Lễ hội Ná Nhèm nhằm ôn lại truyền thống lịch sử của địa phương, phục dựng lại câu chuyện đánh giặc giữ bản làng của người dân, cũng như những phong tục tập quán về tín ngưỡng dân gian được thể hiện qua các trò chơi, trò diễn cổ khi người dân tái hiện lại.
Mặc dù thời tiết không thuận lợi nhưng rất đông người dân và du khách vẫn có mặt từ sớm tại đình làng Mỏ, xã Trấn Yên, Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn để đợi đến giờ rước.
Để chuẩn bị cho buổi lễ, ngay từ sáng sớm các nghi thức cúng, tế và rước nước từ miếu thờ đức vua Miêu Tĩnh tại mỏ nước Bó Vằn về đình Làng Mỏ; nghi lễ cúng tế tại đình Làng Mỏ và miếu Xa Vùn được các thầy mo, ông hội thực hiện nghiêm chỉnh.
Những người thực hiện các phần nghi lễ cúng tế là những người từ 60 tuổi trở lên, được mọi người tin tưởng, tín nhiệm và hiểu biết về phong tục tập quán của địa phương.
Ngoài thầy mo, còn có hai ông hội (bồi tế) là người phụ giúp thầy mo trong việc mang lễ vật lên dâng thần và 4 anh Tưởng là những trai đinh từ 16 tuổi trở lên, được mọi người tin tưởng tín nhiệm. Các anh Tưởng có nhiệm vụ giúp thầy mo và hai ông hội chuẩn bị các lễ vật.
Lễ hội độc đáo với màn rước sinh thực khí nam (Tàng thinh) và sinh thực khí nữ (Mặt nguyệt). Đây là nghi thức để cầu may mắn, bình an, sinh sôi nảy nở. Cùng với đó, du khách còn được thưởng thức trò diễn Sỹ - Nông - Công - Thương, Ngư - Tiều - Canh - Mục (kén dâu, kén rể) và các môn thể thao truyền thống như chơi đu, kéo co, đẩy gậy, cờ tướng...
 |
Hàng nghìn du khách đội mưa đến tham dự lễ hội |
Có thể nói, lễ hội Ná Nhèm mang nhiều giá trị có ý nghĩa lịch sử của cộng đồng dân tộc, lịch sử các ngành nghề, phong tục tập quán, các trò chơi, trò diễn và lễ nghi... tất cả như được sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền.
Lễ hội Ná Nhèm được phục dựng, tổ chức thường niên từ năm 2012 và đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia từ năm 2015. Đây cũng là một sinh hoạt văn hóa độc đáo được các lớp cha ông người Tày - Nùng ở xã Trấn Yên (huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn) đúc kết, lưu truyền đến ngày nay.
Việc duy trì tổ chức lễ hội của người Tày xã Trấn Yên đã góp phần phát huy, giữ gìn và quảng bá truyền thống văn hóa của quê hương, tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân có dịp giao lưu, sáng tạo các loại hình văn hóa, góp phần duy trì và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Sau nhiều năm được phục dựng và duy trì tổ chức, lễ hội Ná Nhèm, xã Trấn Yên (Bắc Sơn, Lạng Sơn), ngày càng khẳng định vị trí trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân địa phương. Với những giá trị lịch sử, lễ hội Ná Nhèm sẽ tạo nên sự hấp dẫn để thu hút khách du lịch đến trải nghiệm và tìm hiểu về bản sắc dân tộc nơi đây.
