Nội dung này được đề cập tại dự thảo Báo cáo, Tờ trình và Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính (ĐVHC) và phân loại ĐVHC, do Bộ Nội vụ đang thực hiện.
Giảm 8 ĐVHC cấp huyện và 563 ĐVHC cấp xã
Bộ Nội vụ cho biết, trong 05 năm qua (2016-2021), thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13, đặc biệt là sau hơn 02 năm (2019-2021) thực hiện Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14, đã khắc phục cơ bản tình trạng chia tách làm tăng ĐVHC trong các nhiệm kỳ trước, bước đầu giảm được 08 ĐVHC cấp huyện (từ 713 đơn vị xuống còn 705 đơn vị), giảm 563 ĐVHC cấp xã so với năm 2016 (từ 11.162 đơn vị xuống còn 10.599 đơn vị) phù hợp với quá trình phát triển kinh tế - xã hội và đô thị hóa ở các địa phương.
Theo đó, các ĐVHC nông thôn có xu hướng giảm (giảm: 18 huyện, 707 xã, do nhập hoặc chuyển thành ĐVHC đô thị), các ĐVHC đô thị có xu hướng tăng nhanh (tăng 13 thành phố thuộc tỉnh, 138 phường và 06 thị trấn); đồng thời đã triển khai được mô hình “thành phố trong thành phố”. Đặc biệt, không có trường hợp chia ĐVHC các cấp và không có sự thay đổi đối với ĐVHC cấp tỉnh.
Bộ Nội vụ đánh giá, việc thực hiện sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã được tiến hành trên cơ sở đồng thuận cao và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở. Tuy nhiên, một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chưa quyết tâm thực hiện sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã, tiến độ thực hiện còn chậm so với lộ trình kế hoạch đề ra.
Số lượng ĐVHC cấp huyện thực hiện sắp xếp chưa đạt yêu cầu đề ra, nếu không tính 04 huyện đảo, cù lao do có yếu tố đặc thù nằm biệt lập nên không thực hiện sắp xếp thì các địa phương chỉ tiến hành sắp xếp được 09/15 ĐVHC cấp huyện thuộc diện phải sắp xếp. Sau sắp xếp, số lượng các ĐVHC cấp huyện chỉ giảm được 08/15/713 đơn vị (đạt tỷ lệ giảm là 1,12% trên tổng số ĐVHC cấp huyện của cả nước). Nhiều ĐVHC cấp huyện, cấp xã mới hình thành sau khi sắp xếp vẫn chưa bảo đảm các tiêu chuẩn theo quy định (địa phương nêu lý do về các yếu tố đặc thù nên không thể sắp xếp thêm ĐVHC cùng cấp khác liền kề)…
Từ thực tế trên, Bộ Nội vụ đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về tiêu chuẩn của ĐVHC phù hợp với từng loại hình ĐVHC, đặc biệt là các ĐVHC đô thị và các ĐVHC có yếu tố đặc thù về an ninh, quốc phòng, miền núi, vùng cao. Trên cơ sở đó quy định điều khoản áp dụng đối với việc thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới ĐVHC, làm căn cứ tiếp tục sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã và thí điểm ở cấp tỉnh giai đoạn 2022 - 2025 và định hướng đến năm 2030. Đồng thời, khắc phục các hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 để việc thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới ĐVHC phù hợp hơn với thực tế, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và phát triển đô thị của đất nước.
Không thực hiện chia ĐVHC các cấp
Theo Bộ Nội vụ, dự thảo sửa đổi quy định về điều khoản áp dụng tại Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 được xây dựng theo quan điểm giữ ổn định số lượng và hạn chế chia ĐVHC các cấp. Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về sắp xếp ĐVHC các cấp, dự thảo Nghị định sửa đổi theo hướng các ĐVHC hiện nay phải được rà soát, đánh giá theo tiêu chuẩn mới quy định tại Nghị quyết.
Trường hợp không đạt tiêu chuẩn về quy mô dân số và diện tích tự nhiên của ĐVHC thì tiến hành nhập, sắp xếp theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan có thẩm quyền về sắp xếp các ĐVHC, trừ các trường hợp sau: các ĐVHC cấp huyện, cấp xã đã thực hiện sắp xếp giai đoạn 2019 - 2021 (trừ trường hợp địa phương vẫn có nhu cầu tiếp tục sắp xếp); có điều kiện vị trí địa lý, địa hình biệt lập với các ĐVHC khác (ở hải đảo, cù lao); có tiêu chuẩn quy mô dân số hoặc diện tích tự nhiên cao hơn từ 200% trở lên so với tiêu chuẩn chung; các trường hợp đặc biệt đặc thù khác quy định tại Nghị quyết.
Không thực hiện chia ĐVHC các cấp, trừ trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu về bảo vệ chủ quyền quốc gia, quốc phòng, an ninh do Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định. Việc thành lập, điều chỉnh địa giới ĐVHC phải đạt các tiêu chuẩn mới của ĐVHC tương ứng quy định tại Nghị quyết, trừ những trường hợp đặc biệt quy định tại Nghị quyết.