nêu rõ, thời gian vừa qua, cơ quan BHXH có thu sai tỷ lệ không nhỏ.

“Đây không phải đối tượng quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016. Chúng tôi đã phát hiện việc này và đã chấn chỉnh cơ quan BHXH. Về cơ bản đã được giải quyết. Chúng tôi kết thúc 8 đoàn kiểm tra của Ban Kinh tế Trung ương và Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội xung quanh vấn đề này, và chuẩn bị sửa Luật BHXH.

Theo Bộ trưởng, đây nội dung chưa quy định trong quy định luật hiện hành nên cần đánh giá cụ thể. Tuy nhiên, Bộ trưởng nêu quan điểm, chúng ta đặt lợi ích người lao động, chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu, cơ quan công quyền làm sai xin lỗi và xử lý theo quy định.

Về hướng giải quyết, có 3 hướng. "Thứ nhất, chúng tôi đề xuất và nếu được QH cho phép thì chuyển toàn bộ hộ kinh doanh này sang chế độ BHXH bắt buộc đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Những trường hợp không muốn hoặc không có nhu cầu thì chuyển sang BHXH tự nguyện.

Trường hợp xấu nhất là cả người lao động và cơ quan không đồng ý thì trả lại quyền lợi, chí ít phải tính lãi bằng quỹ tăng trưởng hiện nay. Quan điểm cá nhân tôi là phải đặt quyền lợi của người lao động lên hàng đầu, khuyến khích và điều chỉnh chính sách chuyển sang bảo hiểm bắt buộc để đảm bảo về già người lao động có lương hưu, cuộc sống ổn định”, Bộ trưởng trả lời đại biểu.