Những sáng kiến kinh doanh “xanh” độc đáo
Vào năm 2024, Thạc sỹ Trần Thị Mỹ Hải, người đạt giải Nhất Cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp” với dự án sản xuất xơ, sợi ngành dệt may từ lá dứa chia sẻ, sau nhiều năm làm công tác nghiên cứu dệt may, chị quyết định khởi nghiệp với việc biến chất thải thực phẩm thành chất liệu phục vụ đời sống. Chị đã thành công và tạo ra những sản phẩm đầu tiên như áo dài, khăn, tất…
Điểm đặc biệt trong dự án khởi nghiệp của chị Mỹ Hải là sản xuất xơ dứa thô không cần dùng nước. Điều này vừa tiết kiệm chi phí, vừa tránh gây ô nhiễm môi trường. Tại cuộc thi khởi nghiệp, nhiều chuyên gia bày tỏ sự ngạc nhiên trước dự án “khởi nghiệp xanh” của chị và khi đến nơi sản xuất, khám phá từng công đoạn, mọi người đều dành lời khen cho ý tưởng và tiềm năng của dự án. Với mô hình khởi nghiệp của mình, chị Mỹ Hải hướng tới sử dụng gần 52 nghìn ha dứa và tạo công ăn việc làm cho khoảng 17 nghìn nữ lao động.
Một câu chuyện khác của nghệ nhân Phan Thị Thuận (Mỹ Đức, Hà Nội), sinh ra và lớn lên ở làng dệt lụa Phúc Xá. Bà là người đầu tiên ở Việt Nam dệt thành công tơ sen. Tơ sen được lấy từ thân cây sen đúng mùa, đúng vụ. Vải lụa tơ sen là một loại vải đặc biệt được dệt từ những sợi vải của phần thân cây sen - bộ phận tưởng chừng như sẽ bị bỏ đi. Và đây cũng là loại sợi hoàn toàn tự nhiên nên có khả năng tự phân hủy trong môi trường. Ngoài ra, nghệ nhân Phan Thị Thuận cũng có những tấm vải dệt do chính con tằm tự se sợi, nhả tơ. Sau đó, con tằm được tiếp tục nuôi nấng, sinh đẻ ra các thế hệ sau, chứ không hề bị chết đi như cách dệt lụa truyền thống. Mô hình kinh doanh của nghệ nhân Phan Thị Thuận đang tạo công ăn việc làm cho rất nhiều thợ thủ công lành nghề đến làm việc.
Ngoài các ngành công nghiệp dệt may, STEM cũng là một ngành dần chuyển dịch sang nền kinh tế xanh và có nhu cầu tuyển dụng lao động rất lớn. Trong đó, phụ nữ hiện đang được ngành khoa học - công nghệ tạo điều kiện để gia nhập thị trường lao động.
Như vào năm ngoái, đội tuyển Việt Nam xuất sắc giành giải Nhất toàn đoàn tại cuộc thi Global IT Challenge for Youth with Disabilities (GiTC) 2024 diễn ra tại Philippines. Nổi bật trong chiến thắng này là câu chuyện đầy cảm hứng của hai cô gái trẻ Nguyễn Thị Hậu (23 tuổi, đến từ Hải Phòng) và Lê Thị An (21 tuổi, đến từ Hà Tĩnh). Từ những cô gái gặp nhiều nghịch cảnh trong cuộc sống, chưa bao giờ được tiếp xúc với khoa học - công nghệ. Cả hai thử sức với việc lập trình mã code đơn giản để điều khiển những con robot. Hai cô gái đã lan tỏa sức mạnh để người yếu thế mạnh mẽ ra nhập vào thị trường STEM, rất nhiều công việc hứa hẹn đang mở ra cho Nguyễn Thị Hậu và Lê Thị An.
 |
Phụ nữ hiện vẫn còn nhiều hạn chế để phát triển hết khả năng của mình trong nền kinh tế xanh. (Ảnh minh họa - Nguồn: PV) |
Thực tế, khảo sát toàn cầu của ManpowerGroup cho thấy 70% doanh nghiệp toàn cầu đã hoặc đang có kế hoạch tuyển dụng nhân lực xanh. Còn theo số liệu thống kê về tuyển dụng việc làm xanh mà ManpowerGroup Việt Nam đã tuyển trong giai đoạn 2023 - 2024, nhu cầu tuyển dụng việc làm xanh hiện cao nhất trong lĩnh vực sản xuất (33%).
Tuy nhiên, hiện tại việc làm xanh tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, chỉ chiếm 3,6% trong tổng số việc làm. Với xu thế phát triển của xã hội, nhiều nghề có tiềm năng trở thành nghề xanh, nhất là khi phát triển bền vững đang ngày càng được xem trọng, nhằm bắt kịp xu thế phát triển chung và duy trì tính cạnh tranh. Nhu cầu việc làm xanh cao nhất đến từ các ngành sản xuất là 48%, năng lượng là 34%, nông nghiệp là 11% và công nghệ là 4%.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động khoảng 62,6%. Việt Nam đang ở bước đầu trong quá trình chuyển đổi xanh, rất cần nguồn nhân lực dồi dào tham gia đóng góp công sức, sáng kiến trong việc phát triển kinh tế xanh. Với nguồn lao động nữ dồi dào, đầy đủ chuyên môn kiến thức, sự cần cù, sáng tạo sẽ thành động lực thúc đẩy nền kinh tế.
