Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ Chương trình Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam (EU JULE) do Liên minh châu Âu và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đồng tài trợ, nhằm giúp TANDTC thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển án lệ, góp phần bổ khuyết cho hệ thống pháp luật, tạo tính ổn định, minh bạch trong các phán quyết của Tòa án.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, cùng với việc đổi mới quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ theo Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP, ngày 22/8/2019 vừa qua, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã thông qua 3 án lệ theo thủ tục rút gọn đối với các án lệ được Hội đồng Thẩm phán TANDTC lựa chọn khi xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm; nâng tổng số án lệ được công bố lên 29 án lệ.
Mặc dù số lượng án lệ được công bố chưa nhiều nhưng các án lệ được công bố đã nhận được sự đón nhận tích cực từ phía dư luận xã hội, giới luật sư, các chuyên gia, nhà khoa học và đặc biệt là các Thẩm phán trực tiếp làm công tác xét xử. Đến nay, đã có hơn 600 bản án, quyết định của Tòa án viện dẫn, áp dụng án lệ.
Với kết quả trên, có thể nói án lệ đã thực sự đi vào thực tiễn đời sống pháp lý của đất nước, góp phần bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử, nâng cao chất lượng xét xử của các Tòa án.
“Số lượng án lệ không nhiều nhưng đã tạo ra xu hướng bên cạnh tuân thủ pháp luật, các thẩm phán cũng đã bước đầu nghiên cứu và viện dẫn án lệ vào xét xử, mở ra thời kỳ mới trong việc thúc đẩy phát triển án lệ nhiều hơn nữa tại Việt Nam”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.
Vẫn theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, trong số các án lệ của Việt Nam có những án lệ được các chánh án của các nước đánh giá cao, điển hình là án lệ về lái xe ô tô tông vào cảnh sát giao thông đang làm nhiệm vụ nhưng người cảnh sát giao thông đã bám được lên thành xe, không bị thiệt hại về người.
Chánh án TANDTC cho biết thêm, tiếp tục triển khai công tác phát triển án lệ năm 2019, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, TANDTC đã rà soát, phát hiện được 17 bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật để đề xuất lựa chọn làm nguồn phát triển thành án lệ.
Phát biểu tại hội thảo, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam Caitlin Wiesen nhấn mạnh, hệ thống án lệ của Việt Nam vẫn đang trong quá trình phát triển và còn nhiều phương diện cần cải thiện.
Bên cạnh đó, hoạt động nâng cao năng lực cho thẩm phán và cán bộ toà án cần được ưu tiên trong những năm tiếp theo. Thẩm phán và cán bộ toà án cần hiểu một cách thấu đáo quá trình lựa chọn án lệ và vai trò của họ trong việc đề xuất và áp dụng án lệ.
Bà Caitlin Wiesen cũng cho rằng cần thúc đẩy sự tham gia của người dân trong quá trình đề xuất các quyết định đã có hiệu lực pháp luật để xem xét, phát triển thành án lệ; đồng thời, tạo điều kiện tốt hơn cho thẩm phán, luật sư, chuyên gia pháp lý và các bên liên quan khác tham gia vào quá trình cải thiện hệ thống án lệ.
Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Sơn - Nguyên Phó Chánh án TANDTC, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, Trưởng nhóm nghiên cứu – đã trình bày tóm tắt về Báo cáo nghiên cứu về phát triển án lệ tại Việt Nam, trong đó nhấn mạnh các giải pháp tăng cường hoạt động đề xuất án lệ, viện dẫn án lệ, cũng như nêu cao tinh thần cần có thêm các nghiên cứu về các vấn đề pháp lý trong việc phát triển án lệ.
TS. Nguyễn Sơn cũng chia sẻ thêm về việc đề xuất bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án để phát triển thành án lệ.