Sửa đổi Bộ luật Hình sự: Mạnh tay hơn với tội phạm chức vụ

“Bộ luật Hình sự (BLHS) dù mới được sửa đổi bổ sung một số điều năm 2009 nhưng đã tỏ ra lạc hậu, một số quy định không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội hiện nay cũng như yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm” - Thứ trưởng thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên cho biết tại phiên họp đầu tiên của Ban soạn thảo BLHS.

BLHS Sửa đổi được xây dựng theo hướng quy định nghiêm khắc hơn với tội phạm chức vụ. Ảnh minh họa

Nhiều tội phạm mới chưa được “luật hóa”

Theo Thứ trưởng Liên, nhiều tội phạm mới phát sinh trong quá trình vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường chưa được kịp thời bổ sung hoặc đã được bổ sung nhưng chưa toàn diện, đầy đủ, như các tội phạm phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm, thuế, tài chính, chứng khoán… Những hạn chế này gây trở ngại không nhỏ trong thúc đẩy phát triển kinh tế.

Dẫn chứng quy định của Hiến pháp 1992 “Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”, Thứ trưởng Liên khẳng định tư tưởng xuyên suốt của xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN là đề cao quyền con người, quyền cơ bản của công dân. Đây cũng chính là một trong những định hướng lớn trong quá trình sửa đổi Hiến pháp lần này.

Tuy nhiên, trên thực tế, các quyền con người, quyền cơ bản của công dân vẫn chưa thực sự được tôn trọng và bảo vệ một cách đầy đủ, toàn diện. BLHS mới cần phải góp phần tạo ra một môi trường sống an lành cho dân, bảo vệ tốt hơn các giá trị của nhà nước pháp quyền XHCN.

Một vấn đề quan trọng khác về sự cần thiết sửa đổi BLHS đó chính là các văn kiện Đại hội Đảng XI, chiến lược cải cách tư pháp của Bộ Chính trị về đổi mới tư duy về chính sách hình sự. Trong đó “coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội. Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải cạo không giam giữ…hạn chế áp dụng hình phạt tử hình…” (Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020).

Tội phạm về chức vụ sẽ bị “xử” nặng hơn

Lần đầu tiên, định hướng những nội dung cơ bản được đưa ra bàn thảo tại phiên họp của Ban soạn thảo. Theo Thứ trưởng Liên, có 7 định hướng lớn. Trong đó có việc nghiên cứu bổ sung chế định trách nhiệm hình sự của pháp nhân vào BLHS; nghiên cứu sửa đổi bổ sung các chính sách hình sự liên quan đến người chưa thành niên, đặc biệt là mở rộng phạm vi áp dụng các hình phạt không mang tính giam giữ đối với người chưa thành niên phạm tội; mở rộng khả năng tha tù trước thời hạn có điều kiện để sớm đưa các em trở về với cộng đồng cũng như khả năng xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội, bảo vệ tốt hơn người chưa thành niên bị xâm hại.

Cũng như việc sửa đổi BLHS năm 2009, việc xây dựng BLHS lần này vẫn theo hướng hạn chế phạm vi áp dụng hình phạt tử hình; tiếp tục phi hình sự hóa đối với một số hành vi phạm tội không còn thực sự phù hợp trong điều kiện hiện nay. Đồng thời hình sự hóa một số hành vi vi phạm có tính nguy hiểm cao cho xã hội phát sinh trong các lĩnh vực của đời sống để đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới; khắc phục tình trạng hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự.

Đặc biệt, xây dựng BLHS sửa đổi sẽ theo hướng quy định chính sách xử nghiêm khắc hơn đối với các tội phạm về chức vụ.

Đề cao tính ổn định của BLHS, Phó Chánh án TANDTC Đặng Quang Phương nhấn mạnh: “Sửa đổi BLHS phải dự báo tương lai dài hơi, ít nhất 10-20 năm nữa”. Còn Phó Viện trưởng VKSNDTC Trần Công Phàn lại lưu ý: “BLHS hiện hành chưa đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm. Nhiều quy định bản thân các cơ quan tố tụng cũng lúng túng khi áp dụng. BLHS mới phải khắc phục tồn tại này”.

Cùng nhận định với ông Phàn, ông Nghiêm Vũ Khải, Thứ trưởng Bộ KH - CN cho rằng, tội phạm môi trường chưa xử lý được vì vướng những khái niệm hết sức cơ bản, ví dụ như “ô nhiễm nghiêm trọng”. “Cái gì BLHS chưa đề cập thì có thể áp dụng luật khác được không? Sửa đổi BLHS cần mở rộng nguồn của luật, lưu ý cơ chế liên thông để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với việc sửa đổi BLTTHS”, ông Khải đề xuất.

Theo dự kiến kế hoạch, để phục vụ cho sửa đổi BLHS, các địa phương sẽ tiến hành tổng kết vào quý III/2012, tổng kết toàn quốc vào cuối 2012, nhưng theo ông Kiều Đình Thụ, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ thì thời gian đó quá cập rập, có thể dẫn đến việc tổng kết không đảm bảo chất lượng.

Thứ trưởng Hoàng Thế Liên đã ghi nhận tất cả những đóng góp này để tiếp tục hoàn thiện, bàn thảo tại phiên họp lần sau.

Thu Hằng