Trong một cuộc họp bí mật diễn ra vào tháng 12/2015 gần thành phố Quetta (Pakistan), lực lượng Taliban đã áp đặt một chính sách “thuế bảo kê” với số tiền kếch xù từ các Cty viễn thông Afghanistan. Hành động “tống tiền”, theo AFP, được giao dịch với đại diện của 4 Cty viễn thông.
Theo đó nếu đạt được thì Taliban sẽ không phá hủy tài sản và đe dọa tính mạng nhân viên của các Cty này – đây được xem là chiến lược đầu tiên và hết sức quan trọng đối với Taliban khi họ đặt chân vào một trong những lĩnh vực kinh tế béo bở nhất của Afghanistan trong những thời điểm tăng trưởng chậm chạp.
…Đến buôn lậu ma túy
Ông Omar Hamid - người đứng đầu Văn phòng Rủi ro khu vực châu Á - Thái Bình Dương thuộc Cty phân tích toàn cầu HIS - nhận định: “Yêu cầu mới nhất của Taliban đã phản ánh khuynh hướng ngày càng tăng ngay trong giới lãnh đạo tổ chức này là vừa củng cố kênh tài chính vừa xây dựng một chính phủ có tổ chức chặt chẽ.”.
Hãng tin Deutsche Welle dẫn lời ông Wahid Mazhdah, cựu nhân viên của chính phủ Taliban bị lật đổ, cho biết: “Trong quá khứ, các Cty viễn thông đã trả “tiền bảo kê” cho Taliban, nhưng các báo cáo đã chỉ ra rằng tổ chức này vẫn muốn có được 10% từ phía họ cũng như tất cả các hoạt động kinh doanh khác tại những khu vực dưới quyền kiểm soát của Taliban”.
Nhiều người cho rằng, Taliban là các “chuyên gia” trong việc quản lý các ngành công nghiệp bất hợp pháp vốn bắt nguồn từ tất cả các mảng hoạt động phi pháp, từ bắt cóc đến buôn lậu hàng hóa và cả tống tiền, đặc biệt nhất là buôn lậu ma túy. Đơn cử như tổ chức này phụ thuộc vào nông dân – phần lớn sống ở các tỉnh miền Nam Afghanistan như Helmand, Uruzgan, Kandahar và Zabul – để trồng cây thuốc phiện và Taliban chu cấp một khoản lợi tức cho nông dân khi trồng loại cây này.
Các khoản tiền mà Taliban chi trả thường cao hơn so với những gì mà nông dân tham gia vào các chương trình thay đổi sinh kế được phát triển bởi cộng đồng thế giới nhằm chống lại nạn buôn bán ma túy phi pháp ở Afghanistan. Lợi nhuận của Taliban không chỉ từ doanh số bán ma túy mà còn lấy từ các loại thuế khác nhau từ ma túy thông qua các hoạt động buôn bán quan trọng, mà phần lớn các hoạt động diễn ra ngay tại những khu vực đặt dưới quyền kiểm soát của họ.
Chuyện gì xảy ra với những người bị hứa lèo? Hãng tin Deutsche Welle dẫn lời một cư dân ở tỉnh Helmand với đề nghị giấu tên, cho hay: “Tôi biết rằng nông dân rất bần cùng để nộp thuế cho Taliban hay chỉ đơn giản là họ không muốn nạp thuế cho chính quyền này.
Họ bị đưa đi khỏi nhà và giờ đây không ai biết những người này đang ở đâu”. Cũng người dân ở tỉnh Helmand trần tình: “Taliban nhận một số tiền lớn từ những kẻ buôn lậu ma túy bởi vì lực lượng này đã ra tay “bảo kê” các thị trường ma túy, hộ tống những kẻ buôn lậu và giúp áp tải thành công các lô hàng ma túy”.
Thật khó để nói chính xác có bao nhiêu tiền đã được Taliban thu về từ các đường dây ma túy, nhưng theo chuyên gia chống khủng bố Tomas Olivier, ước tính khoản lợi nhuận trên có thể dao động từ 100 triệu USD đến 300 triệu USD mỗi năm. Afghanistan đã sản xuất khoảng 80% nguồn thuốc phiện của thế giới và cũng dùng để sản xuất nên heroin.
 |
| Taliban “bảo kê” các công ty viễn thông để thu những khoản lợi nhuận kếch xù |
Tống tiền và “thuế má”
Taliban tống tiền không chỉ từ người nông dân mà còn cả các tập đoàn viễn thông, thêm một nguồn tiền bổ sung đáng kể tại những khu vực do họ kiểm soát và thường bị che giấu dưới chiêu bài “thuế tôn giáo”. Một báo cáo của LHQ được công bố vào đầu tháng 9/2012 đã tiết lộ, Taliban đã đánh 2 dạng thuế truyền thống chính gọi là Ushr - 10% trên thuế thu hoạch mùa màng, và Zakat - 2,5% thuế đánh vào tài sản cá nhân.
Báo cáo của LHQ chỉ rõ: “Tại các khu vực đặt dưới quyền của Taliban, chủ yếu là canh tác cây thuốc phiện, Ushr là nguồn thu nhập chính của họ; mặc dầu vậy, Taliban cũng có các dịch vụ thuế khác như nước hoặc điện dù họ không có ảnh hưởng đối với nguồn cung”. Báo cáo này cũng nói thêm rằng, tại một số khu vực, Taliban cũng thu 10% thuế từ chủ các cửa hàng và những hoạt động kinh doanh nhỏ khác.
