Đông Nam Á 'bắt tay' chống khủng bố

Tại cuộc họp được tổ chức ở thủ đô Manila của Philippines vừa qua, Ngoại trưởng Philippines Alan Peter Cayetano, Ngoại trưởng Indonesia Marsudi và Ngoại trưởng Malaysia Anifah Aman đã thảo luận về cuộc xung đột đang diễn ra ở thành phố Marawi, miền Nam Philippines và tác động đối với khu vực cũng như cách thức 3 nước có thể hợp tác để ngăn chặn bạo lực tại đây, mối đe dọa tiềm ẩn đối với khu vực Đông Nam Á từ việc các tay súng địa phương cấu kết với IS, hợp tác kiểm soát biên giới và thực thi pháp luật.

“Bắt tay” chống IS

Trong tuyên bố chung, Ngoại trưởng Philippines Cayetano, Ngoại trưởng Indonesia Marsudi và Ngoại trưởng Malaysia Aman đã bày tỏ lo ngại về các vụ tấn công liên quan tới khủng bố xảy ra gần đây ở mỗi nước, đồng thời tái khẳng định cam kết của các chính phủ trong việc giải quyết những thách thức hiện hữu xuyên quốc gia, cũng như các mối đe dọa có nguy cơ phá hoại sự ổn định và thịnh vượng trong khu vực.

Các bộ trưởng cam kết tăng cường kiểm soát đối với phiến quân IS đang hoạt động trong khu vực, như siết chặt nguồn tiền tài trợ; kiềm chế sự lan tràn của những nội dung mang tính khủng bố hoặc liên quan tới khủng bố trong không gian mạng, nhất là trên các trang mạng xã hội; chặn đứng hoạt động buôn lậu vũ khí, cũng như hoạt động đi lại của các phần tử khủng bố nhất là ở những khu vực giáp biên giới của ba nước...

Theo tuyên bố chung, các bộ trưởng đã nhất trí với Kế hoạch Hành động được đề xuất nhằm ngăn chặn nỗ lực của phiến quân IS muốn thành lập “vương quốc Hồi giáo” hoặc cơ sở của chúng tại khu vực Đông Nam Á, trong đó có tăng cường chia sẻ thông tin tình báo giữa các cơ quan an ninh và tình báo ba nước về những mối đe dọa khủng bố; thảo luận biện pháp chống khủng bố thông qua giáo dục và sự tham gia của cộng đồng như sự tham gia của các nhà lãnh đạo tôn giáo...

IS âm mưu mở rộng…

Theo người đứng đầu Trung tâm chống khủng bố thuộc Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), Tướng Andrey Novikov, những tay súng của tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng đang chuyển trọng tâm hoạt động từ Syria, Iraq sang Afghanistan và các nước láng giềng, đe dọa an ninh khu vực Trung Á. 

Tướng Novikov cảnh báo IS đang tìm cách lôi kéo một số tay súng Taliban và những nhóm cực đoan địa phương khác nhằm thành lập một căn cứ lớn ở Afghanistan và mở rộng ảnh hưởng của chúng sang Trung Á. Theo Tướng Novikov, IS đã “xuất khẩu” một hình mẫu hoạt động cực đoan và khủng bố mới từ các khu vực chiến tranh ở Syria và Iraq sang các nước Trung Á. Tướng Novikov đặc biệt nhấn mạnh rằng sự gia tăng hoạt động của Taliban ở khu vực miền Bắc Afghanistan giáp Trung Á có thể là dấu hiệu của việc một số chỉ huy của Taliban chuyển sang trung thành và gia nhập IS. 

Theo các chuyên gia an ninh, những thất bại liên tiếp tại Syria và Iraq chính là nguyên nhân khiến IS đẩy mạnh các hoạt động khủng bố, mở rộng phạm vi hoạt động tại nhiều khu vực trên thế giới, không chỉ Trung Á mà còn ở cả châu Âu hay Đông Nam Á. 

Đương đầu với hiểm họa

Hàng loạt vụ tấn công bạo lực xảy ra trong thời gian gần đây, đặc biệt là 2 vụ nổ lớn được cho là đánh bom liều chết tại thủ đô Jakarta của Indonesia và chiến sự kéo dài một tháng qua giữa quân đội chính phủ Philippines và nhóm phiến quân Hồi giáo cực đoan Maute tuyên bố trung thành với IS tại thành phố Marawi, cho thấy lực lượng này đã thay đổi chiến lược “vươn vòi bạch tuộc” sang Đông Nam Á sau khi bị thu hẹp khu vực kiểm soát ở Iraq và Syria.

Gần đây nhất, ngày 26/6, một người phát ngôn của cảnh sát Indonesia thông báo lực lượng cảnh sát nước này đã tìm thấy hàng trăm cuốn sách có chứa nội dung tuyên truyền cho tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng nhắm vào đối tượng trẻ em tại nhà của một nghi phạm bị bắt giữ do có liên quan tới vụ tấn công bằng dao làm một sĩ quan cảnh sát thiệt mạng trước đó một ngày.  Theo cảnh sát, các cuốn sách được tìm thấy đều được viết bằng tiếng Indonesia, chứa các bức tranh và thông điệp cổ súy thánh chiến. Nghi phạm bị cảnh sát bắt giữ được cho là kẻ đã thiết kế và in những sản phẩm này. 

