Khúc "Gọi mùa" trên tranh sơn mài

Triển lãm đánh dấu sự chuyển mình

Họa sĩ Nguyễn Thái Cớ (sinh năm 1976, Hưng Yên) là thành viên của Hội Mỹ thuật Việt Nam, anh là một cái tên đã tham gia nhiều hoạt động triển lãm tranh với các nhóm họa sĩ từ năm 2006. Nhưng đến năm 2023, mới là thời điểm "chín", để triển lãm tranh sơn mài cá nhân đầu tiên của anh được ra mắt công chúng, với cái tên Gọi mùa.

Ba mươi hai bức tranh, là những cảm xúc, suy tư của người nghệ sĩ trước "vũ điệu" bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Hơn nữa, đó còn là bước chuyển từ tranh mang khuynh hướng ấn tượng, lãng mạn sang “địa hạt” trừu tượng của Họa sĩ Thái Cớ.

Giống như Họa sĩ Nguyễn Xuân Tiệp (Nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam) có nhận định: "Ba mươi hai bức tranh được trưng bày, là cả một chặng đường hoạt động nghệ thuật đầy đam mê và tâm huyết của nghệ sĩ Thái Cớ, từ khuynh hướng ấn tượng, pha chút lãng mạn, giờ đã chuyển hẳn sang trừu tượng".

Sinh ra và lớn lên ở làng quê Hưng Yên, Họa sĩ Nguyễn Thái Cớ cho biết, anh yêu vẻ đẹp mộc mạc của ruộng lúa, của những khúc giao mùa, của những truyền thống xa xưa thấm đẫm trong hơi thở cuộc sống nơi đây. Đó là nguồn cảm hứng bất tận để Họa sĩ Thái Cớ thổi hồn vào tác phẩm của mình.

Hoạt động nghệ thuật từ rất sớm, ban đầu Họa sĩ Nguyễn Thái Cơ chủ yếu sử dụng "bút pháp" mang khuynh hướng của trường phái ấn tượng để vẽ những khoảnh khắc đời thường tại quê hương, như lễ hội, hội chợ, phiên chợ người Dao, mùa gặt... Hay những danh lam, di tích thắng cảnh quê hương, đất nước như Bến Đục – Hương Tích, Cầu Thê Húc.

Triển lãm Gọi mùa với nhiều bức tranh có chiều sâu về ý nghĩa.

Họa sĩ Thái Cớ thường dùng những gam màu nóng, trầm như màu đỏ, màu vàng, với đường nét mờ ảo và các hình tượng độc đáo, nhằm khắc họa vẻ đẹp thơ mộng, mộc mạc pha chút bí ẩn của làng quê truyền thống Việt Nam.

Cảm thức về mùa đã tồn tại trong tranh của Họa sĩ Thái Cớ từ rất lâu, có lẽ bởi cuộc sống của người nông dân ở làng quê Việt Nam bao đời nay luôn gắn liền cùng thiên nhiên, mùa màng “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối”, “Hạt gạo làng ta/ Có bão tháng bảy/ Có mưa tháng ba”.

Vì vậy, có không ít bức tranh của Họa sĩ Thái Cớ được vẽ trước đây, đã mang những cái tên như "Mùa câu cá" (The fishing season), Ngày tháng tư (April days), Mùa trồng lúa (The rice – growing season).

Tuy nhiên, nếu như trước đây, những bức tranh vẫn còn các hình khối, đường nét nhằm thể hiện góc nhìn về con người, thiên nhiên, mùa màng mang đậm bản sắc đồng quê Bắc bộ của họa sĩ. Thì đến với triển lãm cá nhân Gọi mùa, tác giả đã đưa người xem vào một “cõi” độc lập của tâm hồn, không còn những hình ảnh tre trúc, ruộng lúa gắn với thực tại nữa, đây là nơi họa sĩ tạo nên các không gian bằng cảm nhận màu sắc ào ạt, hào hứng đầy say mê.

Sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người

Tại triển lãm Gọi mùa, chia sẻ với phóng viên, Họa sĩ Thái Cớ cho biết: “Theo quan niệm của phương Đông, mỗi mùa có 24 tiết khí, mỗi tiết khí đều có ảnh hưởng đến con người, thiên nhiên, đất trời và môi trường. Đó chính là nguồn cảm hứng để tôi tạo nên ba mươi hai tác phẩm với chủ đề mang tên Gọi mùa".

