Làm xuyên Tết để rạch ròi phân quyền, phân cấp và ủy quyền

Sáng 13/2, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi); dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Với góc độ cơ quan chủ trì soạn thảo 2 dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã báo cáo, cung cấp thêm thông tin và giải trình một số nội dung có liên quan được các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ nêu lên.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh thêm về sự cần thiết xây dựng 2 dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) trong bối cảnh rất đặc biệt, cấp thiết. Theo bà, gắn với việc sắp xếp, tổ chức bộ máy tinh gọn thì phải đáp ứng được yêu cầu về hiệu năng, hiệu lực và hiệu quả trong hoạt động của tổ chức bộ máy, hệ thống chính trị chúng ta, đặc biệt, trong hệ thống của nền hành chính Nhà nước chúng ta từ Trung ương đến địa phương. Vì vậy, nằm trong tổng thể của cuộc cách mạng về việc sắp xếp, tổ chức bộ máy, cần thiết khẩn trương xây dựng 2 dự án Luật này.

“Kịp thời bảo đảm được yêu cầu là nền hành chính của chúng ta hoạt động thông suốt, liên tục, hiệu quả và hiệu lực. Đồng thời, đáp ứng được yêu cầu cải cách nền hành chính, nhất là trong cuộc cách mạng chúng ta đang hướng tới để đất nước bước vào kỷ nguyên mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”, Bộ trưởng nói và chia sẻ trong bối cảnh như vậy, rất cấp bách, thời gian chỉ có hai tháng, đúng với nghĩa “vừa chạy vừa xếp hàng”.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, hai dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) có rất nhiều điểm mới, nhưng điểm mới lớn nhất là điểm mới trong tư duy xây dựng pháp luật.

Theo đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư và Chủ tịch Quốc hội là luật chỉ quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc chung, vấn đề cơ bản. Từ đó, tạo điều kiện cho bảo đảm được sự ổn định và giá trị sức sống bền vững của dự án Luật. Cùng với đó, đảm bảo được trong điều hành thực tiễn của hệ thống hành chính Nhà nước.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đây là hai đạo luật gốc của nền hành chính Nhà nước. “Nếu đi vào những vấn đề rất cụ thể, không đưa ra những vấn đề nguyên tắc chung thì sau này sẽ không có căn cứ để cho tất cả các luật chuyên ngành. Do đó, chúng tôi thiết kế Luật này theo hướng như vậy”, bà Trà nói và nhấn mạnh đây là điểm đổi mới đột phá trong tư duy xây dựng pháp luật.

Điểm mới thứ hai được Bộ trưởng nêu ra là tập trung phân định rõ thẩm quyền của Chính phủ, chính quyền địa phương, với tư cách Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

“Như vậy, phải làm rõ được mối quan hệ giữa Chính phủ với tư cách là cơ quan hành pháp với cơ quan lập pháp và cơ quan tư pháp”, Bộ trưởng nói và cho biết Ban soạn thảo đã thiết kế nội dung này rất rõ ràng, rành mạch và đồng thời thiết kế vấn đề mang tính nguyên tắc, nhưng cũng có những nội dung thiết kế mang tính cụ thể hơn để thể hiện rõ Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất.

“Vấn đề nội hàm về cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất được thể hiện rất đầy đủ và rõ ràng trong Điều 10 của Luật Tổ chức Chính phủ. Còn đối với chính quyền địa phương chúng tôi cũng rành mạch ra HĐND, UBND… Hay thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, thẩm quyền của Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ với tư cách là thành viên Chính phủ và với tư cách là người đứng đầu Bộ, cơ quan ngang Bộ được thể hiện rõ ràng, để không có sự chồng lấn, giao thoa. Đặc biệt, xác định rõ trách nhiệm để không đẩy lên Chính phủ”, Bộ trưởng nói.

