“Kịp thời, chính xác, quyết liệt”
Ông có thể chia sẻ một số kết quả đạt được trong công tác kiểm tra văn bản (VB) thời gian qua?
- Thời gian qua, kế thừa những thành tích đã đạt được của các thế hệ lãnh đạo, công chức của Cục gây dựng, Cục Kiểm tra VBQPPL không ngừng đổi mới về nhiều mặt. Hiện Cục đang triển khai đồng bộ các giải pháp đổi mới về tổ chức và hoạt động theo Đề án được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt, tạo được chuyển biến tích cực trên các mặt công tác về kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa, hợp nhất VB và pháp điển. Kết quả đạt được đã phản ánh chất lượng công tác kiểm tra VB từng bước được nâng lên, ngày càng đi vào thực chất, có chiều sâu.
Về quản lý nhà nước, chúng tôi chú trọng thực hiện vai trò đầu mối của Cục trong tham mưu chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc sát sao các bộ, ngành, địa phương thực hiện trách nhiệm tự kiểm tra và kiểm tra VB theo thẩm quyền. Trong hoạt động nghiệp vụ, chúng tôi có nhiều đổi mới về cách thức tổ chức công việc, phân công công việc hợp lý, rõ người, rõ việc theo hướng “chuyên sâu”, “chuyên quản”, đề cao trách nhiệm kiểm tra VB với tinh thần “kịp thời, thận trọng, chính xác, quyết liệt”.
Nhờ đó, kết quả kiểm tra, xử lý VB nâng lên rõ rệt. Đơn cử năm 2017, Cục đã tiến hành kiểm tra 5.848 VB của các bộ, cơ quan ngang bộ và chính quyền cấp tỉnh (tăng 98% so với cùng kỳ năm 2015 và 69% so với cùng kỳ năm 2016); phát hiện 157 VB trái pháp luật về nội dung, thẩm quyền (tăng 20,5% so với cùng kỳ năm 2016).
Số VB trái pháp luật được xử lý đúng thời hạn tăng từ 29% (năm 2015, 2016) lên 47% (năm 2017). Việc phát hiện, kiến nghị xử lý VB trái pháp luật đã đóng góp thiết thực vào việc bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, khả thi của hệ thống pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, cá nhân, tổ chức, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Vậy có những bất cập nào cần khắc phục không, thưa ông?
- Bên cạnh những kết quả tích cực, công tác kiểm tra VB hiện nay vẫn còn những hạn chế như việc phát hiện một số VB trái pháp luật còn chưa kịp thời, vẫn còn trường hợp VB trái pháp luật được áp dụng gây hậu quả, báo chí phản ánh; một số bộ, ngành, địa phương chưa thực hiện đầy đủ thẩm quyền, trách nhiệm trong công tác kiểm tra, xử lý VB; việc xem xét, xử lý trách nhiệm của cơ quan, người đã ban hành VB trái pháp luật và khắc phục hậu quả do VB trái pháp luật gây ra còn gặp khó khăn, nhiều trường hợp chưa thực hiện được… Một thực tế rất đáng quan tâm là việc ban hành VB không bảo đảm tính hợp pháp tại các bộ, ngành, địa phương vẫn chưa có xu hướng giảm.
Tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Về chủ quan, nhận thức của một số cơ quan về công tác ban hành, tự kiểm tra VB còn chưa đầy đủ; việc thực hiện quy trình xây dựng, ban hành VB, nhất là đánh giá tác động, lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp trong một số trường hợp còn chưa thực chất...
Về mặt khách quan, VB do cấp bộ và cấp tỉnh ban hành có xu hướng tăng cùng với nhiều vấn đề kinh tế - xã hội mới, phức tạp nảy sinh, nhất là trong lĩnh vực kinh tế; kiểm tra VB là công việc khó, phạm vi tác động rộng, trong khi các điều kiện bảo đảm về con người, kinh phí và cơ sở vật chất còn hạn chế; quy định về xem xét, xử lý trách nhiệm của cán bộ, công chức đã tham mưu soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, ban hành VB trái pháp luật còn chưa đầy đủ, cụ thể.
Theo ông, giải pháp thời gian tới là gì?
- Để khắc phục những hạn chế, thời gian tới chúng tôi sẽ tiếp tục thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp sau:
Thứ nhất, thực hiện tốt vai trò đầu mối của Cục Kiểm tra VBQPPL trong việc kết nối hệ thống, hướng dẫn, đôn đốc các cơ quan kiểm tra VB trong cả nước, nhất là tổ chức pháp chế các bộ, ngành và Sở Tư pháp các địa phương thực hiện hiệu quả công tác kiểm tra VB;
Thứ hai, tập trung nguồn lực để thực hiện kiểm tra kịp thời các VB thuộc trách nhiệm được giao. Xác định lĩnh vực trọng tâm ưu tiên kiểm tra VB gắn với giải pháp chỉ đạo điều hành của Chính phủ về thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; tập trung vào các lĩnh vực như bảo vệ quyền con người, quyền công dân, hoàn thiện thể chế thị trường, tuân thủ điều ước quốc tế để thúc đẩy tiến trình hội nhập...; kiểm tra kịp thời, ưu tiên kiểm tra VB thuộc lĩnh vực trọng tâm ngay sau khi được ban hành, tiến tới các VB đều được kiểm tra tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất trước thời điểm có hiệu lực thi hành;
Thứ ba, thực hiện tốt công tác phối hợp, bảo đảm gắn kết chặt chẽ công tác kiểm tra VB với công tác soạn thảo, thẩm định VB, kiểm soát thủ tục hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, hình thành cơ chế đồng bộ trong việc theo dõi, phát hiện, xử lý VB trái pháp luật, góp phần tăng cường năng lực phản ứng chính sách, nhất là những tình huống VB sai có tác động tiêu cực về kinh tế - xã hội;
Và cuối cùng, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng hiệu quả Phần mềm hỗ trợ kiểm tra VB; khai thác hiệu quả tiện ích của Cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật, Công báo điện tử để cập nhật và thực hiện kiểm tra kịp thời các VB thuộc thẩm quyền, trách nhiệm được giao.