Trước đó, ngày 25/6, một sĩ quan cảnh sát đã bị đâm chết bằng dao tại một trạm cảnh sát ở thành phố Medan, thủ phủ tỉnh Bắc Sumatra. Sau vụ tấn công, cảnh sát Indonesia đã nổ súng tiêu diệt nghi phạm và bắt giữ một đối tượng tình nghi có liên quan. Cảnh sát tin rằng các nghi phạm không chỉ có ý định giết hại cảnh sát mà còn muốn chiếm đoạt súng. Cảnh sát cho rằng những tên này trên thuộc mạng lưới Jemaah Ansharut Daulah (JAD), một tổ chức bị Bộ Ngoại giao Mỹ liệt vào danh sách khủng bố và bị cho là ủng hộ IS. 

Không phải ngẫu nhiên IS lại chọn khu vực Đông Nam Á. Đây là khu vực có dân số trên 600 triệu người, trong đó cộng đồng Hồi giáo lên tới gần 300 triệu tín đồ, chiếm 15% tổng số người theo đạo Hồi trên thế giới, tập trung chủ yếu tại các nước Malaysia, Indonesia, Philippines. Đông Nam Á cũng là khu vực có nhiều nhóm Hồi giáo cực đoan hoạt động mạnh tại những vùng hẻo lánh hay những hòn đảo biệt lập, nơi chính quyền khó quản lý. Lợi dụng một biên giới mở nhờ sự gắn kết trong Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), IS đã mở rộng địa bàn hoạt động tại khu vực này, thiết lập quan hệ với hơn 60 tổ chức cực đoan địa phương, truyền bá tư tưởng và lôi kéo các tín đồ Hồi giáo chân chính đi vào con đường cực đoan.

Thực tế cho thấy IS đã có một chiến lược khá bài bản để hiện thực hóa âm mưu bành trướng sang Đông Nam Á, khi bắt tay với các nhóm phiến quân trong khu vực như Jemaah Islamiyah ở Indonesia, Abu Sayyaf ở Philippines. Bên cạnh đó là một chiến dịch tuyên truyền quy mô lớn hòng gieo rắc tư tưởng cực đoan bằng những hình thức khác nhau, cũng như ý tưởng thành lập cái gọi là “vương quốc Hồi giáo” tại Đông Nam Á nhằm lôi kéo ngày càng nhiều công dân các nước Đông Nam Á gia nhập IS, thậm chí cầm súng cho IS tại Syria và Iraq. Các số liệu thống kê cho thấy hơn 1.000 phần tử cực đoan từ các nước Đông Nam Á đã tham chiến trong hàng ngũ IS tại khu vực Trung Đông.

Mặc dù tội phạm xuyên quốc gia và chủ nghĩa khủng bố không phải là điều mới mẻ đối với khu vực Đông Nam Á nói chung và dọc biên giới Philippines, Indonesia và Malaysia nói riêng, song cuộc tấn công của nhóm phiến quân Hồi giáo cực đoan Maute tuyên bố trung thành với IS tại thành phố Marawi của Philippines trong vòng 1 tháng làm ít nhất 369 người thiệt mạng không khỏi khiến dư luận bàng hoàng, không chỉ vì quy mô chưa từng thấy của nó mà còn vì mức độ phối hợp xuyên quốc gia giữa các đối tượng khủng bố.

Vụ tấn công này thậm chí đã vượt ra ngoài khuôn khổ một cuộc nổi loạn trong nước, biến thành một cuộc xâm lược của các phần tử khủng bố nước ngoài theo lời kêu gọi của IS đến Philippines. Việc đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của quân đội Philippines đã cho thấy các tổ chức khủng bố khu vực đang lớn mạnh và được huấn luyện chuyên nghiệp. Rõ ràng khi IS bị suy yếu trên chiến trường chính ở Trung Đông, các tay súng Đông Nam Á trở về mang theo những kỹ năng chiến đấu và khả năng tổ chức nhằm kích động lại các điểm nóng trên chính đất nước mình. 

Các chuyên gia phân tích nhận định rằng, điều đáng lo ngại là một khi các nhóm Hồi giáo cực đoan ở Philippines, Malaysia và Indonesia gia tăng liên kết, khả năng hình thành một mô hình như “Mặt trận Hồi giáo thống nhất” hoàn toàn có thể xảy ra, khi đó, Đông Nam Á sẽ trở thành mặt trận thứ hai của IS trên thế giới, và tình trạng bất ổn an ninh là điều khó tránh khỏi.

Nếu điều này xảy ra, các vụ tấn công khủng bố đẫm máu quy mô lớn tại Đông Nam Á do IS thực hiện hoặc chỉ đạo các nhóm cực đoan thực hiện như ở châu Âu sẽ chỉ còn là vấn đề thời gian. Nguy cơ khủng bố đe dọa khu vực Đông Nam Á có thể đến từ các nhóm cực đoan địa phương, các tay súng IS là người Đông Nam Á từng tham chiến ở Iraq hay Syria nay trở về nước và tiếp tục hoạt động “thánh chiến” dưới bất kỳ hình thức nào, thậm chí là tấn công theo kiểu “sói đơn độc”.

Do vậy, việc Philippines, Malaysia và Indonesia tổ chức cuộc họp ngoại trưởng nhằm thúc đẩy nỗ lực hợp tác ngăn chặn mối đe dọa nghiêm trọng từ tổ chức khủng bố IS vào thời điểm này được cho là vô cùng cần thiết.