Tất cả những bức tranh trong triển lãm cá nhân đầu tay, đều được Họa sĩ Thái Cớ dùng chất liệu sơn mài để thể hiện ý tưởng của mình. Anh cho rằng, chất liệu sơn mài truyền thống có nét đằm thắm, đặc sắc, thu hút, giúp anh dễ dàng truyền tải những cảm xúc, rung động về sự giao hòa của bốn mùa trong tự nhiên với tâm hồn con người.

Bức tranh "Lễ hội cầu mưa" là tác phẩm độc đáo thu hút nhiều người xem.

Bằng việc sử dụng những hình dạng, đường nét, màu sắc độc đáo, Họa sĩ Thái Cớ đã mở ra một không gian bên trong, để biểu đạt góc nhìn của cá nhân: “Bằng những bức vẽ trừu tượng, người họa sĩ có thể chủ động tạo nên các không gian. Đặc biệt, tôi muốn người xem tự cảm nhận, kiến giải những bức tranh theo chính trải nghiệm, suy nghĩ của riêng bản thân”.

Từ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông và 24 tiết khí như Lập Xuân, Vũ Thủy, Kinh Trập, Xuân Phân, Thanh Minh,… anh đã dùng gam màu trầm - đặc trưng của tranh sơn mài như xanh, đỏ, vàng, đen để tạo nên những không gian đặc sắc. Ví dụ bức tranh “Mùa xuân”, từ gam nền màu đen, những ánh xanh nở rộ như hàng trăm trồi non bung tỏa trong tiết xuân, xen kẽ mảng màu vàng tựa ánh nắng rung rinh xuyên qua kẽ lá.

Chất liệu sơn mài có lẽ là hình thức biểu đạt phù hợp nhất cho lời “gọi mùa” của họa sĩ Thái Cớ. Bằng vỏ sò, vàng, bạc, một không gian lung linh, huyền ảo, lấp lánh của tiết trời khi vào Hạ bỗng chốc hiện lên. Màu của nắng, của gió, của cây cỏ giống như một dòng màu sắc cứ chìm xuống, rồi lại lãng đãng trôi theo tiếng gọi mùa miên man.

Và gọi mùa đâu chỉ có 24 tiết khí hay mưa phùn mùa xuân, nắng gắt mùa hạ, gió se mùa đông, mà nó còn là khoảnh khắc giao mùa, là lễ hội cầu mưa. Nổi bật lên giữa phòng triển lãm, là bức tranh “Lễ hội cầu mưa”, Họa sĩ Nguyễn Thái Cớ chia sẻ: “Lễ hội cầu mưa chính là những hình ảnh diễn ra tại quê nhà của tôi. Đó là một vùng đất giao thoa giữa Kinh Bắc và Phố Hiến”.

Giữa phông nền màu đỏ tượng trưng cho may mắn, hạnh phúc và sức mạnh ở phương Đông, hình ảnh của con lân to lớn, Đức Phật trang nghiêm ngồi trên tòa sen hiện lên rõ ràng bằng gam màu vàng, đại diện cho nền văn hóa truyền thống Việt Nam. Xen kẽ, nhấp nhô trong không gian huyền ảo, là con người nhỏ bé tiệp màu với các đức tối cao đang hòa quyện vào không khí tâm linh cổ truyền bao trùm toàn bộ bức tranh.

Điều thú vị khi nhìn các bức tranh trừu tượng, là người xem không những thấy được cá tính sáng tạo độc đáo của người nghệ sĩ, mà hơn cả đó là tầng nghĩa, bề dày văn hóa, cùng những suy tư, trăn trở của con người. Đặc biệt, thưởng thức tác phẩm nghệ thuật là mở ra một thế giới mới giúp con người tìm về chính bản thân, tự tò mò, đưa ra câu hỏi, rồi trả lời bằng tiếng nói của mình.

Như chị Hoàng Thị Thanh Mai, Phó Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật Hưng Yên có nhận định: "Khi nhìn vào những bức tranh của Họa sĩ Thái Cớ, tôi vừa thấy độ mãnh liệt, cảm hứng tràn trề, sinh sôi nảy nở của tiếng “gọi mùa”. Nhưng, sâu hơn ở bên trong, mỗi bức tranh để lại cho tôi những rung cảm tinh tế, nhẹ nhàng, lắng đọng, đặc biệt là ở các bức tranh vẽ về giao mùa".

Triển lãm diễn ra đến hết ngày 7/8, tại 29 Hàng Bài, Hà Nội.