Trước đó, sau khi được Quốc hội Đức cùng ngày bỏ phiếu bầu làm thủ tướng Đức nhiệm kỳ thứ tư với 364 phiếu ủng hộ, 315 phiếu chống và 9 phiếu trắng, Thủ tướng Merkel cùng các bộ trưởng đã được Tổng thống Tổng thống Frank-Walter Steinmeier bổ nhiệm chính thức.
Dù đã thoát khỏi cuộc khủng hoảng chính phủ liên quan đến cuộc tổng tuyển cử vào tháng 9/2017, và nhậm chức thủ tướng nhiệm kỳ thứ 4 liên tiếp, song chính phủ của Thủ tướng Merkel sẽ phải đối mặt với một nhiệm kỳ nhiều khó khăn phía trước.
Nhượng bộ
Cuộc bầu cử Quốc hội liên bang năm 2017 là cuộc bầu cử khó lường, khi mà tại cuộc bầu cử này đảng Dân chủ Xã hội (SPD) quyết định trở thành đảng đối lập với CDU/CSU. Tiếp đó, cuộc đàm phán thành lập chính phủ liên minh mới giữa CDU/CSU, đảng Dân chủ Tự do (FDP) và đảng Xanh bị đổ vỡ do sự khác biệt về xu hướng chính trị, đã khiến Tổng thống Đức Steinmeier phải nỗ lực tháo gỡ thế bế tắc, thuyết phục SPD một lần nữa tham gia chính phủ liên minh với CDU/CSU.
Về phía Thủ tướng Đức, sức ép dư luận đòi hỏi nước Đức phải sớm có một chính phủ ổn định, nguy cơ tổ chức bầu cử lại hay hoạt động dưới một chính phủ thiểu số..., đã khiến bà Markel một lần nữa "đặt cược" hy vọng vào chính phủ đại liên minh. Đây cũng là lý do khiến các bên đã phải nhượng bộ khá nhiều trong quá trình thương lượng. Và thỏa thuận thành lập chính phủ liên minh giữa Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) của Thủ tướng Đức Merkel và đảng Dân chủ Xã hội (SPD) chính là bước ngoặt giúp chấm dứt bế tắc.
| |
| Bà Merkel tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng nhiệm kỳ thứ 4 |
Ở vị thế của một "người giải cứu", SPD đã đi những bước rất thận trọng và tận dụng sự nhượng bộ của CDU/CSU để giành được nhiều lợi thế về mặt chính sách, cũng như các vị trí lãnh đạo, trong đó có hai vị trí quan trọng là Bộ trưởng Tài chính, vốn trước đây thuộc CDU, và Bộ trưởng Ngoại giao. Chính vì vậy, Nội các mới của Thủ tướng Merkel chứng kiến nhiều sự thay đổi về mặt nhân sự so với nhiệm kỳ trước.
Chức Bộ trưởng Ngoại giao đã trở thành đề tài gây tranh cãi khi cựu Ngoại trưởng Sigmar Gabriel vẫn muốn tiếp tục tại vị trong khi cựu Chủ tịch SPD Martin Schulz lại bất ngờ muốn ngồi vào. Trước động thái này, SPD đã phải điều chuyển Bộ trưởng Tư pháp Heiko Maas sang làm Bộ trưởng Ngoại giao để chấm dứt tình trạng chia rẽ trong nội bộ.
Về phía CDU, ông Peter Altmeier, cựu Bộ trưởng - Chánh Văn phòng Thủ tướng, trở thành Bộ trưởng Kinh tế đầu tiên của đảng này kể từ năm 1966. Suốt hơn 50 năm qua, vị trí Bộ trưởng Kinh tế Đức luôn thuộc về SPD hoặc một đảng khác trong chính phủ liên minh.
Trước việc có không ít người Đức cảm thấy nhàm chán và thậm chí lên tiếng chỉ trích khi bà Merkel tiếp tục tại vị, bà Merkel đã có những động thái đổi mới trong chính phủ, bắt đầu từ chính đảng CDU do bà lãnh đạo. Trong số 6 bộ trưởng thuộc CDU, chỉ có bà Ursula von der Leyen - Bộ trưởng Quốc phòng vẫn giữ nguyên, số còn lại đều là các gương mặt mới, đáng chú ý nhất là Bộ trưởng Y tế Jens Spahn, người từng chỉ trích mạnh mẽ chính sách mở cửa đón người tị nạn của bà Merkel.
