Trong 271 bệnh nhân mắc Covid-19 chữa trị ở Việt Nam, phi công của Vietnam Airlines là một trong những trường hợp nặng nhất. Nhập viện từ ngày 18/3, bệnh nhân 43 tuổi đôi lúc có tín hiệu lạc quan nhưng hiện giờ vẫn nguy kịch. Một lý do khiến anh có diễn biến bệnh bất thường chính là hiện tượng “cơn bão cytokine”.
Bão cytokine khiến bệnh nhân có diễn biến bất thường. Ảnh minh họa: Independent
Bão cytokine là gì?
Thông thường, khi bị virus tấn công, cơ thể người khỏe mạnh sẽ tiết ra chất cytokine để chống lại các mầm bệnh. Tuy nhiên, ở một số bệnh nhân, lượng cytokine quá nhiều, tiêu diệt cả tế bào lành, ảnh hưởng tới các cơ quan khác.
Điều này dẫn tới hiện tượng đáng sợ ở một số bệnh nhân Covid-19: Họ vật vã trải qua tuần đầu và bắt đầu cảm thấy khỏe hơn. Rồi đột ngột, họ bị nặng hơn.
“Lúc đầu, họ chỉ cần cung cấp thêm một chút oxy. Nhưng trong vòng 24 giờ, họ phải lắp máy thở”, bác sĩ Pavan Bhatraju, làm việc tại Khu Chăm sóc Tích cực, Trung tâm Y tế Harborview (Seattle, Mỹ), nói.
Nghiên cứu của bác sĩ Bhatraju cùng đồng nghiệp phát hiện phổi của các bệnh nhân bị suy rất nhanh. Mọi chuyện xảy ra chỉ trong vòng 7 ngày kể từ khi một người nhiễm Covid-19, có thể gặp ở cả bệnh nhân trẻ, có sức khỏe tốt.
Các bác sĩ tin rằng, trong một số trường hợp, lý do chính là hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng thái quá với virus. Đó chính là hiện tượng “bão cytokine”.
Tác dụng phụ
Thời điểm hiện tại, hệ miễn dịch của cơ thể là vũ khí hữu hiệu nhất để chống lại Covid-19. Tuy nhiên, khi các tế bào miễn dịch chống lại sự lây nhiễm, chúng cũng tạo ra các phân tử độc hại. Những người bị nhiễm cúm từng trải qua các hậu quả này: sốt, đau, viêm nhiễm.
Thông thường, hệ thống miễn dịch chỉ hoạt động khi cơ thể cần. Nhưng khi có cơn bão cytokine, hệ thống này tiếp tục sản sinh ra cytokine làm cơ thể quá tải, tấn công vào các bộ phận khác trong cơ thể.
“Điều đó giống như khi chuông báo cháy kêu không ngừng và bạn sẽ liên tục gọi lính cứu hỏa. Rồi tới lúc bạn sẽ có quá nhiều người tới giúp dập lửa”, nhà dịch tễ học Jessica Hamerman giải thích.
Bão cytokine chỉ xuất hiện ở một số căn bệnh và vẫn chưa ai hiểu tại sao có hiện tượng này ở bệnh nhân Covid-19.
Theo nhà dịch tễ học Hamerman, tế bào miễn dịch mạnh mẽ nhất cần khoảng một tuần để sản sinh. Khi đó, cơ thể có thể bắt đầu bình phục rồi nhanh chóng suy sụp khi tế bào trên phát triển quá mức cần thiết.
Các cách chữa trị
Mặc dù có rất ít dữ liệu, một số bác sĩ đã kê cho bệnh nhân các loại thuốc chống viêm để làm chậm hoặc ngừng quá trình trên. Thuốc có thể chặn một số cytokine nhất định hoặc làm mòn phản ứng miễn dịch.
Một số loại thuốc ức chế IL-6 hay interleukin-6 chặn được một số loại cytokine liên quan tới viêm nhiễm. Các ca bệnh ở Pháp, Trung Quốc đã có phản ứng tích cực với cách điều trị này.
Một nữ bệnh nhân ở Mỹ sắp phải lắp máy thở đã tự thở lại trong vòng vài giờ khi sử dụng steroid và thuốc ức chế IL-6. Một bệnh nhân khác giảm được thời gian sử dụng máy thở, không cần tới vài tuần như tiên liệu.
“Tác dụng của chúng thật ấn tượng”, bác sĩ Daniel Griffin, người đứng đầu nhóm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm của Tổ chức ProHealth Care (Mỹ), cho hay. Sáu bệnh nhân của ông đã có dấu hiệu cải thiện sức khỏe.
Thuốc không dành cho tất cả mọi người
Tuy nhiên, những nhà nghiên cứu khác cảnh báo các cách chữa chưa được kiểm nghiệm có thể đem lại nhiều nguy cơ.
Bác sĩ Tobias Hohl, Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (Mỹ), nói, kiềm chế hệ miễn dịch vào đúng thời điểm nó phải đấu tranh với virus chết người có thể đem lại những hậu quả không muốn.
Ông khẳng định những trường hợp trên chưa đủ để chỉ định các loại thuốc cho tất cả bệnh nhân. Ví dụ như corticosteroid có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm lần thứ hai. Các căn bệnh do nấm và vi khuẩn gây ra có thể khiến người bệnh nguy kịch hơn cả khi nhiễm Covid-19.
Các nhà nghiên cứu cũng cho hay bão cytokine chắc chắn không phải là lý do duy nhất khiến người bệnh tử vong khi nhiễm Covid-19.