Đèo Pha Đin - Con đường huyền thoại

Tinh thần quyết chiến, quyết thắng

Cách đây 70 năm, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đèo Pha Đin đóng vai trò hết sức trọng yếu, bởi nằm trên tuyến đường huyết mạch, độc đạo, vận chuyển lương thực, bảo đảm giao thông trên tuyến đường từ Hòa Bình, Yên Bái qua Sơn La lên Điện Biên. Đặc biệt, đèo Pha Đin nằm giữa 2 tỉnh Sơn La và Điện Biên, nơi cửa ngõ lên Điện Biên Phủ nên quân Pháp luôn tìm cách để cắt đứt việc tiếp lương, tải đạn của quân và dân ta ra mặt trận. Nhưng, bắt đầu từ đây, qua nhiều đèo, dốc, vực sâu, núi cao…, bộ đội ta đã kéo pháo vào chiến dịch, làm nên yếu tố bất ngờ đối với quân Pháp.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, để đưa được các loại pháo hạng nặng (lựu pháo 105mm, pháo cao xạ 37mm…) vào trận địa bằng sức người là một hành trình đầy gian nan, vất vả, hiểm nguy; đánh đổi bằng cả máu xương của bộ đội ta. Nhưng, những khó khăn đó không ngăn cản được ý chí, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của người lính Cụ Hồ. Kéo pháo vào trận địa là việc làm khó khăn nhất, quân Pháp cũng chủ quan cho rằng “Việt Minh không thể đưa pháo lên Điện Biên Phủ”

Mỗi ngày, thực dân Pháp thường xuyên cho máy bay tuần tiễu khu vực đèo hàng chục lần, chúng điên cuồng thả hàng trăm quả bom phá, nổ chậm, bom bi... xuống đèo, bởi vậy, nơi này được ví như túi bom. Để đảm bảo thông xe, thông tuyến, phục vụ kịp thời chuyển quân, chuyển vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm ra tiền tuyến, đã có hàng ngàn bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến anh dũng hy sinh tại con đường đèo huyền thoại này.

Chiến sĩ Điện Biên Lê Hữu Thảo (SN 1931, quê xã Thiệu Giao, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa) hiện đang sinh sống tại thành phố Điện Biên Phủ nhớ lại: Đèo Pha Đin không chỉ có núi cao, vực sâu, mà còn là một trong những trọng điểm hứng chịu nhiều nhất lượng bom mà quân Pháp thả xuống nhằm cắt đứt con đường tiếp tế lương thực, vũ khí của quân đội ta. Mỗi ngày quân Pháp cho máy bay tuần tiễn khu vực đèo hàng chục lần, thả hàng trăm quả bom các loại hòng hủy diệt tuyến đường quan trọng này.

Bây giờ, đèo Pha Đin đã hạ độ cao và mở rộng mặt đường, không còn hiểm trở như trước. Nhưng bất cứ ai, mỗi lần đi qua con đèo huyền thoại này nếu đã được nghe về chiến dịch kéo pháo vào trận địa bằng sức người đều không khỏi tự hào và rưng rưng xúc động vì những hy sinh thầm lặng của thế hệ cha anh để làm nên một chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”

Trong số những cung đường kéo pháo, có một quãng đường rất đặc biệt dài 15km, được làm chỉ trong vòng 20 giờ, với sự tham gia của 5.000 cán bộ, chiến sĩ, chạy từ cửa rừng Nà Nham qua đỉnh núi Pha Sông xuống bản Tấu, bản Nghễu, nay thuộc xã Nà Nhạn, thành phố Điện Biên Phủ. Trên đoạn đường ấy, từng khẩu pháo nặng hơn 2 tấn đã được những chiến sĩ “chân đồng, vai sắt” đưa lên tận đỉnh Pha Sông cao 1.500m trong màn đêm, khi một bên là vách núi dựng đứng, một bên là vực sâu hun hút.

Sau gần 10 ngày đêm gian khổ, pháo của quân đội ta đã được kéo vào trận địa, áp sát các cứ điểm của địch. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu tình hình của địch, Bộ chỉ huy mặt trận Điện Biên Phủ quyết định thay đổi từ phương châm “đánh nhanh thắng nhanh” sang “đánh chắc, thắng chắc”. Theo đó, bộ đội ta lại phải kéo pháo ra.

Kéo pháo vào đã khó, kéo pháo ra càng khó khăn, nguy hiểm hơn nhiều lần. Bởi quá trình kéo pháo ra, mỗi khi xuống dốc cần phải kìm lại, trong khi mỗi khẩu pháo nặng hơn 2 tấn, nếu đứt dây tời là pháo rơi xuống vực. Và trong một lần kéo pháo bị đứt dây tời, chiến sĩ Tô Vĩnh Diện đã hi sinh thân mình chèn pháo, không để pháo rơi. Sự hi sinh của anh hùng Tô Vĩnh Diện đã đi vào lịch sử như một huyền thoại - quên mình cứu pháo, biểu tượng của ý chí “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

Vẹn nguyên giá trị lịch sử hào hùng

Chiến sĩ Điện Biên Phạm Đức Cư, (phường Nam Thanh, thành phố Điện Biên Phủ) kể lại: Việc hành quân rất vất vả. Khi đến Điện Biên, cách Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ khoảng 15km thì phải kéo pháo bằng sức người nên rất gian nan. Đó là đoạn đường cực nhất của đời lính cao xạ, không bao giờ có thể quên được những chặng đường ở dốc Bảy Tời, dốc ông Mậu, dốc Suối Ngựa, dốc Voi Phục… Và tấm gương hi sinh anh dũng của Anh hùng Tô Vĩnh Diện là biểu tượng cho tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” của những chiến sĩ Điện Biên Phủ năm xưa; được toàn mặt trận học tập noi theo đưa pháo ra an toàn.

Vượt qua bao khó khăn, gian khổ, những khẩu pháo 75mm và súng cối 120mm, trọng pháo 105mm đã đồng loạt bắn cấp tập vào Trung tâm đề kháng Him Lam, trận mở màn của Chiến dịch Điện Biên Phủ lúc 17 giờ ngày 13/3/1954. Quân Pháp không ngờ được bộ đội Việt Minh có thể đưa pháo áp sát trận địa. Đây chính là yếu tố bất ngờ góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ.

Chiến tranh đã lùi xa, giờ đây đèo Pha Đin vẫn vẹn nguyên giá trị lịch sử hào hùng và đã được công nhận là Di tích Quốc gia. Con đường dẫn qua đèo đã được xây mới, giúp việc đi lại thuận lợi hơn, cuộc sống mới bên đèo cũng đang ngày một đổi thay. Hiện khu du lịch Pha Đin lấy vị trí Di tích lịch sử Quốc gia đèo Pha Đin làm trung tâm tạo thành quần thể Khu du lịch Pha Đin, đã và đang trở thành điểm đến thăm quan hấp dẫn của Nhân dân và du khách trên khắp mọi miền Tổ quốc.

Có thể nói, đối với mỗi người Việt Nam, khi nhắc đến địa danh đèo Phạ Đin là nói đến chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Ngày nay, đèo đã trở thành một trong những điểm du lịch hấp dẫn tại tỉnh Điện Biên và Sơn La, được mệnh danh là “Tứ đại đỉnh đèo” của vùng Tây Bắc, mỗi năm thu hút ngàn ngàn du khách và người dân khắp mọi miền đến thăm quan và ôn lại những trang sử hào hùng của dân tộc./.