Việc chấp nhận đưa người có quan điểm trái ngược với mình vào chính phủ cho thấy bà Merkel sẵn sàng lắng nghe phản biện và chấp nhận thay đổi, với mong muốn có một chính phủ đủ mạnh và ổn định để điều hành đất nước trong tương lai.
Cùng nỗ lực vượt qua thách thức
Mặc dù, cuộc khủng hoảng chính phủ chấm dứt, song khó khăn trên chính trường Đức có lẽ chỉ tạm lắng khi nhiều nguy cơ bất ổn vẫn hiện hữu. Nội bộ SPD vẫn phức tạp sau khi Chủ tịch Schulz từ chức để mở đường cho việc thành lập chính phủ đại liên minh, cũng như chia rẽ giữa các nhóm khác nhau liên quan đến định hướng của đảng. CDU của bà Merkel cũng đang trong tình trạng lục đục, bản thân bà phải hứng chịu không ít chỉ trích từ các thành viên, cho rằng bà đưa ra quá nhiều nhượng bộ trước những đòi hỏi của SPD.
Trong khi đó, với 94 ghế được bầu, đảng dân túy cánh hữu Sự lựa chọn vì nước Đức (AfD) đã trở thành đảng dẫn đầu lực lượng đối lập tại Quốc hội liên bang Đức. Quan điểm của AfD xung đột mạnh mẽ với chính sách mở cửa tiếp nhận người tị nạn trước đây của Thủ tướng Merkel và đường lối cực hữu của đảng này trái ngược với quan điểm cứng rắn của tân Bộ trưởng Ngoại giao Heiko Maas.
| |
| Thủ tướng Merkel sẽ phải đối mặt với một nhiệm kỳ nhiều khó khăn phía trước |
Dù siết chặt hơn việc tiếp nhận người tị nạn, những vấn đề xã hội do người tị nạn gây ra vẫn là đề tài gây tranh cãi gay gắt ở Đức, và tiếng nói của AfD ở nghị trường có thể khiến vấn đề càng thêm nóng, kéo theo sự chia rẽ thêm sâu sắc trên chính trường cũng như trong xã hội Đức.
Hàn gắn xã hội Đức đã bị rạn nứt trở thành nhiệm vụ cấp bách của bà Merkel trong nhiệm kỳ thủ tướng thứ tư liên tiếp này. Kinh tế Đức tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ và ổn định, số người thất nghiệp giảm xuống mức thấp kỷ lục nhưng khoảng cách giàu nghèo trong xã hội ngày càng sâu sắc, hàng loạt rắc rối do làn sóng người tị nạn gây ra, trong đó đáng kể nhất là nguy cơ bị khủng bố trà trộn, bên cạnh tư tưởng cực hữu trỗi dậy kéo theo nhiều hệ lụy về an ninh...
Bên cạnh đó, vấn đề châu Âu đã chiếm một phần đáng kể trong các cuộc đàm phán thành lập chính phủ giữa CDU/CSU và SPD, song nỗ lực cải cách liên minh, cũng như cải tổ Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) do Đức và Pháp dẫn đầu sẽ khó thuận lợi khi mà các quốc gia chưa tìm được tiếng nói chung, trong bối cảnh mầm mống chia rẽ đã bùng phát sau sự kiện nước Anh quyết định rời khỏi EU hay còn gọi là Brexit.
Cùng với Tổng thống Pháp Macron, Thủ tướng Merkel sẽ phải thuyết phục được các nhà lãnh đạo châu Âu về một tầm nhìn thịnh vượng cho khu vực này. Rõ ràng chính phủ mới của Thủ tướng Đức Merkel sẽ phải đối mặt với những khó khăn rất lớn trong tiến trình thực hiện mục tiêu đảm bảo sự ổn định trong nước để đưa nền kinh tế lớn nhất châu Âu vượt qua bất kỳ thách thức nào trong tương lai.
Dự kiến, chuyến công du nước ngoài đầu tiên của bà Merkel trong vai trò Thủ tướng nhiệm kỳ thứ 4 sẽ là Paris, nơi bà sẽ thảo luận về kế hoạch cải cách Liên minh châu Âu (EU) với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trước thềm hội nghị thượng đỉnh EU vào 22 và 23/3 tới.