Nhận diện rào cản để vượt khó
Kiểm kê khí nhà kính (KNK) là hoạt động quan trọng để xác định lượng phát thải KNK của các nguồn phát thải. Chẳng hạn, đối với các loại hình cơ sở sản xuất, kinh doanh, kết quả của hoạt động này là cơ sở để xét phạm vi định mức phát thải KNK trên từng đơn vị sản phẩm. Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tổng lượng phát thải KNK tại các cơ sở sản xuất của Việt Nam năm 2022 là 662,6 triệu tấn CO2 tương đương. Như vậy, kiểm kê KNK tạo tiền đề cho việc phân bổ hạn ngạch phát thải KNK tại các cơ sở từ giai đoạn 2026 đến hết 2030 và các giai đoạn tiếp theo; đồng thời giúp các doanh nghiệp xác định chiến lược giảm phát thải, chủ động tham gia vào thị trường trao đổi tín chỉ carbon, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường đối với các sản phẩm xuất khẩu…
Hiện nay, Việt Nam đã tham gia và ký kết các cam kết quốc tế về giảm phát thải KNK. Trong đó, mục tiêu giảm phát thải KNK của Việt Nam đến năm 2030 là 27% so với kịch bản phát triển thông thường. Theo Quyết định 01/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các doanh nghiệp có tên trong danh mục bắt buộc thực hiện kiểm kê KNK bao gồm hơn 1.900 cơ sở thuộc các ngành Công Thương, Giao thông vận tải, Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường. Còn theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải KNK và bảo vệ tầng ô-zôn, từ năm 2024 trở đi, các cơ sở này phải tổ chức thực hiện kiểm kê KNK cấp cơ sở, xây dựng báo cáo kiểm kê KNK cấp cơ sở định kỳ 02 năm 01 lần, gửi UBND cấp tỉnh trước ngày 31/03 kể từ năm 2025 để thẩm định.
Chuyển đổi xanh trong các ngành công nghiệp là xu hướng tất yếu, đòi hỏi cam kết và hành động tích cực giảm phát thải của các bên liên quan. Đặc biệt, các ngành phát thải lượng KNK lớn cần phải ưu tiên chuyển đổi từ các phương pháp sản xuất truyền thống sử dụng năng lượng, tài nguyên không hiệu quả và gây ô nhiễm môi trường sang các quy trình sản xuất sạch sẽ, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường, tạo ra các sản phẩm an toàn và phù hợp với xu thế xanh.
Tuy nhiên, việc giảm phát thải này cũng gặp phải những rào cản nhất định, bao gồm yếu tố từ nhu cầu tiên quyết phát triển nền kinh tế - xã hội, yếu tố cơ chế chính sách, hiệu quả kinh tế, hạn chế về công nghệ. Chia sẻ tại Hội thảo “Chuyển đổi xanh ngành công nghiệp - Kiểm kê khí nhà kính: Nền tảng cho lộ trình giảm phát thải”, ông Lê Minh Toàn Phương, Giám đốc Phát triển kinh doanh, Công ty Cổ phần Sàn Giao dịch Tín chỉ Carbon ASEAN (CCTPA) nhận định, việc áp dụng các giải pháp giảm phát thải KNK thường tốn kém hơn so với các giải pháp truyền thống. Một số giải pháp đòi hỏi phải áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại nhưng các công nghệ này vẫn còn chưa phổ biến ở Việt Nam. Chưa kể tới các hạn chế về nguồn lực con người phải đáp ứng cả về chất và lượng đối với quy trình chuyển giao và áp dụng công nghệ mới.
Quyết tâm xanh
Ngành Xây dựng đến năm 2030 phải giảm 74,3 triệu tấn CO2 tương đương, chiếm 13% so với tổng lượng giảm phát thải, đối với quá trình công nghiệp và sử dụng năng lượng trong sản xuất vật liệu xây dựng, tòa nhà. Theo Bản Đóng góp do quốc gia tự quyết định 2022 (NDC) thì lượng đóng góp giảm phát thải KNK của ngành Xây dựng sẽ tăng cao hơn. Theo một số liệu thống kê mới đây, trong năm 2022, chỉ riêng sản xuất vật liệu xây dựng phát thải 101,89 triệu tấn CO2 tương đương, trong đó phát thải lớn nhất là sản xuất xi măng với tỷ trọng chiếm gần 90%.
Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu đến năm 2030 của Bộ Xây dựng đã đưa ra các nhiệm vụ ưu tiên về kiểm kê KNK. Bộ cũng đã xây dựng dự thảo hướng dẫn kiểm kê KNK và MRV giảm nhẹ phát thải KNK đối sản xuất vật liệu xây dựng, dự kiến sắp ban hành. Đồng thời, Bộ cũng đang nghiên cứu xây dựng Kế hoạch thực hiện giảm phát thải KNK lĩnh vực quản lý của ngành Xây dựng, dự kiến ban hành trong năm 2024. Trong tháng 12, tại Hội thảo “Chuyển đổi xanh ngành công nghiệp - Kiểm kê khí nhà kính: Nền tảng cho lộ trình giảm phát thải”, ông Vũ Ngọc Anh, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường, Bộ Xây dựng đã nhấn mạnh việc chuyển đổi mô hình sản xuất để xanh hóa ngành công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng nói riêng, ngành công nghiệp xây dựng nói chung, là giải pháp quan trọng để giảm phát thải KNK toàn ngành.
Mặt khác, Bộ Công Thương cũng đang tích cực hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật về biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh ngành Công Thương, cũng như triển khai các hoạt động kiểm kê, xây dựng, quản lý vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu về KNK của ngành và cơ sở. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Thông tư quy định chi tiết kiểm kê KNK và đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) giảm nhẹ phát thải KNK lĩnh vực chất thải. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xây dựng và ban hành Kế hoạch giảm phát thải KNK ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Bộ Giao thông vận tải đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí methanol của ngành Giao thông vận tải; xây dựng cơ chế, chính sách và lộ trình phát triển phương tiện giao thông điện cho cấp quốc gia và thành phố; thực hiện nâng cao năng lực quản lý và giảm phát thải KNK...
