Ghi tên thành viên Hộ gia đình vào sổ đỏ: Cần có giải pháp để bảo đảm tính khả thi

Sẽ thực hiện từ ngày 5/12/2017

Bộ TN&MT vừa ban hành Thông tư số 33/2017/TT-BTNMT quy định chi tiết Nghị định số 01/2017/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai và sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư hướng dẫn thi hành Luật Đất đai. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 5/12 tới.

Theo đó, Thông tư số 33 đã sửa đổi, bổ sung điểm c Khoản 1 Điều 5 Thông tư số 23/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ TN&MT quy định: “Đối với hộ gia đình sử dụng đất thể hiện các thông tin “Hộ gia đình, gồm ông” (hoặc “Hộ gia đình, gồm bà”), sau đó ghi họ tên, năm sinh, tên và số giấy tờ nhân thân của chủ hộ gia đình…; địa chỉ thường trú của hộ gia đình. Trường hợp chủ hộ gia đình không có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình thì ghi người đại diện là thành viên khác của hộ gia đình và cùng có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình”.

Dòng tiếp theo ghi “Cùng sử dụng đất, cùng sở hữu tài sản gắn liền với đất (hoặc Cùng sử dụng đất hoặc Cùng sở hữu tài sản) với … (ghi lần lượt họ tên, năm sinh, tên và số giấy tờ nhân thân của những thành viên còn lại trong hộ gia đình có chung quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất)”.

Trước đó, Thông tư số 23 chỉ quy định: Hộ gia đình sử dụng đất thì ghi "Hộ ông" (hoặc "Hộ bà"), sau đó ghi họ tên, năm sinh, tên và số của giấy tờ nhân thân của chủ hộ gia đình như quy định tại điểm a Khoản này; địa chỉ thường trú của hộ gia đình. Trường hợp chủ hộ gia đình không có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình thì ghi người đại diện là thành viên khác của hộ gia đình có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình. Trường hợp chủ hộ gia đình hay người đại diện khác của hộ gia đình có vợ hoặc chồng cùng có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình thì ghi cả họ tên, năm sinh của người vợ hoặc chồng đó. Như vậy, Thông tư 33 đã bổ sung thêm đối tượng là “những thành viên còn lại trong hộ gia đình có chung quyền sử dụng đất” vào trong sổ đỏ.

Gây khó hiểu cho người dân

Bên cạnh những ý kiến tán thành thì quy định ghi tên đầy đủ các thành viên được nhiều ý kiến nhận định sẽ phát sinh thêm nhiều thủ tục hành chính phức tạp mà có thể Bộ TN&MT chưa hình dung hết khi ban hành. Đối với những phản ứng của dư luận, Bộ TN&MT đã phát đi thông tin nhấn mạnh: Nội dung quy định tại khoản 5 Điều 6 của Thông tư 33 là phù hợp với quy định tại khoản 2 Điều 98 Luật Đất đai. Quy định nêu trên của Thông tư 33 giúp bảo đảm chặt chẽ về mặt pháp lý, cụ thể hơn về mặt chủ thể có quyền sử dụng đất. Điều này không tạo ra các khó khăn hay rào cản mà còn giảm những rủi ro cho người sử dụng đất, minh bạch về tài sản, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên có chung quyền sử dụng đất trong hộ gia đình. 

Quy định cũng không đặt thêm thủ tục hành chính khi thực hiện các quyền của hộ gia đình sử dụng đất như một số ý kiến đã nêu mà đảm bảo sự phù hợp với quy định của pháp luật về dân sự (khoản 2 Điều 212 Bộ luật Dân sự quy định trường hợp định đoạt tài sản là bất động sản là tài sản chung của gia đình thì phải có sự thỏa thuận của tất cả các thành viên gia đình là người thành niên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ).

Tuy nhiên, trong cuộc họp báo hồi đầu tuần, Thứ trưởng Bộ TN&MT Nguyễn Thị Phương Hoa thừa nhận những “thiếu sót” về cách diễn đạt khi ban hành Thông tư 33 khiến dư luận hiểu chưa đúng. “Quy định ghi tên sổ đỏ trong Thông tư 33 chỉ mang tính sửa kỹ thuật trong ngành. Trong ngành đọc thì hiểu rất nhanh, nhưng người dân thì khó hiểu. Bộ TN&MT cần rút kinh nghiệm về việc này” - bà Hoa nói.