Tạo điều kiện thúc đẩy phụ nữ phát triển kinh tế xanh
Trong buổi khởi động Dự án “Đối tác xanh do phụ nữ lãnh đạo”, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Nguyễn Thị Minh Hương nhận định, phụ nữ chịu tác động tiêu cực của ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu nhưng đồng thời cũng là nhân tố tích cực, là lực lượng quan trọng trong công tác bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ngày càng có nhiều phụ nữ là những người tiên phong, chủ động, sáng tạo mang đến những thay đổi tích cực cho cộng đồng trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn - mô hình kinh tế hướng tới việc tái sử dụng tối đa các nguồn tài nguyên, giảm thiểu chất thải và tác động tiêu cực đến môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo các kết quả nghiên cứu, 65% phụ nữ kiểm soát chi phí hộ gia đình trong tổng chi tiêu toàn cầu (khoảng 40 nghìn tỷ USD), điều này cho thấy, phụ nữ là người có vai trò quan trọng tạo nên tổng cầu của nền kinh tế. Lực lượng nữ giới tham gia vào thị trường lao động chiếm hơn 50%, lao động nữ trong lực lượng lao động của ngành nông nghiệp là 47,4%. Riêng tại các hợp tác xã, tỷ lệ này lên đến 80%. Tỷ lệ nữ giám đốc/chủ doanh nghiệp, quản lý hợp tác xã chiếm 28,2%. Các số liệu này cho thấy phụ nữ Việt Nam đang là lực lượng lao động chủ lực, có nhiều đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
 |
Cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ phụ nữ mạnh mẽ khởi nghiệp, làm chủ các cơ sở kinh doanh “xanh”. (Ảnh minh họa - Nguồn: CEPEW). |
Mặc dù vậy, thực tế cho thấy, hiện nay vai trò của phụ nữ trong bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế, nhất là kinh tế xanh vẫn chưa được ghi nhận và phát huy đầy đủ do những định kiến về giới. Các doanh nghiệp nữ làm chủ còn nhiều khó khăn trong tiếp cận tài chính, đất đai, công nghệ, các nguồn lực hỗ trợ. Các kiến thức và kỹ năng liên quan kinh tế xanh, thương mại đầu tư còn hạn chế bởi doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ thường chỉ hoạt động ở quy mô nhỏ và vừa.
Chính vì vậy, cần xóa bỏ những rào cản, định kiến và khuyến khích phụ nữ tham gia vào nền kinh tế xanh nhằm bảo đảm điều kiện lao động tốt cho phụ nữ. Các doanh nghiệp do nữ giới làm chủ cũng cần nâng cao nhận thức về yêu cầu xanh hóa nền kinh tế; đẩy mạnh công tác truyền thông, vận động phụ nữ tham gia các hoạt động phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường; triển khai các mô hình nông nghiệp sạch.
Lấy ví dụ, ngành STEM đang tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia vào thị trường lao động với những ưu đãi hấp dẫn, mức thu nhập tốt. Tuy nhiên, lực lượng nữ lao động trong ngành nghề STEM vẫn còn thấp. Do một số vấn đề như khả năng thăng tiến, cơ hội đào tạo và nâng cao trình độ của nữ lao động trong ngành nghề này còn nhiều hạn chế.
Hiện nay, Đảng, Nhà nước đã có rất nhiều hoạt động hỗ trợ nữ lao động tham gia thúc đẩy sự phát triển kinh tế xanh. Hội LHPN Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực để hỗ trợ phụ nữ tham gia phát triển kinh tế xanh. Ngày phụ nữ khởi nghiệp với chủ đề “Phụ nữ và tương lai của nền kinh tế xanh” năm 2019, “Phụ nữ khởi nghiệp nâng tầm thương hiệu sản phẩm OCOP” năm 2022, “Phụ nữ khởi nghiệp phát huy tài nguyên bản địa” năm 2023 và “Phụ nữ khởi nghiệp, sáng tạo và chuyển đổi xanh” năm 2024 được tổ chức triển khai trong toàn hệ thống Hội.
Để người phụ nữ phát huy hết tiềm năng, cần nhiều chính sách thúc đẩy. Bà Tống Khánh Linh, Phó Giám đốc Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và Nâng cao năng lực Phụ nữ (CEPEW) nêu quan điểm, Đảng, Nhà nước, Quốc hội và mọi thành phần trong xã hội cần tiếp tục xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ bình đẳng giới và đào tạo chuyên môn cho lao động nữ và lãnh đạo nữ để đảm bảo họ được tham gia, hưởng lợi từ sự phát triển của nền kinh tế số một cách công bằng, bền vững. Như cần chính sách đặc thù hỗ trợ những nhóm có xuất phát điểm yếu hơn, công tác đánh giá, lồng ghép các vấn đề bình đẳng giới cần chi tiết hóa. Hoặc cần người có chuyên môn về bình đẳng giới tham gia vào các công tác phân tích, quản lý dữ liệu để hỗ trợ người phụ nữ.