Về phân quyền, phân cấp và ủy quyền, Bộ trưởng cho biết đây là vấn đề mới nhất, cốt lõi nhất của hai Luật này. Trong đó, đi theo hướng Luật Tổ chức Chính phủ là luật gốc, phải đưa ra các nguyên tắc rất rạch ròi trong việc phân quyền, phân cấp và ủy quyền.

Đồng thời, Luật cũng quy định điều khoản rất quan trọng là “Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ phải căn cứ vào nguyên tắc này để khi xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật phải thực hiện theo quy định về phân quyền, phân cấp và ủy quyền”.

Nhấn mạnh đây là vấn đề rất mới, Bộ trưởng cho biết, khi thiết kế nội dung này, Ban soạn thảo đã tham khảo ý kiến của nhiều chuyên gia, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật của Quốc hội và các Ủy ban.

“Trong quá trình làm vừa qua, chúng tôi làm cả ngày cả đêm, thậm chí làm xuyên Tết để làm rõ phân quyền, phân cấp và ủy quyền. Vì đây là nội dung rất mới trong Luật Tổ chức Chính phủ và là vấn đề rất quan trọng để thực hiện phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Nếu không rành mạch vấn đề này thì không thể thực hiện được”, Bộ trưởng nhấn mạnh và cho rằng đây là cơ sở, cơ chế pháp lý cực kỳ quan trọng để giải quyết tất cả vướng mắc hiện nay của các luật chuyên ngành.

Bộ trưởng thông tin thêm, khi rà soát có tới 177 luật quy định rất cụ thể thẩm quyền của Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, có 152 luật quy định rất cụ thể về thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, có 141 luật quy định cụ thể về thẩm quyền của HĐND, UBND, có 92 luật quy định rất cụ thể thẩm quyền của cả 3 cấp chính quyền địa phương.

“Rất chồng chéo, rất vướng mắc thì làm sao có thể phân cấp, phân quyền và ủy quyền theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” được. Cho nên, phải xử lý vấn đề này như thế nào thì đây là tư duy đột phá trong việc xây dựng lập pháp của chúng ta là thực hiện việc ủy quyền lập pháp. Điều này chưa có trong tiền lệ”, Bộ trưởng chia sẻ và cho biết thêm trên thế giới đã thực hiện việc này khá phổ biến. Do đó, đây là tư duy đột phá, quyết định rất sáng suốt để đi đến quyết định giải quyết những vướng mắc này.

“Giải quyết vướng mắc trên trong thời gian 2 năm. Trong thời gian 2 năm này, Chính phủ sẽ ban hành các văn bản quy phạm pháp luật (nghị định) để xử lý những vấn đề còn vướng mắc để khơi thông được nguồn lực, tháo gỡ được điểm nghẽn cho việc thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền cũng như vấn đề có liên quan thuộc về nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp để hướng tới địa phương thực hiện được phương châm như đã nêu”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, nhiệm vụ quyền hạn của UBND, Chủ tịch UBND, Bộ trưởng cho biết trong thiết kế của dự án Luật cũng đưa ra những vấn đề mang tính khái quát, không quá cụ thể. Tuy nhiên, trong quá trình thiết kế cũng có những điều còn cụ thể sẽ tiếp thu để khái quát hơn.

Theo Bộ trưởng, sau khi Luật có hiệu lực thi hành, Chính phủ sẽ ban hành ít nhất 4 Nghị định.Theo đó, tất cả các Bộ, cơ quan ngang Bộ hiện nay đã hoàn thành xong dự thảo Nghị định cụ thể của Bộ mình để khi thông qua được 2 Luật này và các nghị quyết liên quan. Đồng thời, Chính phủ sẽ ký ngay văn bản này để vận hành một tổ chức bộ máy mới một cách thông suốt, không có khoảng trống pháp lý, bảo đảm được yêu cầu cho hoạt động chung của tổ chức cũng như của tổ chức trong hệ thống hành chính Nhà nước từ Trung ương đến địa phương.