Xem xét lùi thời điểm có hiệu lực

Sáng 30/11, trao đổi với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật Đồng Ngọc Ba công nhận: “Quy định này là có cơ sở pháp lý như Bộ TN&MT đã nói. Việc quy định Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với thửa đất có nhiều người chung quyền sử dụng phải ghi đầy đủ tên của những người có chung quyền sử dụng đất đã được thể hiện rõ trong Luật Đất đai năm 2013”.

Ông Ba nhấn mạnh: “Quy định này là cần thiết, tiến bộ, nhằm minh bạch về tài sản, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của những người có chung quyền sử dụng đất, trong đó có các thành viên có chung quyền sử dụng đất trong hộ gia đình, giúp hạn chế những khó khăn, vướng mắc, ngăn ngừa tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện các giao dịch về quyền sử dụng đất. Ở đây cũng cần phải phân biệt Hộ gia đình sử dụng đất (quy định tại Khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013) với Hộ gia đình theo sổ hộ khẩu theo cách hiểu thông thường. Hộ gia đình sử dụng đất là một chủ thể pháp lý trong quan hệ về đất đai; các thành viên hộ gia đình sử dụng đất đều có quyền sử dụng đất đối với thửa đất được cấp cho hộ”.

“Chúng tôi đã tổ chức kiểm tra theo thẩm quyền, đã có một số buổi làm việc trực tiếp với Bộ TN&MT và đã báo cáo Lãnh đạo Bộ Tư pháp. Quy định tại Thông tư 33/2017/TT-BTNMT có cơ sở pháp lý, tuy nhiên cần phải có giải pháp để bảo đảm tính khả thi. Cục Kiểm tra văn bản không được giao thẩm quyền kiểm tra, kết luận về tính khả thi của văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, qua rà soát, nghiên cứu tổng thể quy định pháp luật và thực tiễn triển khai các quy định pháp luật về giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với hộ gia đình, chúng tôi đã có ý kiến (trực tiếp tại cuộc họp) với Bộ TN&MT” – ông Ba thông tin. 

Cụ thể, trường hợp thực hiện quy định này từ ngày 05/12 tới, thì phải rất khẩn trương chuẩn bị các giải pháp thực hiện, bảo đảm tính khả thi, tạo thuận lợi, yên tâm cho người dân. Phải có cách thức, phương pháp cụ thể để xác định đầy đủ, chính xác những người có chung quyền sử dụng đất, kể cả phần quyền của mỗi người trong hộ gia đình, nhất là trong các trường hợp: 

- Cấp mới Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong trường hợp Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình đang sử dụng đất ổn định mà không có giấy tờ về quyền sử dụng đất (quy định tại Điều 101 Luật Đất đai 2013); 

- Giải quyết đối với những giấy chứng nhận đã cấp trước đây chỉ ghi tên chủ hộ hoặc người đại diện khi có sự kiện pháp lý phát sinh liên quan đến quyền sử dụng đất như: chuyển quyền sử dụng đất, thế chấp, thi hành án dân sự; cấp lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình; một hoặc các thành viên hộ gia đình yêu cầu, đề nghị ghi cụ thể tên thành viên có chung quyền sử dụng đất...

Trường hợp các điều kiện cần thiết để triển khai quy định này chưa được chuẩn bị đầy đủ, chưa lường hết và có giải pháp để giải quyết được những khó khăn, vướng mắc phát sinh, nhất là về các vấn đề đã nêu trên thì Bộ TN&MT nên xem xét việc ngưng hiệu lực (lùi thời điểm có hiệu lực) của quy định này để có thêm thời gian chuẩn bị, trong đó cũng cần quan tâm việc truyền thông, tạo sự đồng thuận của người dân, xã hội. 

Ông Ba phân tích: “Chúng tôi thấy Bộ TN&MT, nhất là Lãnh đạo Bộ đã rất trách nhiệm, khẩn trương trong xem xét, giải quyết vấn đề ngay sau khi dư luận nêu. Quy định này cũng chưa có hiệu lực, tuy nhiên cũng cần nhận thức đây là bài học sâu sắc trong xây dựng văn; không thể chỉ đơn giản là làm đúng thủ tục. Mặc dù Bộ TN&MT đã lấy ý kiến theo thủ tục quy định, nhưng  việc sau khi ban hành quy định này, một bộ phận không nhỏ người dân không đồng thuận, gây bức xúc xã hội, thì cần nghiêm túc xem xét lại phương pháp làm, chất lượng của việc lấy ý kiến về dự thảo quy định này trước khi ban hành”.