Không đơn thuần phát hiện và kiến nghị xử lý quy định trái luật
Với tư cách người đứng đầu đơn vị thực hiện nhiệm vụ “gác cổng” VB, ông có những trăn trở nào?
- Từ góc độ thực hiện nhiệm vụ của cơ quan kiểm tra VB, việc phát hiện được nhiều VB trái pháp luật là kết quả tích cực, nhất là đã kịp thời ngăn chặn, hạn chế được những tác động tiêu cực về kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, kết quả kiểm tra VB thời gian qua cho thấy tình trạng ban hành VB trái pháp luật vẫn còn nhiều, thậm chí một số lĩnh vực, địa bàn có chiều hướng gia tăng. Đây là nỗi trăn trở lớn của những người làm công tác pháp luật, làm sao để không còn việc ban hành VB pháp luật sai, phải “tuýt còi”, phải xử lý. Việc này là hết sức cần thiết, cấp bách, nhưng với tình hình thực tế nước ta hiện nay, để làm được việc này vẫn còn nhiều khó khăn.
Nhận thức rõ vấn đề này, thời gian qua, chúng tôi luôn tiếp cận công việc kiểm tra VB không đơn thuần chỉ là phát hiện và kiến nghị xử lý những quy định trong VB cụ thể, mà đồng thời chú trọng việc giúp cơ quan có VB trái pháp luật nhận thức rõ sai sót để tự xử lý; cảnh báo những vi phạm thường gặp, phân tích rõ nguyên nhân để tránh việc tiếp tục ban hành quy định sai phạm.
Chúng tôi cũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần quan tâm, nhận thức đầy đủ về nội dung, yêu cầu của công tác xây dựng, ban hành và kiểm tra VBQPPL; cần nhận thức rằng VBQPPL là bộ phận cốt lõi của thể chế, tạo nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.
Từ đó cần ưu tiên bố trí các điều kiện bảo đảm chất lượng của VB, nhất là tăng cường năng lực đội ngũ công chức và kinh phí cho công tác VB; thực hiện đúng quy định và đảm bảo chất lượng quy trình xây dựng VB.
Có thể nói một trong những khía cạnh “nóng” của công tác kiểm tra VB là việc xử lý những VB có dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhất là vi phạm về nội dung và thẩm quyền. Ông có thể đánh giá ra sao về việc xử lý những VB này thời gian qua?
- Đúng vậy, trong công tác kiểm tra VB, vấn đề có tính cốt lõi, cần phải chú trọng thường xuyên là xử lý VB trái pháp luật, nhất là đối với những VB trái pháp luật tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Thời gian qua, Lãnh đạo Bộ Tư pháp luôn quan tâm, chỉ đạo sát sao vấn đề này.
Cục Kiểm tra VBQPPL luôn tập trung cao, đôn đốc quyết liệt việc xử lý VB. Qua theo dõi cho thấy, thời gian qua đa số các bộ, ngành, địa phương đã nghiêm túc xem xét, xử lý nội dung trái pháp luật của VB theo đúng quy định. Tuy vậy, vẫn còn nhiều VB có nội dung trái pháp luật được xử lý không đúng hình thức hoặc chậm xử lý (theo quy định hiện hành, VB trái pháp luật phải được cơ quan, người ban hành xử lý trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị của cơ quan kiểm tra VB).
Để khắc phục hạn chế, tăng cường hiệu quả xử lý VB trái pháp luật, chúng tôi đã và đang thực hiện đồng bộ các giải pháp theo Đề án được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt đã nêu ở trên. Trong đó tập trung theo dõi sát, đôn đốc quyết liệt, kiên quyết xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị xử lý VB trái pháp luật, nhất là những trường hợp nội dung VB trái pháp luật xâm hại quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, lợi ích của Nhà nước, xã hội.
Đồng thời công khai kết quả kiểm tra, xử lý VB theo quy định; tăng cường kiến nghị việc xem xét, xử lý trách nhiệm đối với cán bộ, công chức đã tham mưu soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, ban hành VB trái pháp luật; kịp thời báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tình hình, kết quả kiểm tra, xử lý VB trái pháp luật và kiến nghị biện pháp xử lý các khó khăn, vướng mắc phát sinh.
Cảm ơn ông và chúc công tác kiểm tra VB tiếp tục gặt hái nhiều thành công hơn nữa!
