Cơ quan tư pháp Brazil đưa ra quyết định trên sau khi cựu Chủ tịch Tập đoàn sản xuất thực phẩm hàng đầu thế giới JBS Joesley Batista giao nộp cho cơ quan điều tra đoạn băng ghi âm về việc ông Temer ra lệnh trả tiền cho cựu Chủ tịch Hạ viện Eduardo Cunha - người đang thụ án hơn 15 năm tù vì tội tham nhũng, rửa tiền và trốn thuế trong vụ Petrobras - để ông giữ im lặng trong vụ điều tra đang làm rung chuyển chính trường nước Nam Mỹ này.
Thay thế và... bị thay thế
Tháng 8 năm ngoái, ông Temer lên cầm quyền chính thức thay cho nữ Tổng thống đầu tiên trong lịch sử Brazil Dilma Rousseff, người bị Quốc hội Brazil phế truất trong một phiên tòa chính trị xét xử trách nhiệm trong vụ Petrobras. Ông Temer khi đó là Phó Tổng thống đã thay bà Rousseff điều hành đất nước theo quy định của Hiến pháp và người thúc đẩy phiên tòa nói trên không ai khác lại chính là ông Cunha - đồng minh đắc lực của ông Temer. Cả ông Temer và ông Cunha đều là những thành viên chủ chốt của Đảng Phong trào Dân chủ Brazil (PMDB) cầm quyền.
Chỉ chưa đầy một năm, vị Tổng thống 76 tuổi này hiện đang phải đối mặt với nguy cơ bị đưa ra bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội giống như những gì đã xảy ra với bà Rousseff. Tới thời điểm hiện tại, đã có 8 yêu cầu đề nghị đưa ông Temer ra xét xử tại cơ quan lập pháp.
Trong bối cảnh đó, cũng đã có chính đảng trong liên minh cầm quyền tuyên bố bỏ rơi ông Temer và kêu gọi ông này từ chức. Hàng nghìn người đã đổ xuống đường biểu tình trong các ngày 18/5 và 21/5 yêu cầu ông này từ chức, gây ra các đụng độ giữa người biểu tình và cảnh sát. Đảng đối lập và các tổ chức xã hội đã kêu gọi người dân tiếp tục xuống đường trong tuần này nhằm gây sức ép cho việc yêu cầu bãi nhiệm ông Temer và tổ chức bầu cử sớm.
Giờ đây, “trái bóng định mệnh” của ông Temer nằm trên sân của lưỡng viện Quốc hội bởi Tòa án Tối cao Brazil thông thường rất chậm trễ trong việc đưa ra quyết định liên quan tới điều tra các chính trị gia đương nhiệm và trong một vài trường hợp, người ta nghi ngờ cơ quan này cố tình làm chậm lại quá trình này. Khả năng ông Temer bị phế truất phụ thuộc hoàn toàn vào các nghị sĩ trong liên minh cầm quyền.
Luật sư Thomaz Pereira thuộc Viện Getulio Vargas tại Rio de Janeiro nhận định vấn đề đầu tiên được đặt ra đó là liệu các chính đảng tham gia thành phần nội các có bỏ rơi ông Temer hay không. Cho tới nay đã có Bộ trưởng Văn hóa Roberto Freire, thành viên Đảng Nhân dân Xã hội chủ nghĩa (PPS), và Bộ trưởng các thành phố Bruno Araújo, thuộc đảng Xã hội Dân chủ (PSDB) - đảng chủ chốt trong liên minh cầm quyền - đã tuyên bố từ chức. Đảng Xã hội (PSB), thuộc phe cầm quyền, đã tuyên bố rút khỏi liên minh này và yêu cầu người đứng đầu nhà nước từ chức. Tuyên bố của PSB đồng nghĩa với việc ông Temer sẽ mất sự ủng hộ của 7 thượng nghị sĩ và 35 hạ nghị sĩ tại Quốc hội.
Các chuyên gia nhận định rằng khả năng sẽ có nhiều Bộ trưởng quyết định rời bỏ nội các. Ông Temer sẽ phải nỗ lực để điều này không xảy ra, đặc biệt là với các thành viên của đảng PMDB và PSDB, 2 chính đảng với số nghị sĩ đông nhất tại Quốc hội. Tuy nhiên, hiện 2/3 trong tổng số 513 hạ nghị sĩ đang có những cáo buộc liên quan tới tham nhũng, trong khi tại Thượng viện, 1/3 trong tổng số 81 nghị sĩ đang bị điều tra liên quan tới vụ Petrobras.
Trong đoạn băng ông Batista giao nộp cho cơ quan điều tra, được cho là đã ghi âm hồi đầu tháng 3 vừa qua, ông này nói với Tổng thống Temer sẽ cung cấp tiền hàng tháng cho cựu Chủ tịch Hạ viện Cunha để “giữ mọi việc trong tầm kiểm soát” và người đứng đầu nhà nước đáp lại là “đương nhiên phải làm việc này”. Tuy nhiên, tới thời điểm này, ông Temer đã bác bỏ mọi cáo buộc và yêu cầu Tòa án Tối cao ngừng điều tra mình để xác minh đoạn băng ghi âm. Ông này cho rằng đoạn băng đã bị cắt xén và chỉnh sửa. Ngoài bằng chứng nói trên, ông Batista cũng khai rằng đã hối lộ ông Temer từ năm 2010.
Tất cả những sóng gió trên chính trường Brazil kể từ khi vụ Petrobras vỡ lở hơn 3 năm qua, ông Cunha luôn là người đóng vai trò quan trọng, song sự im lặng của ông khi đang bị giam giữ rõ ràng “đáng giá ngàn vàng”. Tuần qua, ông Cunha, “người hiểu tận chân tơ kẽ tóc những góc khuất bốc mùi” trong hệ thống chính trị Brazil, đã thốt lên rằng: “Lời khai của JBS sẽ đặt dấu chấm hết cho nền Cộng hòa (Brazil)”. Một ngày trước khi báo chí Brazil đưa tin về ông Temer, JBS đã bỏ ra một số lượng tiền rất lớn mua USD, bởi họ biết rằng đồng real nội tệ sẽ mất giá đáng kể với bằng chứng mà ông Batista nộp cho cơ quan điều tra. Ông này nói khi ra tự thú rằng: “Đây là thực trạng Brazil”...
