Vì sao kinh tế phục hồi mạnh, chứng khoán lại suy giảm?
Theo Báo cáo của Chính phủ tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, dự kiến cả năm 2022, Việt Nam đạt và vượt 14/15 chỉ tiêu kế hoạch đề ra, trong đó, tăng trưởng GDP đạt khoảng 8%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu 6-6,5% đã định.
Trái ngược với đà phục hồi và tăng trưởng cao của nền kinh tế, TTCK Việt Nam đã ghi một dấu ấn buồn trong năm 2022 khi chỉ số VN-Index suy giảm rất mạnh. Cụ thể, từ mức 1.498 điểm khởi đầu năm, VN-Index rơi xuống ngưỡng 980 điểm cuối năm 2022. Trong năm, VN-Index đạt đỉnh 1.536,45 điểm vào ngày 10/1/2022 và về đáy ở 873,78 điểm vào ngày 16/11/2022. Tính chung cả năm, với mức giảm 35% của VN-Index, hầu hết các chủ thể tham gia TTCK phải chấp nhận thua lỗ.
Sự suy giảm mạnh của TTCK Việt Nam năm 2022 được lý giải bởi một loạt sự kiện “nóng” trong năm 2022. Đó là cú sốc tâm lý trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ; Dấu ấn xử lý hình sự và xử phạt hành chính các sai phạm chứng khoán; Năm chứng kiến làn sóng tin đồn thất thiệt lan rộng; Các công ty chứng khoán giải chấp hàng loạt cổ phiếu cầm cố của lãnh đạo doanh nghiệp (DN) niêm yết; thoái vốn, cổ phần hóa DNNN năm 2022 tiếp tục khó khăn…
Nửa cuối năm 2022, thị trường TPDN riêng lẻ chứng kiến “cú sốc” tâm lý lan rộng khi nhà đầu tư chứng kiến các vụ việc xảy ra tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh và Vạn Thịnh Phát. Niềm tin suy giảm kết hợp với thanh khoản dòng tiền trả nợ trái phiếu của nhiều DN gặp khó khăn đã khiến thị trường này gia tăng rủi ro.
2022 cũng là năm hoạt động thanh tra, giám sát trên TTCK để lại nhiều dấu ấn trong xử lý vi phạm hành chính lẫn hình sự. 11 tháng năm 2022, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã xử phạt hành chính 442 trường hợp, với tổng số tiền phạt 33,41 tỷ đồng. Trong đó đáng chú ý có 3 trường hợp về thao túng chứng khoán; 4 trường hợp bị áp dụng đình chỉ giao dịch; 15 trường hợp phải khắc phục hậu quả: buộc cải chính thông tin, trả tiền nhà đầu tư... Căn cứ trên kết quả giám sát, ngành chứng khoán đã chuyển cơ quan công an xử lý hình sự đối với nhóm cổ phiếu FLC, đối với các sai phạm tại các công ty liên quan trong “nhóm Louis” và lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Công ty Cổ phần ASA cùng một số đơn vị khác.
Đặc biệt, 2022 là năm chứng kiến làn sóng tin đồn thất thiệt lan rộng khiến nhiều DN rối bời và lên tiếng trấn an dư luận, nhưng hậu quả để lại với giá cổ phiếu là không tránh khỏi. Trước thực trạng trên, Bộ Công an liên tục đưa ra khuyến cáo tất cả các tổ chức, cá nhân không đăng tải, chia sẻ, phát tán hoặc bình luận đồng thuận với tin giả, tin sai sự thật, tin gây hoang mang dư luận.
Trước bối cảnh TTCK giảm sâu, bên cạnh việc giải chấp trong các giao dịch thông thường của nhà đầu tư, lần đầu tiên thị trường xuất hiện tình trạng công ty chứng khoán giải chấp các tài khoản cầm cố chứng khoán của nhiều lãnh đạo DN. Bên cạnh việc điều chỉnh thông thường, dòng cổ phiếu phải giải chấp với quy mô lớn của các lãnh đạo DN là nguyên nhân khiến TTCK Việt Nam có nhịp giảm mạnh nhất thế giới trong năm 2022.
Gam màu sáng
Điểm sáng nổi bật trong bức tranh xám màu của TTCK 2022 là vốn ngoại vẫn chảy vào TTCK Việt Nam. Tính đến hết ngày 23/12, khối ngoại đã mua ròng gần 27 nghìn tỷ đồng, tương đương với hơn 1,16 tỷ USD, giúp TTCK Việt Nam ghi nhận một điểm sáng hiếm hoi về thu hút vốn ngoại trong năm 2022. Lũy kế từ đầu năm đến cuối tháng 12, dòng vốn ETF (một quỹ đầu tư mô phỏng theo biến động của chỉ số chứng khoán hoặc trái phiếu) ghi nhận giá trị kỷ lục, đạt gần 20 nghìn tỷ đồng, vượt xa giá trị 13,5 nghìn tỷ đồng của cả năm 2021. Theo nhiều dự báo, ETF vẫn là công cụ đầu tư hữu hiệu trong thu hút vốn ngoại vào TTCK Việt Nam trong thời gian tới.
Trong bối cảnh khó khăn của năm 2022, TTCK phái sinh vượt qua mốc 1 triệu tài khoản sau 5 năm vận hành, đây được xem là “barie” giữ chân dòng vốn ngắn hạn khi thị trường cổ phiếu sụt giảm, đồng thời tạo điều kiện để nhà đầu tư phòng vệ, giảm áp lực phải bán tháo danh mục cổ phiếu.
Đặc biệt, một điểm sáng của TTCK năm 2022 là số tài khoản đầu tư cá nhân mới gia nhập TTCK trong năm 2022 còn cao hơn tổng số tài khoản mở trong 5 năm trước cộng lại, nâng tổng số tài khoản chứng khoán đạt 6,8% dân số Việt Nam, vượt xa mục tiêu 5% được đưa ra trong Quyết định 242/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Ðề án cơ cấu TTCK và thị trường bảo hiểm 2020 - 2025.
Nhờ lượng nhà đầu tư mới tham gia kỷ lục, thị trường tiếp tục xuất hiện những phiên thanh khoản rất lớn trong 3 tháng đầu năm 2022. Tuy nhiên, phần lớn các nhà đầu tư mới đã phải trải qua giai đoạn điều chỉnh mạnh của giá cổ phiếu và số lượng tài khoản mới mở giảm nhanh trong 2 quý cuối năm 2022.