Các chuyên gia cũng cho rằng tại một số nơi, các nhà thầu, những tổ chức phi chính phủ, Cty tư nhân và thậm chí cả các thành viên của chính phủ Afghanistan cũng trực tiếp hoặc gián tiếp là nạn nhân “tống tiền” của Taliban hoặc “tiền bảo kê” nhằm đạt được các mục tiêu của riêng họ. Hãng Deutsche Welle dẫn lời ông Michael Kugelman, một chuyên gia về Nam Á tại Trung tâm Woodrow Wilson (Washington D.C, Mỹ), cho biết:
“Rất ít người muốn thừa nhận họ cung cấp tiền cho Taliban, vì vậy rất khó nắm bắt rõ con số này. Người ta cũng tin rằng khi các tổ chức quốc tế đến Afghanistan, họ cũng “lót tay” cho Taliban để được thông quan các đoàn xe”.
Nói trắng ra, theo nhà phân tích Omar Hamid, rủi ro bị tống tiền ở Afghanistan đã tăng cao vào năm 2016, khi các nguồn ngân sách truyền thống của Taliban đã bị thắt chặt. Theo Văn phòng ma túy và tội phạm của LHQ, sản xuất thuốc phiện từ canh tác cây anh túc ở Afghanistan đã sụt giảm 48% vào năm 2015, trong khi nguồn ngân sách nước ngoài cũng khá giới hạn bởi các cường quốc trong khu vực đang đẩy mạnh đàm phán hòa bình với chính quyền Kabul.
Hỗ trợ từ bên ngoài
Nhưng chưa hết, Taliban còn được cho là đã nhận các khoản đóng góp tài chính từ các tổ chức từ thiện Hồi giáo và các tổ chức khác bên ngoài lãnh thổ Afghanistan. Những khoản tiền này đến từ những quốc gia tại khu vực Vịnh Ba Tư và quốc gia láng giềng Pakistan.
Ông Michael Kugelman khẳng định: “Chắc chắn có viện trợ từ nước ngoài. Doanh thu từ dầu hỏa đã sụt giảm trong những tháng gần đây cũng đồng nghĩa ngân sách cho Taliban cũng giảm theo”.
Một số nguồn tin nói, khả năng phục hồi của Taliban trong các khoản hỗ trợ tài chính và hậu cần mà họ có được từ láng giềng Pakistan. Hãng Deutsche Welle dẫn lời ông Tomas Olivier cho biết: “Tôi cho rằng có một kết nối bền chặt giữa cơ quan tình báo ISI (Pakistan) và Taliban (Afghanistan) kể từ thời Liên Xô vào năm 1979”; tuy nhiên, chính phủ Pakistan luôn bác bỏ mọi cáo buộc này.
 |
| Có nguồn tin cho rằng Taliban nhận viện trợ từ các tổ chức từ thiện Hồi giáo và các cơ sở khác bên ngoài lãnh thổ Afghanistan |
Sự thật còn rất xa
Thật khó để biết ngân sách thường niên của Taliban, song nhiều người cho rằng có thể khoảng hàng trăm triệu USD. Báo cáo của LHQ năm 2012 ước tính, từ tháng 4/2011 đến tháng 3/2012, Taliban đã thu được 400 triệu USD thông qua các khoản thuế, đóng góp, tống tiền và cả sự góp tay vào ngành công nghiệp buôn bán “cái chết trắng”.
Báo cáo của LHQ cũng nhấn mạnh, Taliban thu ngân sách thông qua tống tiền các chương trình viện trợ và phát triển lấy ngân sách từ các chính phủ nước ngoài. Báo cáo còn chỉ rõ: “Ước tính thu nhập của Taliban từ các hợp đồng của chính phủ Mỹ và các khoản hiến tặng quốc tế khác dao động từ 10% đến 20% tổng thu nhập, thường là “tiền bảo kê” mà Taliban “bật đèn xanh” với nhà thầu để thâm thụt ngân sách”. Trong mọi trường hợp, Taliban đều muốn trả cho các chiến binh của mình một khoản lương hấp dẫn.
Ông Michael Kugelman dẫn giải: “Nhiều lính quèn được Taliban chiêu mộ không chỉ bởi bị “đầu độc” từ học thuyết mà còn bởi chính sách trả lương cao. Tại một đất nước nghèo như Afghanistan, giới trẻ sẵn sàng gia nhập nếu thấy có một mức lương cao và ổn định ngay cả khi nơi họ làm việc là một tổ chức khủng bố. Khoản doanh thu khổng lồ giải thích tại sao Taliban vẫn hung dữ bất chấp những cuộc đấu đá nội bộ, khủng hoảng lãnh đạo và mất mát trên chiến trường”.
Thêm nữa, Taliban nhận được sự ủng hộ của một bộ phận xã hội Afghanistan, nghĩa là họ không cần nhiều tiền để tồn tại. Ông Tomas Olivier, CEO của Cty cố vấn an ninh Lowlands Solutions Netherlands (LNS), đồng tình: “Họ (Taliban) kiểm soát nhiều phần dân cư, các hệ thống địa hình và kinh tế truyền thống, đường xá và chợ búa”.
Các chuyên gia tin rằng chính sự hỗ trợ địa phương, cũng như tiền của từ bạo lực và đe nẹt đã trở thành chiến lược của Taliban…/.
